Bồi đắp tình yêu quê hương qua Ngữ văn địa phương

Học sinh Trường THCS Lý Tự Trọng (xã Trảng Bom) trải nghiệm thực tế tại vườn ươm cây giống trên địa bàn xã trong nội dung Giáo dục địa phương - phân môn Ngữ văn. Ảnh: NTCC

Trong chương trình GDĐP của tỉnh Đồng Nai mới, phân môn Ngữ văn chiếm 9 tiết/năm học - nhiều nhất trong số 6 phân môn gồm: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục công dân (cấp THPT là Giáo dục kinh tế và pháp luật). Việc dạy tốt nội dung GDĐP phân môn Ngữ văn (chương trình Ngữ văn địa phương - NVĐP) không chỉ giúp học sinh có kiến thức về văn học địa phương mà còn góp phần quan trọng vun đắp tình yêu, niềm tự hào của thế hệ trẻ về quê hương Đồng Nai.

Cung cấp “bức tranh” toàn cảnh về văn học Đồng Nai

Ngay sau khi hợp nhất tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo đã triệu tập các giáo viên cốt cán, thành viên biên soạn nội dung GDĐP của tỉnh Đồng Nai và Bình Phước trước đây để thống nhất nội dung GDĐP mới. Việc lựa chọn các văn bản tiêu biểu để đưa vào chương trình NVĐP được các thành viên cân nhắc rất thận trọng, kỹ lưỡng. Trước đó, tỉnh Bình Phước dành 6/35 tiết cho chương trình NVĐP, trong khi tỉnh Đồng Nai dành 9/35 tiết.

Sau khi cân nhắc, Ban Soạn thảo đã đi đến thống nhất phân môn Ngữ văn trong nội dung GDĐP của tỉnh Đồng Nai mới là 9/35 tiết. Nội dung được thiết kế theo tiến trình lịch sử của nền văn học, từ văn học dân gian truyền miệng đến văn học viết trước năm 1975 và văn học viết từ năm 1975 đến nay. Về phần văn học dân gian, nội dung văn học truyền miệng của dân tộc S’tiêng được ưu tiên lựa chọn vì so với các dân tộc khác trên địa bàn tỉnh Đồng Nai thì văn học truyền miệng của dân tộc S’tiêng là phong phú, đa dạng nhất.

Các chủ đề của chương trình NVĐP bậc THCS-THPT của Đồng Nai gồm: Truyện kể dân gian Đồng Nai (lớp 6); Tục ngữ, ca dao - dân ca Đồng Nai (lớp 7); Đồng Nai qua những trang thơ (lớp 8); Văn xuôi Đồng Nai (lớp 9); Văn học dân gian Đồng Nai (lớp 10); Văn học viết Đồng Nai trước năm 1975 (lớp 11); Văn học viết Đồng Nai từ năm 1975 đến nay (lớp 12). Việc lựa chọn các chuyên đề này nhằm giúp học sinh nắm chắc kiến thức về lịch sử văn học địa phương Đồng Nai.

Về tài liệu, trước mắt, giáo viên sử dụng song song tài liệu của cả Đồng Nai và Bình Phước trước đây để soạn giảng, dạy học. Giáo viên có thể lựa chọn nội dung phù hợp, sắp xếp theo chủ đề nhằm làm nổi bật sự đa dạng, phong phú của địa phương sau hợp nhất.

Bồi đắp tình yêu quê hương qua môn học

Hoạt động GDĐP hiện không đánh giá bằng điểm số mà bằng nhận xét (đạt, không đạt). Vì thế, khó tránh khỏi một số học sinh và cả giáo viên có phần xem nhẹ, chỉ dạy và học cho có. Nắm bắt được tâm lý đó, đồng thời nhằm hỗ trợ giáo viên phương pháp giảng dạy nội dung GDĐP phân môn Ngữ văn hiệu quả, Sở Giáo dục và Đào tạo đã đưa chuyên đề này vào chương trình tập huấn dành cho giáo viên Ngữ văn bậc THCS-THPT trên toàn tỉnh, tổ chức vào đầu tháng 12-2025.

Là báo cáo viên của chương trình tập huấn, cô Ngô Đình Vân Nhi, giáo viên Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh (ở phường Tam Hiệp) gợi ý 3 giải pháp để dạy học nội dung NVĐP hiệu quả gồm: Dạy Văn học địa phương theo mô hình: 3 bước (tìm hiểu bối cảnh, đặc điểm nổi bật; đọc hiểu văn bản cụ thể theo đặc trưng thể loại; thực hành) - 3 tiến trình (trước khi dạy, trong khi dạy, sau khi dạy) - 3 mức độ (nhận biết - thông hiểu - vận dụng); Dạy học nội dung Ngữ văn trong chương trình GDĐP gắn với mục tiêu rèn luyện kỹ năng đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại và Ứng dụng nền tảng trực tuyến để tăng cường thực hành mở rộng tri thức - rèn luyện kỹ năng cho học sinh qua nội dung dạy học Ngữ văn trong chương trình địa phương.

Còn cô giáo Đinh Thị Quyền, Tổ phó Tổ Ngữ văn, Trường THPT chuyên Quang Trung (ở phường Đồng Xoài) cho biết: Để giảng dạy nội dung GDĐP, Tổ Ngữ văn đã họp chuyên môn với nội dung là nghiên cứu các bài học được phân bổ, thiết kế trong chương trình và cả các chuyên đề tự chọn. Riêng chương trình GDĐP, nhà trường phân công cho 2 giáo viên phụ trách các chuyên đề. Trước khi các thầy cô dạy học, tổ đã họp thống nhất nội dung bài học, thống nhất phương pháp và tổ chức tiết dạy thử rồi nhận xét, góp ý để thầy cô chỉnh sửa, cải thiện nhằm giúp các tiết học được thực hiện hiệu quả hơn.

“Trong họp chuyên môn, các đồng nghiệp đã góp ý thêm một số phương pháp, hình thức để việc dạy nội dung GDĐP tăng tính thiết thực, sinh động, hiệu quả. Trong đó, hình thức trải nghiệm thực tế được đa số giáo viên đề xuất” - cô Quyền cho hay.

Cô Tăng Kim Huệ, chuyên viên phụ trách môn Ngữ văn, Sở Giáo dục và Đào tạo bày tỏ: Bản thân giáo viên phải thấy được tầm quan trọng của nội dung GDĐP, phải hiểu rằng chính thông qua nội dung này để giáo dục học sinh về tình yêu đối với vùng đất mà mình đang sinh sống. Đặc biệt, đối với Ngữ văn là một môn học góp phần quan trọng để nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách. Nếu học sinh không hình thành được tình yêu với mảnh đất quê hương mình thì khó có thể yêu được những điều lớn lao hơn. Mà người ta không thể yêu nếu như không hiểu. Giáo viên phải dạy để học sinh hiểu, cảm thấy tự hào về vùng đất Đồng Nai để yêu vùng đất này.

Hải Yến