7 nhóm người không nên bổ sung canxi

1. Người có nồng độ canxi huyết cao không nên bổ sung canxi

Không nên bổ sung canxi cho người có nồng độ canxi huyết cao vì điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

- Tăng mức canxi trong máu: Khi nồng độ canxi trong máu đã cao, việc bổ sung thêm canxi từ thực phẩm hoặc các sản phẩm chức năng sẽ khiến lượng canxi tiếp tục tăng, vượt quá khả năng điều hòa của cơ thể.

- Quá tải cho thận: Thận đóng vai trò quan trọng trong việc lọc và đào thải canxi dư thừa. Khi nồng độ canxi trong máu quá cao, thận phải làm việc vất vả hơn, lâu dần có thể dẫn đến suy thận, sỏi thận hoặc lắng đọng canxi trong thận.

- Rối loạn các chức năng cơ thể: Canxi là một ion quan trọng tham gia vào nhiều chức năng của cơ thể như co cơ, dẫn truyền thần kinh, đông máu và duy trì nhịp tim. Khi nồng độ canxi quá cao, có thể cản trở hoạt động bình thường của các cơ quan này, dẫn đến:

+ Ảnh hưởng trên hệ tiêu hóa: Gây táo bón, chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng.

+ Ảnh hưởng lên hệ thần kinh: Gây mệt mỏi, lú lẫn, giảm trí nhớ, trầm cảm, mê sảng, thậm chí hôn mê.

+ Ảnh hưởng lên hệ tim mạch: Gây rối loạn nhịp tim (tim đập nhanh, chậm bất thường), ngất xỉu.

+ Ảnh hưởng đến xương: Trái ngược với suy nghĩ thông thường, tăng canxi huyết kéo dài có thể làm xương yếu đi, tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương.

Nồng độ canxi cao trong máu sẽ khiến nguy cơ sỏi thận cao...

2. Người có tiền sử sỏi thận hoặc có nguy cơ cao bị sỏi thận

- Sỏi canxi oxalate: Đây là loại sỏi thận phổ biến nhất. Mặc dù nguyên nhân chính không phải do canxi từ thực phẩm bổ sung, nhưng việc bổ sung canxi liều cao, đặc biệt là không uống đủ nước hoặc không kèm vitamin K2, có thể làm tăng nguy cơ lắng đọng canxi ở thận và hình thành sỏi.

- Người có tiền sử sỏi thận: Nếu bạn đã từng bị sỏi thận, việc bổ sung canxi cần được theo dõi rất chặt chẽ bởi bác sĩ. Người có tiền sử sỏi thận hoặc có nguy cơ cao bị sỏi thận cần rất thận trọng với việc bổ sung canxi, đặc biệt là canxi dưới dạng thuốc bổ sung, bởi:

Thành phần chính của sỏi thận là canxi: Khoảng 80-90% các loại sỏi thận là sỏi canxi, chủ yếu là sỏi canxi oxalat hoặc canxi photphat. Khi nồng độ canxi trong nước tiểu quá cao, dễ kết hợp với các chất khác như oxalat hoặc photphat tạo thành tinh thể, lâu dần các tinh thể này tích tụ lại tạo thành sỏi.

Tăng tải trọng cho thận: Khi cơ thể dư thừa canxi do bổ sung quá mức hoặc không hấp thụ hết, thận phải làm việc quá tải để đào thải lượng canxi dư thừa ra ngoài qua nước tiểu. Tình trạng này kéo dài có thể gây quá tải cho thận, dẫn đến lắng đọng canxi và hình thành sỏi.

3. Người bị suy thận nặng hoặc đang chạy thận nhân tạo

Thận là cơ quan chịu trách nhiệm điều hòa nồng độ canxi và phốt pho trong máu. Khi chức năng thận suy giảm nghiêm trọng, khả năng đào thải canxi dư thừa của thận sẽ kém đi, dễ dẫn đến tình trạng tăng canxi huyết, lắng đọng canxi ở các mô mềm, mạch máu (gây xơ vữa mạch máu).

Người bị suy thận thường có những rối loạn phức tạp về chuyển hóa khoáng chất và xương, được gọi là "rối loạn khoáng chất và xương liên quan đến bệnh thận mạn tính". Việc bổ sung canxi cho những người này cần được theo dõi rất chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa thận.

Trong nhiều trường hợp, việc bổ sung canxi có thể gây nguy hiểm:

Rối loạn chuyển hóa canxi và photphat: Khi thận bị suy, khả năng đào thải photphat bị suy giảm dẫn đến tăng photphat máu.

Photphat dư thừa liên kết với canxi: Photphat dư thừa trong máu sẽ liên kết với canxi, tạo thành các tinh thể canxi photphat. Điều này không chỉ làm giảm nồng độ canxi tự do trong máu, mà còn có thể gây hạ canxi máu, thậm chí dẫn đến lắng đọng canxi ở các mô mềm.

Giảm sản xuất vitamin D hoạt động: Thận khỏe mạnh chuyển đổi vitamin D thành dạng hoạt động, giúp cơ thể hấp thu canxi từ ruột. Khi thận suy, quá trình này bị suy giảm, dẫn đến thiếu vitamin D hoạt động và giảm hấp thu canxi. Để bù đắp, tuyến cận giáp sẽ hoạt động quá mức (cường cận giáp thứ phát) để cố gắng kéo canxi từ xương ra, làm xương yếu đi.

Nguy cơ vôi hóa mạch máu và các mô mềm: Đây là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của tăng canxi và photphat ở người suy thận. Khi nồng độ canxi và photphat trong máu vượt quá ngưỡng, chúng có thể lắng đọng trong thành mạch máu (đặc biệt là động mạch), tim, phổi và các mô mềm khác.

Vôi hóa mạch máu: Làm cho mạch máu trở nên cứng và mất tính đàn hồi, dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như đau tim, đột quỵ, suy tim. Đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở bệnh nhân suy thận.

Vôi hóa các mô khác: Gây ra nhiều vấn đề khác như ngứa dữ dội (do lắng đọng canxi dưới da), đau khớp, và tổn thương các cơ quan khác.

Thay đổi đáp ứng của xương: Mặc dù canxi quan trọng cho xương, nhưng ở người suy thận, quá trình tái tạo xương bị rối loạn. Xương có thể trở nên yếu và dễ gãy (bệnh xương do thận). Việc bổ sung canxi không đúng cách có thể làm trầm trọng thêm tình trạng này, đặc biệt nếu có tình trạng cường cận giáp không được kiểm soát.

Tương tác với thuốc gắn photphat: Nhiều bệnh nhân suy thận cần dùng thuốc gắn photphat để kiểm soát nồng độ photphat trong máu. Một số thuốc gắn photphat có chứa canxi. Nếu bệnh nhân tự ý bổ sung thêm canxi ngoài các thuốc này, tổng lượng canxi đưa vào cơ thể có thể vượt quá mức an toàn, làm tăng nguy cơ vôi hóa.

4. Người bị bệnh tim mạch hoặc xơ vữa động mạch nghiêm trọng

Một số nghiên cứu cho rằng việc bổ sung canxi, đặc biệt là canxi đơn thuần, không kèm vitamin K2, có thể làm tăng nguy cơ lắng đọng canxi trong thành mạch máu, góp phần gây xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ các biến cố tim mạch như đau tim, đột quỵ. Tình trạng này chủ yếu xảy ra ở canxi bổ sung dạng viên. Người có bệnh tim mạch cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tim mạch trước khi bổ sung canxi.

Tuy nhiên, vai trò của canxi từ thực phẩm trong bệnh tim mạch thì vẫn được khuyến khích.

Khi có chế độ ăn đầy đủ canxi, không nên bổ sung canxi dạng thuốc hoặc thực phẩm chức năng.

5. Người đang dùng một số loại thuốc

Canxi có thể tương tác với nhiều loại thuốc, làm giảm hiệu quả của thuốc hoặc gây ra tác dụng phụ. Do đó, khi đang sử dụng một trong những thuốc dưới đây thì không nên bổ sung canxi:

- Thuốc điều trị bệnh tuyến giáp levothyroxine: Canxi có thể làm giảm hấp thu levothyroxine, nếu muốn bổ sung, cần uống cách nhau ít nhất 4 giờ.

- Thuốc kháng sinh nhóm tetracycline và quinolone: Canxi làm giảm đáng kể sự hấp thu của các loại kháng sinh này, cần uống cách nhau ít nhất 2-4 giờ.

- Thuốc lợi tiểu thiazide: Các loại thuốc lợi tiểu này làm giảm đào thải canxi qua nước tiểu, có thể gây tăng canxi huyết nếu bổ sung canxi.

- Các thuốc điều trị loãng xương nhóm bisphosphonates: Canxi có thể cản trở hấp thu các thuốc này, nên uống cách nhau ít nhất 30 phút đến 2 giờ tùy loại.

- Thuốc chẹn kênh canxi: Một số loại thuốc điều trị huyết áp cao và bệnh tim (ví dụ: verapamil, diltiazem) có thể tương tác với canxi.

6. Người có tiền sử dị ứng với canxi hoặc các thành phần khác trong viên bổ sung

Mặc dù hiếm gặp, nhưng nếu đã từng có phản ứng dị ứng (phát ban, khó thở, sưng tấy) với bất kỳ dạng canxi bổ sung nào. Do đó nếu đã bị dị ứng thì không nên sử dụng lại.

7. Người có mức canxi trong chế độ ăn đã đủ

Nếu chế độ ăn hàng ngày của bạn đã cung cấp đủ lượng canxi khuyến nghị (qua sữa, sản phẩm từ sữa, rau xanh đậm, cá nhỏ ăn cả xương...), việc bổ sung thêm canxi có thể không cần thiết và thậm chí gây dư thừa.

ThS.Nguyễn Minh Hiền