100 nghìn người tử vong mỗi năm liên quan đến hút thuốc lá

Thông tin trên được ra tại Hội thảo "Thuế thuốc lá và phát triển bền vững" do Cục Báo chí, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam tổ chức vào sáng 3/6.

Phát biểu tại hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, mặc dù trong hơn một thập kỷ qua, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại nước ta đã giảm, song Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.

Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ do thuốc lá gây ra. Chi phí y tế và thiệt hại kinh tế do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hàng năm ở Việt Nam ước tính lên tới 108 nghìn tỷ đồng (khoảng 4,5 tỷ USD), tương đương 1,14% GDP mỗi năm.

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí phát biểu khai mạc hội thảo.

Ngoài khía cạnh y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao ở nam giới và tập trung trong nhóm 15-55 tuổi làm suy yếu lực lượng lao động, dẫn đến tổn thất về năng suất và sản lượng của nền kinh tế. Theo nghiên cứu của Hội Khoa học Kinh tế Y tế, hàng năm, chi phí gián tiếp do bệnh tật, tử vong gây ra từ việc sử dụng thuốc lá tại Việt Nam làm mất đi tổng cộng 21,7 triệu giờ lao động. Vấn đề này sẽ trở lên nghiêm trọng trong 10-20 năm tới khi đa số những người hút thuốc hiện nay bắt đầu hứng chịu những tác động bất lợi về sức khỏe từ hành vi sử dụng thuốc lá.

Theo ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm tại Việt Nam là giá thuốc lá hiện đang quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp. Theo báo cáo của WHO, năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của Việt Nam chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN, khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, ngay cả nhóm chưa có thu nhập như trẻ em cũng dễ tiếp cận.

Tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong mà còn giúp tăng nguồn thu từ thuế thuốc lá cho ngân sách, để tái đầu tư vào các ưu tiên của đất nước.

Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế nêu quan điểm của Bộ Y tế về tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá.

WHO khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng một hệ thống thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp với thuốc lá, bằng cách bổ sung thuế tuyệt đối thêm vào mức thuế theo tỷ lệ hiện có. Mức thuế tuyệt đối nên áp dụng ở mức khởi điểm 5.000 đồng/bao vào năm 2026, và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh mức thuế tỷ lệ hiện hành, để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Đồng quan điểm trên, bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) cho rằng, để đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thuốc lá như đã đặt ra trong Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, mức thuế tuyệt đối cần tăng khởi điểm 5.000 đồng/bao và đạt 15.000 đồng/bao (20 điếu/bao) vào năm 2030. Bên cạnh mức thuế tỷ lệ 75% giá bán lẻ như khuyến cáo của WHO, phương án trên sẽ giúp đạt tỷ trọng thuế 65% giá bán lẻ, gần đạt được mức khuyến cáo của WHO, và giúp giảm được tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới xuống 36% vào năm 2030.

Bộ Y tế tiếp tục đề nghị không đưa vào Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt các quy định liên quan đến sản phẩm thuốc lá mới, đánh thuế ml dung dịch của thuốc lá mới để thực thi theo Nghị quyết 173 của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Trần Hằng