Băn khoăn chuyện nộp thuế thu nhập 20% từ bán chứng khoán 'nếu có lãi'

Nhà đầu tư cá nhân có thể phải nộp thuế nhiều hơn "nếu có lãi" vào cuối năm. Ảnh: LÊ VŨ

Theo Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài chính dự kiến sửa quy định về cách tính thuế thu nhập cá nhân với hoạt động chuyển nhượng vốn, chứng khoán. Theo đó, cá nhân cư trú chuyển nhượng chứng khoán được xác định bằng khoản thu nhập tính thuế với thuế suất 20%.

Khoản thu nhập tính thuế được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán trong kỳ tính thuế (tính theo năm). Trong trường hợp không xác định được giá mua và chi phí thì được xác định bằng giá bán chứng khoán nhân với thuế suất 0,1% theo từng lần chuyển nhượng.

Theo Bộ tài chính, quy định trước đây cho phép có hai phương pháp thu thuế với chuyển nhượng khác nhau, trong đó có cả cách tính dựa trên thu nhập sau khi trừ chi phí ở trên. Cách thứ hai là cá nhân tạm nộp 0,1% trên giá trị bán từng lần và không phải quyết toán thuế khi kết thúc năm tính thuế. Còn nếu áp dụng phương pháp thuế suất 20% thì cuối năm quyết toán khoản thuế này. Tuy nhiên, từ năm 2015, để minh bạch về chính sách thì Luật chỉ quy định thống nhất phương pháp tính thuế 0,1% trên giá chuyển nhượng từng lần.

Theo Bộ tài chính, việc sửa cách tính thuế và cách nộp thuế hiện nay là dựa trên thực tế và xu hướng các quốc gia trong thời gian gần đây. Hầu hết các nước đều thu thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng vốn nhưng theo cách thức khác nhau, có nơi thu theo tỷ lệ phần trăm trên giá chuyển nhượng, có nơi theo thu nhập, hoặc có sự khác biệt giữa chứng khoán niêm yết và chưa niêm yết.

Cần lưu ý rằng việc sửa thuế thu nhập này không chỉ bán qua sàn chứng khoán, mà bao gồm cả hoạt động chuyển nhượng vốn cổ phần, có thể là chưa niêm yết.

Dự thảo này ngay lập tức được nhiều nhà đầu tư chú ý và có những nhận định trái chiều ban đầu. Thực tế trong thời gian qua nhiều nhà đầu tư nói rằng dù đầu tư thua lỗ nhưng vẫn phải nộp thuế theo doanh số giao dịch là bất hợp lý, nếu theo cách nộp và quyết toán lời lãi cuối năm thì sẽ hợp lý hơn.

Tuy nhiên khi đó lại có người đặt vấn đề về con số 20% liệu có quá cao hay là mức hợp lý? Một môi giới nói vui rằng nhà đầu tư không nên lo, vì tổng kết lại một năm đầu tư có thể không có lời nhiều, thậm chí là lỗ.

Có thể hình dung theo ví dụ đơn giản như thế này. Một người bán cổ phiếu giá 1 tỉ đồng, nộp thuế theo cách cũ là 1 triệu đồng (mức 0,1%). Nếu giao dịch này người đó có lợi nhuận 10%, tức lời 100 triệu đồng thì nộp thuế cuối năm là 20 triệu đồng. Lưu ý là cuối năm.

Nếu nhìn theo cách này thì thấy ngay phương án 20% là nhà đầu tư phải nộp tiền nhiều hơn. Nhưng đầu tư là xoay vòng vốn. Giả sử một năm mua bán 10 lần với trị giá 1 tỉ đồng mỗi lần, thì số thuế nộp theo cách cũ là 10 triệu đồng. Còn theo cách mới, lợi nhuận tổng thu về là 50 triệu thì nộp thuế theo phương án mới là 10 triệu đồng, tức ngang bằng với cách cũ. Điều này nghĩa là nếu lãi nhiều hơn 50 triệu thì nộp thuế nhiều hơn, ngược lại nếu ít hơn thì có lợi hơn cách cũ. Đương nhiên, chẳng nhà đầu tư nào muốn có lợi theo cách “lỗ” này.

Xuân Bảo, nhà đầu tư cá nhân có 8 năm kinh nghiệm trên thị trường, nói chính sách này là bình thường vì tính toán các khoản đầu tư hiện tại với thuế phải nộp thì cũng không khác nhau nhiều. Thêm nữa, việc phải quyết toán thuế trong tương lai cũng sẽ mang đến sự minh bạch hơn cho thị trường.

“Thông tin ra nhưng thị trường và các cổ phiếu vẫn phản ứng tích cực. Điều này nghĩa là số đông cho thấy lựa chọn của họ trước vấn đề ảnh hưởng đến thu nhập của mình. Quy định này sẽ đáng lo nếu là các nhóm nhà đầu tư lớn hoặc tổ chức”, nhà đầu tư cá nhân này nói.

Theo ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phát triển khách hàng cá nhân của Chứng khoán Yuanta Việt Nam, ở một số nước, hầu hết các loại thu nhập từ vốn đều phải nộp thuế, với cách thức và phương thức thu thuế của các nước cũng rất khác nhau. Theo đó, các thị trường có mức thanh khoản cao cũng đang áp dụng mức thuế suất thuế thu nhập cá nhân trên thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán.

“Dự thảo này hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và khả năng thông qua lần này được đánh giá cao. Chúng tôi cho rằng dự thảo sẽ không ảnh hưởng đến thanh khoản trong ngắn hạn", ông Minh nói.

D.Nguyễn