Kiến nghị sửa Luật Trồng trọt: Gỡ 'nút thắt' để ngành phân bón phát triển bền vững

Nhiều bất cập trong Luật Trồng trọt

Ngày 11/9, tại Hà Nội, Hiệp hội phân bón Việt Nam chủ trì tổ chức hội thảo “Một số bất cập của Luật Trồng trọt và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực phân bón”, thu hút nhiều chuyên gia trong lĩnh vực quan tâm.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu mở đầu hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam - khẳng định, Luật Trồng trọt được Quốc hội thông qua năm 2018 và có hiệu lực từ ngày 1/1/2020 đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và quản lý trong lĩnh vực trồng trọt, phát huy tác dụng tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp, đặc biệt là lĩnh vực phân bón.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy còn nhiều hạn chế, bất cập cần được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung để phù hợp hơn với yêu cầu phát triển mới và xu thế hội nhập quốc tế.

Tiến sĩ Phùng Hà, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Tại hội thảo, Tiến sĩ Phùng Hà, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho rằng hệ thống pháp luật hiện hành đôi khi còn chồng chéo, thiếu đồng bộ, chưa theo kịp sự phát triển của các loại phân bón mới như phân bón sinh học, hữu cơ, chế phẩm sinh học. Quy định cấp quyết định công nhận phân bón lưu hành, chứng nhận hợp quy hay khảo nghiệm phân bón đều đang gây tốn kém và kéo dài thời gian đưa sản phẩm ra thị trường. “Các chi phí này cuối cùng đều tính vào giá thành, và người nông dân phải gánh chịu”, ông Hà nhấn mạnh.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Ngọc phân tích thêm: theo Nghị định 84/2019/NĐ-CP, doanh nghiệp phải chờ ít nhất 3 tháng để được cấp quyết định công nhận, thời hạn hiệu lực chỉ 5 năm, sau đó phải xin gia hạn. Quy trình này tạo áp lực lớn, làm giảm sức cạnh tranh. Trong khi đó, chế tài xử phạt với phân bón giả, kém chất lượng còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.

Doanh nghiệp mong gỡ rào cản

Tại hội thảo, các chuyên gia và doanh nghiệp đều thống nhất quan điểm: cần sửa Luật Trồng trọt theo hướng giảm bớt thủ tục hành chính, tăng cường hậu kiểm, quản lý bằng quy chuẩn kỹ thuật và công cụ thị trường.

Các chuyên gia và khách mời tham khảo sản phẩm phân bón của Công ty CP Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao tại hội thảo.

Ông Trương Hợp Tác, nguyên Trưởng phòng Phân bón - Cục Trồng trọt và BVTV, Bộ Nông nghiệp & PTNT (cũ), nhấn mạnh: “Quy chuẩn quốc gia đã quy định chi tiết các chỉ tiêu chất lượng, mức sai lệch cụ thể. Doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm nếu sản phẩm không đạt quy chuẩn. Vì vậy, không cần thêm bước chứng nhận hợp quy hay công bố hợp quy”.

Ông Tác cũng đề nghị bãi bỏ quy định bắt buộc khảo nghiệm phân bón, vì quy trình này có thể kéo dài tới 2 năm, làm mất cơ hội kinh doanh. Thay vào đó, cần áp dụng hình thức tự công bố sản phẩm gắn với trách nhiệm pháp lý, đồng thời phát triển phần mềm quản lý tập trung để giám sát minh bạch.

Ở góc độ chính sách vĩ mô, nhiều ý kiến viện dẫn Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó yêu cầu cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ pháp luật và điều kiện kinh doanh. Do đó, ngành phân bón cần đi đầu trong việc loại bỏ những rào cản không cần thiết.

Ông Trần Đại Nghĩa - Phó Tổng giám đốc Công ty CP Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao đề nghị bãi bỏ quy định bắt buộc chứng nhận và công bố hợp quy.

Tại hội thảo, ông Trần Đại Nghĩa - Phó Tổng giám đốc Công ty CP Supe Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao đề nghị bãi bỏ quy định bắt buộc chứng nhận và công bố hợp quy, bởi Quy chuẩn Việt Nam đã quy định chi tiết các chỉ tiêu chất lượng, doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu vi phạm. Việc chứng nhận vừa tốn kém, vừa làm chậm quá trình lưu hành sản phẩm.

Trước thực tế chất lượng quặng apatit ngày càng suy giảm (hàm lượng P2O5 giảm, tạp chất tăng), Supe Lâm Thao cũng kiến nghị điều chỉnh chỉ tiêu phân supephosphat đơn cho phù hợp, cụ thể: lân hữu hiệu ≥14%, lân tan trong nước ≥8% và mức sai lệch ≥90%. Điều chỉnh này sẽ giúp giảm chi phí sản xuất và giá thành đến tay nông dân.

Ông Trần Đại Nghĩa cũng đề xuất sửa mức sai lệch chất lượng kali hữu hiệu đối với một số loại phân bón, nâng lên ≥90% để đồng bộ với chỉ tiêu đạm và lân; đồng thời sửa chỉ tiêu pH H2O trong phân bón lân vi sinh, NPK vi sinh xuống ≥4, mức sai lệch ≥95% để phù hợp điều kiện sản xuất thực tế.

Ngoài ra, đơn vị cũng kiến nghị bãi bỏ quy định bắt buộc khảo nghiệm phân bón, vì Quy chuẩn Việt Nam đã là kết quả nghiên cứu khoa học đảm bảo chất lượng và an toàn. Quy định khảo nghiệm hiện nay kéo dài ít nhất 2 năm, gây tốn kém lớn và làm doanh nghiệp mất cơ hội đưa sản phẩm ra thị trường kịp thời.

Ông Hoàng Văn Tại, nguyên Tổng giám đốc Công ty Cổ phần phân lân nung chảy Văn Điển kiến nghị giảm bớt quy trình khảo nghiệm, cấp phép, chỉ yêu cầu hợp quy với sản phẩm mới hoặc thay đổi công thức lớn, đồng thời tăng cường hậu kiểm và cho phép xã hội hóa một số khâu.

Ông Hoàng Văn Tại, nguyên Tổng giám đốc Công ty Cổ phần phân lân nung chảy Văn Điển cho rằng, tính khả thi và hiệu quả của các cơ sở khảo nghiệm hiện nay còn hạn chế. Quy chuẩn Việt Nam đưa ra hàng trăm khái niệm và phân loại, khiến doanh nghiệp phải đăng ký nhiều tên khác nhau cho các sản phẩm tương tự. Điều này gây khó cho cả cơ quan quản lý lẫn doanh nghiệp. Ngoài ra, yêu cầu đăng ký lại sau 5 năm cũng thiếu hợp lý. Do đó, ông Tại kiến nghị giảm bớt quy trình khảo nghiệm, cấp phép, chỉ yêu cầu hợp quy với sản phẩm mới hoặc thay đổi công thức lớn, đồng thời tăng cường hậu kiểm và cho phép xã hội hóa một số khâu.

Hướng tới ngành phân bón xanh và bền vững

Hội thảo cũng chỉ ra, ngoài việc sửa đổi luật và chính sách quản lý, ngành phân bón phải gắn phát triển với chiến lược nông nghiệp xanh, tuần hoàn và giảm phát thải. Phân bón là một trong những nguồn phát thải lớn, vì vậy yêu cầu đổi mới công nghệ sản xuất, tiết kiệm năng lượng, giảm khí thải là xu thế tất yếu.

Việc rà soát, sửa đổi Luật Trồng trọt và các văn bản liên quan không chỉ giúp cắt giảm thủ tục, giảm chi phí cho doanh nghiệp mà còn góp phần thúc đẩy sử dụng phân bón hiệu quả, an toàn, phù hợp với định hướng phát triển nông nghiệp bền vững đến năm 2050.

Kết thúc hội thảo, Hiệp hội Phân bón Việt Nam đã tổng hợp kiến nghị gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường , đề xuất các giải pháp: bãi bỏ quyết định công nhận phân bón lưu hành; bãi bỏ yêu cầu khảo nghiệm bắt buộc; loại bỏ chứng nhận hợp quy; bổ sung quy định cấm sử dụng chất nhuộm màu trong phân bón; đồng thời xây dựng Đề án phát triển ngành phân bón cho các giai đoạn tiếp theo.

Những kiến nghị này, nếu được tiếp thu, sẽ góp phần tháo gỡ “nút thắt” pháp lý, tạo hành lang thông thoáng, giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh, nông dân tiếp cận phân bón chất lượng với giá hợp lý, từ đó thúc đẩy nông nghiệp Việt Nam phát triển xanh và bền vững hơn.

Nguyễn Duyên