Bắc Ninh đề xuất bảo tồn tại chỗ 2 chiếc thuyền cổ

Hiện trường thuyền cổ được phát hiện tại Bắc Ninh

Về niên đại, căn cứ vào kỹ thuật đóng thuyền, các tư liệu nghiên cứu trong nước và quốc tế, dẫu chưa có kết quả phân tích niên đại C14 nhưng các ý kiến nghiêng về khẳng định sự có mặt của loại hình thuyền này trong lịch sử Việt Nam, từ thời Lý đến thời Trần, cụ thể là thời Lý.

Tiến sĩ Phạm Văn Triệu, Phó Trưởng phòng Khảo cổ học, Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Trưởng đoàn khai quật, trao đổi: Khi tiếp cận hiện trường, đoàn khảo sát thật sự bất ngờ khi 2 chiếc thuyền cổ có quy mô quá lớn. Đặc biệt, cấu liên kết kiên cố bởi một thanh gỗ dài ở đầu thuyền rất độc đáo, lần đầu tiên phát hiện ở Việt Nam, nên chiếc thuyền càng trở nên thú vị, thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học, nhà thuyền học trong cả nước.

Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để bảo tồn khẩn cấp, tiến tới bảo vệ lâu dài và phát huy giá trị của di tích thuyền cổ độc đáo này là vấn đề được các nhà khoa học và người dân địa phương đặc biệt quan tâm.

Anh Nguyễn Văn Chiến ở khu phố Công Hà, phường Hà Mãn, thị xã Thuận Thành, người đầu tiên phát hiện 2 con thuyền cổ, chia sẻ: "Là người yêu thích cổ vật, nên ngay khi phát hiện ra 2 chiếc thuyền cổ dưới đáy ao, tôi báo cáo cho phường và cán bộ văn hóa huyện. Gia đình rất ủng hộ công tác khai quật và trường hợp các cơ quan chức năng quyết định phương án bảo quản thuyền tại chỗ, gia đình cũng tán thành".

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Văn Đáp cho biết: Trên cơ sở thực trạng xuất lộ di tích, hiện trường khai quật, kiến nghị của Viện Khảo cổ học, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh kiến nghị Ủy ban nhân dân tỉnh cho phép thực hiện phương án bảo vệ nguyên trạng tại chỗ di tích thuyền cổ tại hiện trường. Đây là giải pháp tối ưu nhất để bảo vệ và phát huy giá trị của di tích bởi di dời nguyên trạng di tích là bất khả kháng trong điều kiện quy mô của di tích rất lớn (khoảng 100m2).

Cận cảnh lòng chiếc thuyền cổ

Theo đó, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh đề xuất UBND tỉnh Bắc Ninh cho phép Thực hiện bảo tồn khẩn cấp di tích theo phương án tạm thời lấp cát để bảo vệ nguyên trạng di tích sau khi kết thúc công tác nghiên cứu và tư liệu hóa di tích tại hiện trường. Phương án này được thực hiện một cách khoa học, tương tự như đã thực hiện đối với các di sản khảo cổ khác đã được thực hiện, tiêu biểu nhất là Khu di sản thế giới Hoàng thành Thăng Long, cụ thể gồm các bước:

- Bước 1: Vệ sinh sạch sẽ toàn bộ di tích.

- Bước 2: Sử dụng vải địa kỹ thuật, loại không dệt, để che phủ toàn bộ di tích. Vải địa có tác dụng cố định các lớp vật liệu, chống xê dịch, đồng thời vẫn đảm bảo độ thông thoáng, trao đổi về điều kiện vật lý và hóa học, đảm bảo cho di tích có các điều kiện về môi trường tương đồng với môi trường phát hiện di tích.

- Bước 3: Gia cố, gia cường, cố định các vị trí và bộ phận của di tích bằng các vật liệu tương tự với vật liệu chế tạo thuyền: gỗ, đất và cát. Gỗ được sử dụng để cố định các cấu kiện di tích, chống cho việc di tích bị biến dạng. Đất và cát ở đây được sử dụng là loại đã được khai quật từ di tích, do vậy có tính tương đồng với môi trường trước khi thực hiện khai quật, đảm bảo giữ ổn định về các điều kiện vật lý, hóa học, sinh học như di tích đã từng tồn tại.

- Bước 4: Dùng đất và cát lấp dần từng lớp cho đến bề mặt di tích, tức là lấp kín toàn bộ hiện trạng di tích đã xuất lộ.

- Bước 5: Dùng vải bạt để che phủ kín toàn bộ khu vực xuất lộ di tích. Vải bạt có tác dụng chống bay hơi nước đột ngột, đồng thời tránh được các tác nhân gây hại tác động trực tiếp đến khu vực di tích như: rong, rêu và nấm mốc.

Theo đại diện Sở Xây dựng, khu vực phát hiện thuyền cổ là phạm vi đất được quy hoạch để xây dựng công viên, vườn hoa. Do vậy, nếu thực hiện giữ nguyên tại chỗ sẽ không ảnh hưởng đến không gian quy hoạch chung của địa phương đã được Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt. Đây là một thuận lợi để tỉnh thiết lập hàng rào bảo vệ, biển báo về khu vực di tích, cấm các hoạt động xây dựng, khai thác tài nguyên trái phép trong phạm vi bảo vệ.

TS Phạm Văn Triệu giới thiệu 2 con thuyền tới các đại biểu.

Về lâu dài, để phát huy giá trị di tích, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho biết sẽ thiết kế tour du lịch văn hóa kết hợp tham quan thuyền cổ với các di tích lịch sử, văn hóa khác trong khu vực thành cổ Luy Lâu, thị xã Thuận Thành.

Tổ chức các lễ hội, tái hiện các hoạt động giao thương đường thủy xưa, xây dựng các sản phẩm lưu niệm mang đậm dấu ấn của thuyền cổ Công Hà và Hà Mãn, thực hiện việc trưng bày, giới thiệu và diễn giải tại chỗ di tích thuyền cổ bằng hình ảnh và công nghệ 3D, hoặc có thể phục dựng nguyên bản, thu nhỏ tỷ lệ di tích phục vụ trưng bày, tạo cảm giác trực quan đối với khách tham quan.

Bên cạnh đó, Bắc Ninh cũng khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, người dân địa phương vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

Quang Ngọc