Xuất khẩu thủy sản: Cửa sáng nhưng nhiều rủi ro

Tôm tiếp tục là điểm sáng của xuất khẩu thủy sản những tháng đầu năm 2025. Ảnh: Hoàng Anh.

Tính riêng hai tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt hơn 1,4 tỷ USD, tăng 18,2% so với cùng kỳ năm ngoái, theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP).

Trong đó, ngành tôm tiếp tục là điểm sáng với giá trị khẩu đạt hơn 542 triệu USD, chiếm 38% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản, tăng trưởng hơn 30% so với cùng kỳ 2024. Dù một số thị trường lớn như Trung Quốc và Hoa Kỳ giảm nhu cầu nhưng sự gia tăng nhu cầu ở EU và một số thị trường mới nổi giúp duy trì sự tăng trưởng cho ngành hàng tôm.

Xuất khẩu cá tra tụt giảm nhẹ trong hai tháng đầu năm 2025 nhưng tính riêng tháng 2/2025 tăng trưởng đến gần 33% so với cùng kỳ. VASEP cho biết, cá tra thương phẩm đang có giá cao nhất trong ba năm trở lại đây, khoảng 32 – 33 nghìn đồng/kg cho cá trên nặng trên 1kg.

Giá cao thể hiện nhu cầu xuất khẩu cá tra đang tăng lên khi nhiều doanh nghiệp cho biết ghi nhận đơn hàng ổn định đến ít nhất là tháng 6/2025.

Tương tự cá tra, xuất khẩu cá ngừ trong hai tháng đầu năm giảm nhẹ 3,5% nhưng tính riêng tháng 2/2025 lại tăng trưởng mạnh, gần 16%, đạt tổng kim ngạch gần 60 triệu USD. Thị trường tiêu thụ chính của cá ngừ là Nhật Bản vẫn duy trì nhu cầu ổn định.

Cua ghẹ và các loài nhuyễn thể có vỏ ghi nhận mức tăng trưởng vươt bậc, lần lượt là hơn 121% và hơn 86% trong hai tháng đầu năm 2025, nhờ vào nhu cầu gia tăng đột biến tại thị trường Trung Quốc. Các loại thủy sản khác như cá các loại, mực và bạch tuộc cũng ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu hai con số.

Theo nhận định của VASEP, xuất khẩu thủy sản năm 2025 chứng kiến triển vọng tương đối tươi sáng, đặc biệt ở ngành hàng tôm, cua ghẹ, nhuyễn thể có vỏ.

Xuất khẩu thủy sản đối diện thách thức

Xuất khẩu cá tra chứng kiến sự phục hồi mạnh mẽ trong tháng 2/2025 nhưng được VASEP cảnh báo không ít rủi ro, đặc biệt đến từ sự leo thang về chi phí đầu vào và sự bất ổn trong chính sách thuế quan liên quan đến việc Hoa Kỳ áp thuế bổ sung 10% lên thủy sản Trung Quốc.

Cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang có dấu hiệu tiếp tục leo thang, hoàn toàn có thể đe dọa đến không chỉ ngành hàng cá tra mà còn tôm và các loại thủy sản nuôi trồng khác. Dù có thể không bị đánh thuế trực tiếp, thủy sản vẫn chịu tác động gián tiếp do biến động về thị trường cung ứng.

Trong khi đó, các loại thủy sản đánh bắt như cá ngừ, cua ghẹ, mực và bạch tuộc tiếp tục chịu sức ép từ quy định chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) của thị trường EU.

Đến nay, Việt Nam vẫn chưa gỡ được thẻ vàng IUU từ phía EU, dẫn đến các lô hàng thủy sản đánh bắt bị tăng thời gian kiểm tra, làm thủ tục thông quan, gây tác động tiêu cực tới doanh nghiệp xuất khẩu.

Việt Nam đã ban hành nhiều biện pháp nhằm gỡ thẻ vàng IUU, bao gồm việc ban hành kích thước tối thiểu cho cá đánh bắt trên biển tại Nghị định 37/2024/NĐ-CP. Quy định cá ngừ vằn đánh bắt tối thiểu đạt chiều dài 0,5m khiến nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản phản ánh không đủ đầu vào để sản xuất các sản phẩm như cá ngừ đóng hộp.

Tương tự EU, Hoa Kỳ áp dụng Đạo luật Bảo vệ động vật có vú ở biển (MMPA), yêu cầu các quốc gia xuất khẩu thủy sản phải chứng minh quy trình đánh bắt không gây hại đến động vật biển. VASEP cảnh báo, nhiều loại thủy sản đánh bắt của Việt Nam có thể bị cấm xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong thời gian tới nếu không có giải pháp kịp thời.

Hoàng Đông