Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW: Đòn bẩy cho đổi mới sáng tạo

Ban tổ chức điều hành Diễn đàn

Diễn đàn được đánh giá là bước khởi đầu quan trọng nhằm hưởng ứng Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, coi tài sản vô hình như thương hiệu, dữ liệu, giải pháp kỹ thuật, phần mềm, thuật toán… là nguồn lực then chốt cho tăng trưởng bền vững.

Thể chế – chiếc chìa khóa mở cánh cửa sáng tạo

Ông Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam nhấn mạnh: Sở hữu trí tuệ ngày nay không chỉ là công cụ pháp lý bảo vệ sáng tạo, mà còn trở thành “lá chắn” để doanh nghiệp trụ vững trong kỷ nguyên số, đồng thời là thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái, cạnh tranh không lành mạnh, cho tới việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu, vì vậy việc hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả thực thi và phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, luật sư, hiệp hội và truyền thông là hết sức cần thiết.

Theo dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi, dự kiến trình Quốc hội năm 2025, việc thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đang được xem xét. Đây không chỉ là giải pháp đáp ứng nhu cầu thực tiễn khi số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà còn thể hiện tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW: hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm thực thi hợp đồng, giảm rủi ro pháp lý. Cải cách tư pháp trong lĩnh vực này vì thế được coi là chiến lược phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Bảo vệ tài sản vô hình - Yêu cầu bức thiết từ thực tiễn

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm

Tại diễn đàn, Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm chỉ rõ: Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mô hình phát triển, từ dựa vào lao động giá rẻ sang dựa vào trí tuệ và sáng tạo. Trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, nhiều doanh nghiệp trong nước vẫn gặp khó khăn trong việc định giá và khai thác. Nguyên nhân nằm ở thể chế pháp lý chưa theo kịp, khiến tài sản vô hình chưa được công nhận đầy đủ là tài sản có thể tài chính hóa, định giá, thế chấp hay góp vốn.

Luật sư Trương Anh Tú đề xuất ba trụ cột: Công nhận quyền sở hữu trí tuệ là tài sản tài chính hóa được; hình thành thị trường định giá và giao dịch tài sản trí tuệ, bao gồm trung tâm định giá quốc gia và sàn giao dịch sở hữu trí tuệ; bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ thông qua kiện toàn tòa án chuyên trách và cơ chế thi hành án minh bạch.

Một trong những điểm nhấn tại diễn đàn là câu chuyện của 2 doanh nghiệp: Công ty CP Nhựa Bình Minh và Công ty Cổ phần Eurohouse Việt Nam bị xâm phạm kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, sáng chế.

Ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc CP EUROHOUSE Việt Nam

Ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc CP EUROHOUSE Việt Nam cho biết, nhiều năm qua, sản phẩm của công ty bị xâm phạm bởi những nhãn hiệu “na ná”, gây nhầm lẫn cho khách hàng và ảnh hưởng đến thương hiệu. Theo ông Giang, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp bị xâm phạm, mà còn làm méo mó môi trường cạnh tranh, kìm hãm đổi mới sáng tạo và đi ngược lại nỗ lực xây dựng thương hiệu quốc gia.

Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm

Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm chỉ ra ba nghịch lý: Doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật; lợi nhuận từ vi phạm cao hơn nhiều so với mức xử phạt; 95% doanh nghiệp Việt là doanh nghiệp vừa và nhỏ nên yếu thế nhất trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ. Bà kiến nghị: Tăng mức bồi thường, mở rộng tổ chức giám định độc lập, thành lập Quỹ hỗ trợ pháp lý sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ đồng thời coi truyền thông và người tiêu dùng là tuyến đầu bảo vệ thương hiệu.

TS. Vũ Ngọc Dương, Đại học Luật Hà Nội, bổ sung rằng, ở nhiều quốc gia, các loại tài sản mới như dữ liệu số, crypto, NFT đã được luật hóa. Việt Nam đã có bước tiến với Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025, song vẫn tồn tại "vùng xám pháp lý". Ông đề xuất ban hành nghị định hướng dẫn về crypto và NFT, giảm chi phí tuân thủ dữ liệu cho startup, và đào tạo nhân lực sở hữu trí tuệ gắn với trí tuệ nhân tạo, blockchain.

Đồng hành giữa Nhà nước và doanh nghiệp

Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Lê Huy Anh

Đại diện cơ quan quản lý, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Lê Huy Anh cho biết: Với sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết 68-NQ/TW, lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng được quan tâm, vai trò của kinh tế tư nhân được đề cao. Cơ chế sở hữu trí tuệ đã góp phần thúc đẩy xã hội hóa đầu tư cho khoa học, công nghệ, tạo lợi thế cạnh tranh và nâng cao vị thế cho doanh nghiệp.

Trước yêu cầu mới, Cục Sở hữu trí tuệ nhận thấy trách nhiệm cần nâng tầm để đáp ứng yêu cầu phát triển. Hiện Cục đang tiến hành sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ với 5 trọng tâm lớn: Thương mại hóa tài sản trí tuệ thông qua cơ chế sandbox, vay vốn, sàn giao dịch; đơn giản hóa thủ tục hành chính nhờ chuyển đổi số; tăng cường chế tài bảo vệ quyền; thực thi đầy đủ cam kết quốc tế; và cập nhật các vấn đề mới theo sự thay đổi của khoa học, công nghệ. Song song, Công điện số 65/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về mở đợt cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả được coi là “lời tuyên chiến mạnh mẽ”, tạo thuận lợi cho việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Cục cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp và các tổ chức trung gian để thúc đẩy hoạt động trong lĩnh vực này ngày một hiệu quả hơn.

Quang cảnh Diễn đàn

Diễn đàn khép lại với một thông điệp thống nhất: Để vượt qua thách thức và nắm bắt cơ hội trong kỷ nguyên đổi mới sáng tạo, Nhà nước phải và doanh nghiệp cần đồng hành. Doanh nghiệp cần chủ động bảo hộ, khai thác và phát triển tài sản trí tuệ, trong khi Nhà nước kiến tạo thể chế mạnh mẽ, cơ chế thực thi hiệu quả để bảo vệ quyền sáng tạo. Sự phối hợp chặt chẽ này sẽ tạo nền tảng để thương hiệu Việt vươn tầm và tài sản vô hình trở thành động lực phát triển quốc gia.

Bài và ảnh Thu Hằng