Bảo vệ quyền lợi các bên mua bảo hiểm

Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Hữu Thông phát biểu ý kiến trong phiên thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. (Ảnh: QUANG KHÁNH)

Tình trạng ép mua bảo hiểm gắn với vay vốn

Thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, nhiều đại biểu Quốc hội phản ánh hiện tượng nổi cộm hiện nay là chuyện nhân viên ngân hàng tư vấn dịch vụ ngân hàng kèm bán bảo hiểm gây nhầm lẫn giữa sản phẩm dịch vụ ngân hàng với sản phẩm dịch vụ bảo hiểm; có những trường hợp ép mua bảo hiểm gắn với vay vốn.

Trong thực tế, người mua bảo hiểm thường không thể tiếp cận kiến thức, thông tin ở nhiều lĩnh vực bảo hiểm khác nhau và đơn vị bán bảo hiểm luôn luôn đưa ra một hợp đồng rất dài, khó hiểu, tuy nhiên “vì để mua bảo hiểm cho nên cứ thế ký và cuối cùng xảy ra tranh chấp hoặc thiệt hại”.

Luật Các tổ chức tín dụng đã cấm tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức.

Luật Kinh doanh bảo hiểm cũng nghiêm cấm việc đe dọa, cưỡng ép giao kết hợp đồng kinh doanh bảo hiểm; các văn bản hướng dẫn đã quy định rất chặt chẽ công tác tư vấn, ghi âm để nâng cao chất lượng đại lý.

Tuy nhiên, các đại biểu đề nghị cần tiếp tục đặt hoạt động kinh doanh bảo hiểm qua ngân hàng trong khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn nữa, có giám sát thực chất và có chế tài nghiêm minh, quy định rõ ràng về minh bạch giữa hoạt động tư vấn bảo hiểm và cho vay huy động vốn của ngân hàng, tăng cường chế tài đối với cả ngân hàng, doanh nghiệp khi vi phạm nguyên tắc tư vấn.

Quan tâm đến vấn đề hợp đồng bảo hiểm, đại biểu Lê Xuân Thân (Đoàn Khánh Hòa), đề nghị sửa đổi nội dung của các hợp đồng bảo hiểm, giao Chính phủ ban hành hướng dẫn cụ thể 5 loại và phải có mẫu hợp đồng. Áp dụng điều này sẽ có lợi cho người mua bảo hiểm, vừa ngắn gọn, vừa dễ hiểu và bảo vệ quyền lợi của người mua bảo hiểm.

Tổng số tiền bồi thường và chi trả bảo hiểm liên quan đến thiệt hại về người và tài sản trong vụ lật tàu Vịnh Xanh 58 dự kiến khoảng 14,27 tỷ đồng. (Ảnh: QUANG THỌ)

Đồng thời, đại biểu Lê Thu Hà (Đoàn Lào Cai), đề nghị bổ sung việc chuẩn hóa mẫu hợp đồng, bản tóm tắt quyền lợi và điều khoản loại trừ bằng ngôn ngữ dễ hiểu, xác lập nguyên tắc doanh nghiệp bảo hiểm phải chứng minh đã tư vấn đầy đủ trung thực thay vì đặt gánh nặng chứng minh bị lừa dối lên người mua. Giao Chính phủ xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp bao gồm hòa giải bắt buộc trước tố tụng.

Như vậy, chúng ta không làm thay Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhưng đặt ra những chốt chặn thiết yếu ngay trong luật chuyên ngành.

Giám sát chặt hoạt động bán chéo bảo hiểm

Nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội bàn thảo tại kỳ họp thứ 10 là việc dự thảo luật sửa đổi theo hướng tạo điều kiện cho các đại lý bán chéo bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm sức khỏe.

Đây là vấn đề liên quan trực tiếp đến mô hình phân phối, chất lượng tư vấn và quyền lợi của người tham gia bảo hiểm. Việc này nếu được quản lý tốt có thể giúp giảm chi phí xã hội trong đào tạo, cấp chứng chỉ, tổ chức mạng lưới và đáp ứng yêu cầu đa dạng của khách hàng, người dân có thể được tư vấn tổng thể bảo hiểm sức khỏe, tài sản, nhân thọ, tai nạn… trong một lần giao dịch.

Theo đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Lâm Đồng), việc mở rộng hơn cơ chế bán chéo sản phẩm trong điều kiện hệ thống giám sát còn nhiều bất cập sẽ tiềm ẩn rủi ro về xung đột lợi ích.

Đại biểu phân tích, đại lý bảo hiểm khi cùng lúc đại diện cho nhiều doanh nghiệp, họ có thể chi phối bởi hoa hồng, chính sách ưu đãi, dễ dẫn tới nguy cơ không còn bảo đảm đủ nghĩa vụ ưu tiên lợi ích của các bên mua bảo hiểm.

Thực tế có nhiều phản ánh của người dân về việc bị tư vấn lệch lạc, bị ép mua bảo hiểm thông qua kênh ngân hàng, kênh đại lý, nếu mở rộng bán chéo mà không tăng cường các biện pháp yêu cầu pháp lý và cơ chế kiểm soát thì rất khó khắc phục tình trạng này.

Do đó, nếu vẫn cho phép bán chéo, dự thảo luật cần phải có cơ chế ràng buộc chặt chẽ hơn và quy định rõ số lượng doanh nghiệp mà một đại lý, cá nhân được phép đại diện và yêu cầu đại lý phải công khai cho khách hàng biết mình là đại lý của những doanh nghiệp nào, mức hoa hồng chênh lệch ra sao, bổ sung nghĩa vụ tư vấn trung thực, ưu tiên lợi ích khách hàng cùng với chế tài mạnh đối với các hành vi vi phạm.

Tán thành việc bán chéo bảo hiểm phải có điều kiện, giới hạn và có cơ chế giám sát chặt chẽ, nhằm bảo đảm chất lượng tư vấn, tránh xung đột lợi ích và rủi ro cho người dân, đại biểu Hà Sỹ Huân (Đoàn Thái Nguyên) cho rằng, người tiêu dùng phải được thông báo minh bạch khi đại lý tư vấn sản phẩm thuộc công ty khác hoặc loại hình khác.

Các cơ quan quản lý cần quy định rõ việc bán bảo hiểm chéo không được gắn điều kiện ràng buộc, thí dụ mua bảo hiểm nhân thọ bắt buộc kèm theo mua bảo hiểm xe cơ giới hoặc ngược lại…

Các doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm liên đới nếu đại lý lợi dụng bán chéo để tư vấn sai, gây thiệt hại cho khách hàng và có cơ chế kiểm tra, kiểm định chất lượng đại lý bán chéo.

Quan tâm việc dự thảo bỏ quy định nhà đầu tư nước ngoài phải có xác nhận của cơ quan quản lý nước ngoài về việc không vi phạm nghiêm trọng pháp luật về kinh doanh, môi giới bảo hiểm trong một khoảng thời gian nhất định; một số đại biểu Quốc hội đồng tình về định hướng chính sách giảm thủ tục hành chính, nhưng việc bỏ hẳn điều kiện này có thể làm suy yếu cơ chế sàng lọc nhằm đánh giá uy tín và mức độ tuân thủ pháp luật của nhà đầu tư nước ngoài.

Thị trường bảo hiểm hiện nay, nhất là lĩnh vực nhân thọ liên quan đến dòng vốn lớn của nhân dân, nếu chủ thể đã từng vi phạm nghiêm trọng tại nước sở tại nhưng vẫn dễ dàng tham gia thị trường Việt Nam thì rủi ro cho hệ thống sẽ rất lớn.

Theo các đại biểu, trên thực tế không phải mọi quốc gia đều có cơ chế xác nhận hoặc công bố thông tin vi phạm, nhưng nhiều nước có hệ thống giám sát, xếp hạng tín nhiệm, báo cáo công khai vi phạm.

Do đó, để đồng thời đạt cả mục tiêu cải cách thủ tục hành chính và mục tiêu quản lý, bảo đảm an toàn cho thị trường thì cần xử lý vấn đề này theo hướng không duy trì cứng nhắc, yêu cầu duy nhất là văn bản xác nhận của cơ quan quản lý nước ngoài, nhưng cần quy định nhà đầu tư nước ngoài phải cung cấp tài liệu chứng minh lịch sử tuân thủ pháp luật như: báo cáo kiểm toán, báo cáo giám sát, xếp hạng tín nhiệm, bảng tự kê khai kèm theo cơ chế hậu kiểm, đồng thời quy định rõ nếu kê khai sai lệch, kê giấu vi phạm thì Nhà nước có quyền đình chỉ, thu hồi giấy phép theo quy định và xử lý trách nhiệm tương xứng.

VĨNH KHANG