Bản lĩnh doanh nhân Việt trong kỷ nguyên hội nhập toàn cầu

Hành trình từ “gánh hàng rong”…

Lật lại những trang đầu tiên của lịch sử thương nhân Việt Nam, không khó bắt gặp hình ảnh gánh hàng rong len lỏi qua từng con ngõ nhỏ hay những tiểu thương tần tảo trên các sạp chợ. Đó từng là biểu tượng của một nền kinh tế chắt chiu, những thập kỷ trước. Sau công cuộc Đổi mới năm 1986, nền kinh tế Việt Nam bắt đầu mở cửa, doanh nhân Việt phải loay hoay thích nghi với sân chơi mới - nơi không chỉ cần sản phẩm tốt mà còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.

Giai đoạn đầu, những mặt hàng nông sản chủ lực như gạo, cà phê, tiêu, hạt điều... chủ yếu được xuất khẩu thô qua đường tiểu ngạch hoặc thông qua các doanh nghiệp Nhà nước. Chất lượng hàng xuất khẩu chưa đồng đều, giá trị gia tăng thấp, thiếu thương hiệu nên rất dễ bị ép giá. Tuy nhiên, chính trong điều kiện khó khăn ấy, một thế hệ doanh nhân bản lĩnh đã hình thành. Họ từng bước học cách cải tiến chất lượng, ký kết các hợp đồng xuất khẩu dài hạn, và dần tạo chỗ đứng nhất định cho hàng Việt trên thị trường quốc tế. Bản lĩnh này thể hiện rõ nét vào đầu những năm 2000, khi Việt Nam tham gia Khu vực mậu dịch tự do của ASEAN (AFTA), ký Hiệp định thương mại Việt - Mỹ (BTA) và gia nhập WTO (2007), cánh cửa thị trường thế giới thực sự mở rộng. Áp lực cạnh tranh khốc liệt buộc DN Việt phải chuyển từ xuất khẩu thô sang xuất khẩu có thương hiệu, gia tăng chế biến sâu, và từng bước chủ động hội nhập.

Tiêu biểu, Tập đoàn Lộc Trời tiên phong trong mô hình “cánh đồng lớn”, liên kết chặt chẽ với nông dân để đảm bảo đầu vào chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Năm 2021, Lộc Trời là DN Việt đầu tiên xuất khẩu thành công gạo sang châu Âu theo Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu - Việt Nam (EVFTA) với mức giá vượt thị trường. Hay như Tập đoàn Trung Nguyên, xuất phát từ Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), sau khi chinh phục thị trường nội địa đã “xuất ngoại” khi nhượng quyền thành công tại Nhật Bản, Singapore vào năm 2001. Đến năm 2010, Trung Nguyên đã xuất khẩu cà phê thương hiệu riêng đến đến hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, từ ASEAN, Trung Quốc đến những thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản…

Một trường hợp khác là Công ty CP Phúc Sinh, khởi sự với việc xuất khẩu nông sản thô, chủ yếu là hồ tiêu và cà phê, nhưng sau nhiều năm tích lũy kinh nghiệm và am hiểu thị trường quốc tế, DN này đã chuyển hướng mạnh sang chế biến sâu và xây dựng thương hiệu riêng. Công ty đầu tư nhà máy hiện đại tại Sơn La, Bình Dương với công nghệ đạt chuẩn châu Âu, đồng thời phát triển dòng sản phẩm mang thương hiệu Việt, xuất khẩu đi hơn 100 quốc gia.

Từ “gánh hàng rong” - những chuyến container nông sản nhỏ lẻ đầu tiên xuất phát từ cảng Sài Gòn, Hải Phòng, với nỗ lực và bản lĩnh của các doanh nhân, Việt Nam đã góp mặt trong 20 quốc gia dẫn đầu thế giới về quy mô thương mại quốc tế với tốc độ tăng trưởng cao, ổn định và liên tục đạt kỷ lục về xuất siêu, theo báo cáo của Bộ Công Thương năm 2024.

Thủ tướng Phạm Minh Chính với các doanh nghiệp, doanh nhân tiêu biểu nhân dịp Ngày Doanh nhân Việt Nam 13/10

Bản lĩnh trên các công trình thế kỷ

Nếu trước đây, việc “vươn ra thế giới” chủ yếu là xuất khẩu hàng hóa, thì nay nhiều DN Việt đang trực tiếp tham gia thi công, vận hành và đầu tư vào các dự án nước ngoài. Các tập đoàn như FPT, Viettel, Hòa Bình, Hòa Phát… đã và đang hiện diện ở nhiều quốc gia qua các dự án viễn thông, xây dựng, phần mềm, sản xuất công nghiệp… Năng lực của DN Việt ngày càng tiệm cận với chuẩn quốc tế, không chỉ về kỹ thuật mà còn ở tầm nhìn chiến lược, chuẩn mực quản trị và uy tín hợp tác.

Một trong những minh chứng rõ nét là việc các DN đang tự tin bước vào những lĩnh vực vốn từng được xem là “sân chơi riêng” của DN nước ngoài như hạ tầng giao thông, hàng không, đường sắt tốc độ cao, năng lượng…

Tiêu biểu, mới đây, Tập đoàn Trường Hải (Thaco) và Công ty CP Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed (Tập đoàn Vingroup) đã đồng loạt đề xuất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với tổng vốn hơn 61 tỷ USD. Không dừng ở đề xuất tài chính, Thaco còn lên kế hoạch làm chủ công nghệ, tổ chức đào tạo nhân sự, sản xuất đầu máy - toa xe, xây dựng hệ thống điều khiển và tín hiệu hiện đại… Đây không chỉ là bước tiến kỹ thuật mà còn thể hiện tham vọng kiến tạo ngành công nghiệp hạ tầng Việt Nam mang tầm vóc quốc tế.

Việc Thaco hay VinSpeed tham gia các dự án hàng chục tỷ USD này là sự tích lũy nội lực sau hàng chục năm gia nhập thị trường. Từ một công ty lắp ráp ô tô, Thaco đã phát triển thành tập đoàn đa ngành, trong đó hạ tầng giao thông là một trụ cột chiến lược. Trong khi đó, VinSpeed là một công ty thuộc Vingroup với hệ sinh thái về công nghệ, xây dựng, logistic, tài chính... rộng lớn, giúp họ có “hậu phương vững chắc”, tự tin bước vào dự án lớn. Đặc biệt, cả hai DN này đều không xem dự án đường sắt tốc độ cao như một công trình đơn lẻ, mà là cơ hội kiến tạo ngành công nghiệp hạ tầng công nghệ cao của Việt Nam.

Trong lĩnh vực xây dựng hàng không, hệ sinh thái doanh nghiệp của doanh nhân Nguyễn Bá Dương liên tục xuất hiện trong các dự án trọng điểm như nhà ga T3 sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất hay nhà ga hành khách Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Các DN Việt không còn là “nhà thầu phụ” mà đang giữ vai trò chủ lực trong liên danh thực hiện các công trình chiến lược.

Niềm tin và khát vọng Việt Nam hùng cường

Với tinh thần học hỏi không ngừng, cùng một niềm tin và khát vọng lớn, nhiều DN đã bứt phá nhờ tầm nhìn đổi mới, chiến lược dài hạn và dấn thân vào công nghệ. Điển hình là Tập đoàn Vingroup đã mở rộng thành tập đoàn đa ngành. Từ năm 2017, Vingroup đẩy mạnh chiến lược công nghiệp hóa, đặc biệt với dự án VinFast - sản xuất ô tô điện tại Việt Nam và Mỹ, hướng đến thị trường toàn cầu. Với tư duy không “sao chép” mà làm chủ công nghệ lõi, VinFast đang cạnh tranh với “ông lớn” trong ngành ô tô toàn cầu bằng sản phẩm “Make in Vietnam”.

Không thể không kể đến Tập đoàn FPT, qua hơn ba thập niên phát triển, FPT đã chuyển mình thành tập đoàn công nghệ toàn cầu với doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ đạt hàng tỷ USD mỗi năm. Hiện, thương hiệu FPT đã hiện diện tại hơn 29 quốc gia, cung cấp dịch vụ chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây và công nghệ ô tô cho nhiều tập đoàn trong danh sách Fortune 500.

Bản lĩnh doanh nhân Việt Nam không chỉ nằm ở sự kiên cường, tinh thần dấn thân mà còn ở trách nhiệm với xã hội và khát vọng xây dựng một đất nước hùng cường. Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, họ chính là lực lượng tiên phong, là biểu tượng sống động của một Việt Nam đang vươn mình mạnh mẽ, không chỉ trong khu vực, mà trên bản đồ kinh tế - công nghệ thế giới.

Thiên Dung