Yêu cầu 'áp chuẩn' để kiểm soát chất lượng công nghệ nhập khẩu

Ông Nguyễn Tâm Hùng phát biểu (Ảnh: Quang Vinh)

Ngày 21/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ. Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP Hồ Chí Minh) tán thành cao với sự cần thiết sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ nhằm kiến tạo thị trường khoa học và công nghệ quốc gia.

Song về tiêu chí xác định công nghệ mới và công nghệ xanh, ông Hùng cho hay, định nghĩa về công nghệ mới là chưa ứng dụng phổ biến tại Việt Nam, có nguy cơ tạo ra kẽ hở pháp lý cho việc nhập khẩu công nghệ đã lỗi thời trên thế giới. Do đó, ông Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung tiêu chí định lượng rõ ràng, yêu cầu công nghệ mới phải đạt trình độ tiên tiến theo chuẩn khu vực hoặc thế giới và công nghệ xanh phải dựa trên các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hoặc tiêu chuẩn ISO để bảo đảm tính minh bạch, tránh tùy tiện và kiểm soát chất lượng công nghệ nhập khẩu.

Về bảo đảm giá trị công nghệ góp vốn bằng vốn nhà nước, theo ông Hùng, việc thẩm định giá trị công nghệ là quan trọng để tránh thất thoát ngân sách và bảo toàn vốn. Do đó, Ban soạn thảo cần xem xét quy định chi tiết, chặt chẽ về phương pháp thẩm định giá công nghệ. Ông Hùng nêu ví dụ như: ưu tiên phương pháp tiếp cận từ thu nhập hoặc thị trường và tiêu chí năng lực của tổ chức thẩm định giá độc lập, nhằm bảo đảm giá trị công nghệ góp vốn được xác định chính xác, phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý tài chính nhà nước.

Cùng với đó, ông Hùng đề xuất, cần điều chỉnh theo hướng Sở Khoa học và Công nghệ cấp tỉnh là cơ quan chủ trì hoặc đồng chủ trì việc có ý kiến về công nghệ, bảo đảm tính khoa học và chặt chẽ trong việc kiểm soát công nghệ đầu tư ở tại địa phương.

Về tính chặt chẽ của cơ chế hậu kiểm, ông Hùng chỉ rõ: Việc bổ sung cơ chế hậu kiểm đối với trường hợp nhập khẩu máy móc có công nghệ hạn chế, cấm chuyển giao nhưng người nhập khẩu không xác định được công nghệ kèm theo tại khoản 4 Điều 21 có nguy cơ bị lợi dụng để né tránh trách nhiệm tuân thủ pháp luật ngay từ đầu. “Do đó, đề nghị Ban soạn thảo xem xét quy định chi tiết và nghiêm ngặt về nghĩa vụ chứng minh và giải trình của doanh nghiệp trong việc không xác định được bản chất công nghệ kèm theo. Đồng thời, làm rõ chế tài pháp lý nặng hơn nếu phát hiện hành vi cố ý vi phạm sau hậu kiểm, nhằm ngăn chặn triệt để việc nhập khẩu đối với công nghệ lạc hậu”, ông Hùng nói.

Liên quan đến việc hoàn thiện dữ liệu trên nền tảng số quốc gia, tại khoản 1 và khoản 6a Điều 31, theo đánh giá của ông Hùng: Mặc dù khoản 1 Điều 31 miễn đăng ký cho hợp đồng chuyển giao công nghệ hạn chế đã được cấp phép nhưng lại làm giảm tính toàn diện và đồng bộ của dữ liệu về hoạt động chuyển giao công nghệ trên nền tảng số quốc gia. Do đó, Ban soạn thảo cần xem xét, bổ sung quy định về trách nhiệm cung cấp, cập nhật thông tin cơ bản của hợp đồng đã được cấp phép lên nền tảng số theo cơ chế liên thông giữa cơ quan cấp phép và cơ quan quản lý nền tảng nhằm phục vụ công tác hoạch định và đánh giá chính sách về khoa học và công nghệ một cách đầy đủ và kịp thời.

Riêng về tiêu chí định lượng ưu đãi thuế tại điểm b khoản 6b Điều 35, vị Đại biểu Đoàn TP. Hồ Chí Minh nhìn nhận, chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đặc biệt theo mức độ tiếp nhận công nghệ 100%; 150% và 200% là một cơ chế tài chính sắc sảo và đột phá. Để chính sách này thực sự khuyến khích đầu tư vào chiều sâu, Ban soạn thảo cần quy định chi tiết các tiêu chí định lượng minh bạch để phân loại thành 3 mức độ: ứng dụng, làm chủ, đổi mới dựa trên các chỉ số cốt lõi như tỷ lệ chi cho nghiên cứu và phát triển trong tổng số doanh thu. Mức độ nội địa hóa và số lượng hạn chế, giải pháp hữu ích được tạo ra, tránh việc áp dụng ưu đãi dàn trải và bảo đảm sự công bằng cho các doanh nghiệp đầu tư thực chất.

Đề cập đến kiểm soát nguồn vốn và bồi thường trong mua công nghệ cấp thiết, ông Hùng nói việc bổ sung Điều 35a về vai trò Nhà nước mua và phổ biến công nghệ phục vụ mục tiêu công cộng là chiến lược. Đặc biệt quyền chuyển giao, quyền sử dụng công nghệ trong trường hợp cấp thiết.

Nhưng theo cá nhân ông, cần làm rõ ràng và chặt chẽ về nguồn vốn ngân sách và cơ chế quản lý tài chính cho hoạt động mua công nghệ này. Đồng thời, quy định chi tiết về quy trình xác định tình trạng cấp thiết và có cơ chế bồi thường thỏa đáng cho chủ sở hữu công nghệ khi áp dụng biện pháp đặc biệt, nhằm cân bằng giữa lợi ích công và quyền tài sản hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo đúng tinh thần pháp quyền.

Việt Thắng - Trung Hiếu