Bổ sung các chính sách đặc thù để phát triển hệ thống đường sắt

Quang cảnh Phiên họp sáng 16/6. Ảnh: quochoi.vn

Tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt

Trình bày Tờ trình (bổ sung) Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nêu rõ, Dự thảo Luật đã được chỉnh lý để bổ sung 23 cơ chế, chính sách tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt vào Chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt và Điều 5 của Dự thảo Luật, trong số đó 4 chính sách đã có trong dự thảo Luật trình Quốc hội.

Để bảo đảm đáp ứng yêu cầu về tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đường sắt, Chính phủ đề nghị các quy định bổ sung mới vào Dự thảo Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, các quy định còn lại của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026.

Dự thảo Luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung Dự thảo Nghị quyết nêu trên vào 20 Điều của Dự thảo Luật, chỉnh lý 33 Điều theo ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra đối với Dự thảo Luật đã trình Quốc hội.

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, ngày 15/6 vừa qua, Chính phủ đã có báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) và ý kiến thẩm tra Dự thảo Luật Đường sắt, cụ thể đã tiếp thu toàn bộ ý kiến của UBTVQH, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến thẩm tra và đã chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo Luật. Sau chỉnh lý, Dự thảo Luật còn 4 Chương, 60 Điều.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình (bổ sung) Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Ảnh: quochoi.vn

Cụ thể, đã rà soát và giới hạn lại phạm vi các chính sách đặc thù chỉ áp dụng cho đầu tư xây dựng dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương; đề xuất bổ sung quy định về giám sát độc lập trong việc thực hiện các cơ chế đặc thù và quy định vai trò quản lý nhà nước bảo đảm kiểm soát chặt chẽ về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, bảo đảm an ninh quốc phòng đối với dự án đường sắt theo quy định của pháp luật về đầu tư.

Đồng thời, rà soát đưa ra khỏi Dự thảo Luật 3 chính sách về bãi đổ thải, vật liệu xây dựng, chuyển mục đích sử dụng rừng và đề xuất đưa vào Nghị quyết chung của kỳ họp và phạm vi áp dụng cho các dự án đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái; 2 chính sách về bố trí và huy động nguồn vốn vì các chính sách này gắn với yêu cầu, điều kiện của từng dự án cụ thể, từng thời kỳ và sẽ được xem xét khi quyết định chủ trương đầu tư.

Cùng với đó, đã lược bỏ 19 Điều so với Dự thảo Luật đã trình vì có những quy định chi tiết thuộc thẩm quyền Chính phủ, Bộ trưởng. Ngoài ra, Dự thảo Luật cũng đã được chỉnh lý kỹ thuật đối với các quy định về hiệu lực, về điều khoản chuyển tiếp theo ý kiến của UBTVQH.

Cần giám sát, bảo đảm an toàn tài chính

Báo cáo thẩm tra (bổ sung) Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CNMT) Lê Quang Huy nêu rõ, Ủy ban thống nhất triển khai thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý mang tính đột phá để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, do đó cơ bản nhất trí với việc thẩm tra bổ sung Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) và báo cáo Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

Đồng thời, thống nhất đề nghị thông qua ngay Dự án Luật tại Kỳ họp thứ 9 này của Quốc hội theo quy trình tại một kỳ họp; đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung hồ sơ, giải trình, làm rõ ý kiến thẩm tra.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy báo cáo thẩm tra bổ sung Dự án Luật. Ảnh: quochoi.vn

Theo Tờ trình của Chính phủ, Dự thảo Luật đã được bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, trong đó có 21 cơ chế, chính sách được luật hóa từ các Nghị quyết của Quốc hội; 2 cơ chế, chính sách mới, bao gồm Điều 24 về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước và Điều 36 về hợp đồng.

Mục tiêu chủ yếu của các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt nói trên nhằm: Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, chủ động thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện; rút ngắn trình tự, thủ tục, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành các dự án đường sắt; khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân.

Theo ông Lê Quang Huy, về cơ bản, Ủy ban KH,CNMT thống nhất cao với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam.

Tuy nhiên, để thể chế hóa chủ trương của Đảng và luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã được quy định trong các Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư phát triển một số công trình đường sắt cụ thể, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt này theo hướng: Giới hạn phạm vi, đối tượng được áp dụng; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phổ quát, bền vững của hệ thống pháp luật; tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; có chế tài phù hợp. Đồng thời, cần bảo đảm yêu cầu khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.

Về cơ chế, chính sách huy động nguồn lực và bố trí vốn, ông Lê Quang Huy cho rằng, một số ý kiến cơ bản nhất trí với quy định trao quyền chủ động về vốn cho các chủ thể quy định trong Dự thảo Luật, cho phép phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động ODA, dùng nguồn tăng thu và tiết kiệm chi ngân sách để bổ sung vốn nếu ngân sách hằng năm không đáp ứng tiến độ. Tuy nhiên, cần rà soát bổ sung quy định giới hạn cơ chế, chỉ áp dụng khi chứng minh hiệu quả vượt trội; giới hạn mức huy động ở ngưỡng an toàn, có giám sát, bảo đảm an toàn tài chính; trách nhiệm rõ ràng; điều kiện và cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa rủi ro.

Về cơ chế, chính sách phát triển đô thị quanh đường sắt (mô hình TOD) và khai thác quỹ đất vùng phụ cận nhà ga, nhiều ý kiến cơ bản nhất trí với cơ chế phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) nhằm khai thác quỹ đất quanh nhà ga tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, đề nghị làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; quy định cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch; bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, quy định điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; quy định trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan…/.

PV