Cần chính sách vĩ mô giải quyết cái 'thiếu' của Giáo dục Mầm non

Hội nghị tổng kết năm học 2022-2023, triển khai nhiệm vụ năm học 2023-2024 đối với giáo dục mầm non.

Tham dự và chỉ đạo Hội nghị có Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn, Thứ trưởng Ngô Thị Minh; lãnh đạo Vụ Giáo dục Mầm non và đại diện các Cục, Vụ thuộc Bộ.

Hội nghị còn có sự tham gia của lãnh đạo Sở GD&ĐT của 63 tỉnh thành trên cả nước, đại diện các phòng ban, đơn vị liên quan đến bậc học Mầm non.

Nhận diện thẳng thắn các vấn đề Giáo dục Mầm non

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Ngô Thị Minh đánh giá năm học 2022-2023 đã khép lại với sự cố gắng, nỗ lực của toàn ngành giáo dục nói chung và bậc học Mầm non nói riêng đã trải qua nhiều khó khăn, vướng mắc và đạt được nhiều kết quả nổi bật. Với sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Bộ GD&ĐT, sự quan tâm, đồng hành của các địa phương và nỗ lực của cơ sở giáo dục, bậc học Mầm non đã thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra.

Hội nghị tổng kết năm học 2022-2023, triển khai nhiệm vụ năm học 2023-2024 đối với giáo dục Mầm non.

Trong đó, thực hiện các Nghị quyết của Đảng về giáo dục. Triển khai chủ đề năm học 2022-2023 mà Bộ GD&ĐT xác định là “Đoàn kết, sáng tạo, ra sức phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ và mục tiêu đổi mới, củng cố và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo”. Đồng thời, thực hiện phong trào thi đua toàn ngành đổi mới; lựa chọn chuyển đổi số là giải pháp đột phá của toàn ngành và đạt được những kết quả quan trọng.

Các đại biểu về dự Hội nghị tổng kết năm học 2022-2023, triển khai nhiệm vụ năm học 2023-2024 đối với Giáo dục Mầm non.

Theo thứ trưởng Ngô Thị Minh, Hội nghị nhằm nhìn lại chặng đường của bậc học Mầm non trong năm vừa qua, triển khai phương hướng nhiệm vụ năm học 2023-2024 và các năm tiếp theo, đặt trong bối cảnh chuẩn bị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo.

Thứ trưởng Ngô Thị Minh phát biểu khai mạc hội nghị.

Vì vậy, Thứ trưởng đề nghị các đại biểu dự Hội nghị trao đổi thẳng thắn các vấn đề thực tiễn, quá trình thực hiện các chính sách giáo dục Mầm non để thực hiện Chương trình giáo dục mầm non mới, thay thế Chương trình GD Mầm non hiện hành.

Nói về lý do triển khai Chương trình GDMN mới, Thứ trưởng Ngô Thị Minh cho biết, Hiến pháp và Luật Giáo dục 2019 có quy định rõ về quyền con người, trong đó có quyền trẻ em và việc giáo dục dựa trên tôn trọng, phát triển quyền của trẻ em. Chương trình GDPT 2018 đã được xây dựng và đang thực hiện thay đổi tiếp cận người học theo hướng phát triển năng lực toàn diện. Với Giáo dục Mầm non có nhiều nhóm trẻ, trong đó có nhóm yếu thế cần được quan tâm, bảo vệ, đảm bảo công bằng. Chương trình GDMN mới trên nguyên tắc giáo dục "lấy trẻ làm trung tâm", theo hướng tiếp cận thực hiện quyền của trẻ, hướng đáp ứng việc đổi mới toàn diện, phát huy khả năng và năng lực của trẻ để phát triển ở trẻ em các năng lực cần thiết.

Thứ trưởng Ngô Thị Minh gợi mở các vấn đề cần quan tâm trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, giải pháp cũng như kiến nghị, đề xuất. Đó là công tác quy hoạch mạng lưới trường lớp, việc đầu tư cơ sở vật chất trường học Mầm non. Hiện nay, tại nhiều địa phương thực hiện dồn ghép, sáp nhập trường, điểm trường liệu có mang tính cơ học, đem lại lợi ích cho trẻ hay chưa. Vấn đề tỷ lệ ra lớp ở các độ tuổi, đặc biệt tuổi nhà trẻ còn thấp.

Tình trạng thiếu giáo viên mầm non là thực trạng tại nhiều địa phương, dẫn đến bố trí giáo viên/lớp theo quy định chưa đáp ứng được. Vậy kinh nghiệm và mong đợi của ngành giáo dục mầm non thế nào? Có giải pháp nào khắc phục hiện tượng giáo viên mầm non bỏ việc. Xem xét vấn đề xã hội hóa mầm non có thuận lợi hay khó khăn vướng mắc cần đề xuất với Bộ GD&ĐT. Bên cạnh đó, là vấn đề kiểm tra, kiểm soát phòng dịch bệnh, đảm bảo an toàn, phòng tránh tai nạn thương tích đuối nước, phòng tránh bạo hành trẻ em.

Thứ trưởng Ngô Thị Minh nhấn mạnh, cụm từ “bảo vệ trẻ em” rất quan trọng mà chúng ta cần phải quan tâm. Giáo dục Mầm non có nhiệm vụ rất nặng, không chỉ là chăm sóc, nuôi dưỡng, mà còn là bảo vệ, vì trẻ còn nhỏ, chưa có khả năng tự bảo vệ bản thân. Giáo dục mầm non cần chuẩn bị thể chất, năng lực tình cảm, kỹ năng xã hội cần thiết để trẻ liên thông đến cấp học tiếp theo.

Khắc phục khó khăn đạt nhiều thành quả nổi bật

Báo cáo tại Hội nghị, ông Nguyễn Bá Minh - Vụ trưởng Vụ Giáo dục mầm non cho biết, năm học 2022-2023 vừa qua, Giáo dục Mầm non đạt 5 kết quả nổi bật. Trước hết là làm tốt công tác quản lý nhà nước về GDMN: ban hành kịp thời các văn bản quy định, chính sách và văn bản chỉ đạo. Bộ cũng kịp thời tham mưu Chính phủ, các cấp ngành trung ương ban hành nhiều văn bản tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của ngành trong thực tiễn đặt ra… Không để xảy ra vấn đề nóng trong Giáo dục Mầm non.

Ông Nguyễn Bá Minh - Vụ trưởng Vụ Giáo dục Mầm non, Bộ GD&ĐT báo cáo tại Hội nghị.

Giáo dục Mầm non cũng triển khai thực hiện có hiệu quả chủ đề năm học và các chuyên đề chuyên môn, đảm bảo an toàn cho trẻ. Trong đó thực hiện hiệu quả chuyên đề đẩy mạnh phòng, chống bạo hành trẻ; các mô hình tốt trong thực hiện chuyên đề xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm; xây dựng môi trường xanh, an toàn, thân thiện…

Các điều kiện đảm bảo chất lượng chuyển biến tích cực. Cơ sở vật chất dạy học, đồ dùng, đồ chơi được quan tâm đầu tư. Công tác phát triển đội ngũ được quan tâm. Tỷ lệ giáo viên/lớp đạt 1,86 tăng 0,02; giáo viên đạt chuẩn trình độ đào tạo là 87,3% và trên chuẩn đạt 65,1%.

Ngành cũng thực hiện tốt công tác sắp xếp, phát triển mạng lưới trường lớp, tỷ lệ huy động trẻ tăng mạnh. Theo đó trong năm giảm 1.249 điểm trường lẻ, tăng 1.430 phòng học kiên cố và giảm 252 phòng học tạm. Tỷ lệ huy động trẻ nhà trẻ là 32,1% tăng 3,8% và mẫu giáo đạt 93,1% tăng 3,7%.

Việc ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong quản lý và nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ được đẩy mạnh. Qua đó nâng cao hiệu quả trong lập kế hoạch, chỉ đạo, quản lý; xây dựng nền tảng số trong Giáo dục Mầm non; tăng tương tác giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ.

Đại diện từ Sở GD&ĐT Kon Tum phát biểu về vấn đề tăng cường tiếng Việt cho trẻ, đảm bảo cơ sở vật chất ở vùng khó khăn.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Giáo dục Mầm non vẫn còn những hạn chế bất cập. Việc đảm bảo các quy chuẩn về đội ngũ, cơ sở vật chất, trường lớp để nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em mầm non mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu.

Công tác quy hoạch, đầu tư tại nhiều địa phương chưa theo kịp nhu cầu phát triển và nhu cầu đưa trẻ đến trường của nhân dân; tỷ lệ huy động trẻ ở một số địa phương còn thấp. Còn có sự chênh lệch về cơ hội tiếp cận giáo dục và điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục mầm non giữa các địa phương và giữa các đối tượng.

Tỷ lệ phòng học kiên cố chung của các nước đạt 82,2% nhưng một số tỉnh tỷ lệ kiên cố hóa đạt 100% trong khi một số địa phương khác lại chỉ đạt 40%. Có địa phương đạt tỷ lệ 2 giáo viên/lớp trong khi nhiều tỉnh tỷ lệ này chỉ đạt 1,5 (tỷ lệ của cả nước là 1,86). Trẻ em khuyết tật và trẻ em yếu thế chưa được quan tâm thích đáng để được nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục phù hợp.

Phương hướng trong năm học tới, ngành tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về Giáo dục Mầm non. Tiếp tục thực hiện các chuyên đề, chương trình đổi mới nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, đảm bảo an toàn cho trẻ. Củng cố, phát triển mạng lưới trường lớp gắn với công tác sắp xếp, quy hoạch, đẩy mạnh xã hội hóa. Đảm bảo đủ số lượng giáo viên theo quy định và đạt chuẩn về trình độ đào tạo, có phẩm chất đạo đức tốt, năng lực chuyên môn nghiệp vụ vững vàng đáp ứng yêu cầu đổi mới GDMN. Chuẩn bị các điều kiện thực hiện thí điểm chương trình GDMN mới. Đồng thời tập trung các giải pháp thực hiện chủ đề “xây dựng trường mầm non hạnh phúc, tôn trọng quyền trẻ em”.

Đề thực hiện định hướng này, GDMN đưa ra 8 nhóm nhiệm vụ cụ thể gồm: Nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý giáo dục. Rà soát sắp xếp và phát triển hệ thống mạng lưới trường lớp. Tăng cường cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng kiểm định và xây dựng trường mầm non đạt chuẩn quốc gia. Củng cố nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi tiến tới phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo năm 2030. Nâng cao chất lượng hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ. Nâng cao chất lượng, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên mầm non đáp ứng yêu cầu đổi mới. Đẩy mạnh công tác xã hội hóa và hội nhập quốc tế. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin. Đẩy mạnh công tác truyền thông về giáo dục mầm non.

Cần chính sách ở tầm vĩ mô

Tại Hội nghị, các đại biểu cũng lắng nghe nhiều ý kiến tham luận từ các tỉnh thành đại diện cho các vùng miền trong cả nước. Các tham luận chia sẻ thực tiễn thực hiện chính sách phát triển Giáo dục Mầm non; Ứng dụng CNTT và chuyển đổi số trong nâng cao chất lượng công tác quản lý cơ sở và tổ chức hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ; thực hiện và nhân rộng hiệu quả chuyên đề xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm; tăng cường tiếng Việt cho trẻ mầm non; công tác phổ cập Giáo dục Mầm non; phát triển đội ngũ…

Bên cạnh các tham luận, nhiều đại biểu cũng trực tiếp trao đổi tại Hội nghị về giải pháp, yếu tố đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Nhiều địa phương đã có lộ trình pháp phát triển đội ngũ, nâng chuẩn trình độ giáo viên mầm non. Để đảm bảo tỷ lệ giáo viên/lớp cũng như nhu cầu của trẻ, phụ huynh, giải pháp trước mắt là hợp đồng giáo viên, nhưng cần nâng mức lương hợp đồng để giáo viên yên tâm công tác.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu chỉ đạo về các giải pháp nhằm nâng chất lượng giáo dục mầm non.

Về rà soát, quy hoạch mạng lưới trường lớp, nhiều đại biểu cho rằng việc sáp nhập phải đảm bảo hài hòa, không giảm cơ học, không sáp nhập trường mầm non vào trường phổ thông, khuyến khích hệ thống mầm non ngoài công lập để giảm áp lực cho trường công cũng như đáp ứng nhu cầu của trẻ, phụ huynh.

Nhiều đại biểu cũng đặt ra vấn đề trong tương lai, nhu cầu đưa trẻ đến trường ngày càng lớn mà cơ sở vật chất nhà nước không đảm bảo đủ. Khi tính toán đến giải pháp xã hội hóa giảm áp lực cho trường công, thì liên quan đến chính sách đầu tư, mà khó khăn nhất là vấn đề quỹ đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho giáo dục. Vì vậy, cần thay đổi nghị định, chính sách theo hướng hỗ trợ, tạo điều kiện cho các cơ sở mầm non ngoài công lập, quốc tế phát triển.

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh điều đáng ghi nhận, và đáng mừng nhất trong năm học 2022-2023 vừa qua là hoạt động Giáo dục Mầm non đã trở lại hoạt động bình thường sau thời gian bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Mặc dù gặp nhiều khó khăn nhưng các chỉ số Giáo dục Mầm non có nhiều dấu hiệu khởi sắc, từ cơ sở vật chất, đội ngũ, tỷ lệ huy động trẻ ra lớp… Cả xã hội quan tâm đến mảng Giáo dục Mầm non nhiều hơn và manh nha nhiều chính sách tốt hơn cho Giáo dục Mầm non trong thời gian tới.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng thẳng thắn chỉ ra từ khóa “thiếu” như thách thức đối với giáo dục mầm non: đó là thiếu giáo viên, thiếu trường lớp, cơ sở vật chất… nhưng chưa đi vào phân tích tại sao thiếu.

Đối với Giáo dục Mầm non, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn chia sẻ: “Không mong gì hơn các cháu an toàn, các cô an tâm, cha mẹ an lòng. Như vậy ngành sẽ an thuận, và xã hội sẽ an tĩnh"!

Do đó, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, một trong những vấn đề cần đặt ra, thống nhất, điều chỉnh về mặt tư tưởng, là toàn bộ hệ thống những người làm Giáo dục Mầm non kiến nghị nhiều hơn nữa, để khối Giáo dục Mầm non cần và được quan tâm xứng đáng hơn nữa. Tạo cơ sở, tiền đề cho Bộ tham mưu chính sách đối với các cấp ngành trung ương.

Đối với Bộ cũng xác định cần đẩy mạnh chỉ đạo, quan tâm phát triển Giáo dục Mầm non trên mọi phương diện. Thời gian vừa qua, đối với Giáo dục Phổ thông và Đại học đã được quan tâm. Sắp tới, ở tầm vĩ mô, mảng Giáo dục Mầm non sẽ được xác định là mảng trọng tâm, ưu tiên để đưa ra những chính sách nâng cao chất lượng.

Hiện nay, ngành chuẩn bị bắt tay thí điểm Chương trình Giáo dục Mầm non mới, Bộ trưởng nhấn mạnh khi triển khai phải cố gắng có chữ “đủ”. Rút kinh nghiệm từ triển khai chương trình GDPT 2018 bao gồm hệ thống chính sách, quy định, chuẩn bị nguồn lực cách thức triển khai khoa học, thử nghiệm, nhân rộng thận trọng. Trong đó phải “thông” từ xã hội, sự chia sẻ của phụ huynh bằng cách kiên trì thuyết phục.

Hiện Bộ cũng bước đầu sắp xếp lại các trường ĐH, CĐ, trong đó, nhiều đơn vị tích cực mở đào tạo Sư phạm Mầm non. Qua đó sẽ bổ sung nguồn giáo viên Mầm non cho các địa phương. Đồng thời tăng cường hỗ trợ, quản lý, giám sát đối với hệ thống ngoài công lập, nhất là nhóm trẻ ngoài công lập nhằm đảm bảo an toàn cho trẻ.

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Ngô Thị Minh tiếp thu, lĩnh hội ý kiến chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT. Đồng thời nhấn mạnh Giáo dục Mầm non sẽ tiếp tục tập trung thực hiện các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong năm học 2023-2024 và các năm tới. Năm nay, ngành đưa ra chủ đề xây dựng trường học hạnh phúc, tôn trọng của quyền của trẻ. Thứ trưởng cũng lưu ý Sở GD&ĐT trong công tác quản lý nhà nước phải phối hợp chặt chẽ với chính quyền cấp cấp để triển khai các hoạt động giáo dục mầm non. Đặc biệt là vai trò tham mưu để ra các quyết sách giải quyết vấn đề thực tiễn đặt ra.

Hồ Lài - Tiến Hiệp