Cần cho phép tư nhân tham gia đầu tư đường sắt

Đại biểu Hoàng Văn Cường. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)

Chiều 18/6, thảo luận ở hội trường tại Kỳ họp thứ 9 về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Hữu Thông (Đoàn Bình Thuận) chỉ ra, quy định của dự thảo Luật tạo cơ chế cho việc huy động kinh tế tư nhân tham gia vào đầu tư phát triển kinh tế hạ tầng, công nghiệp đường sắt. Kèm theo đó là cơ chế quản lý, giám sát chặt chẽ của QH, Ủy ban Thường vụ QH và sự tham gia của các Bộ, ngành từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến đầu tư dự án khi hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng, đảm bảo minh bạch, trách nhiệm trong việc kiểm soát, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực và lãng phí.

ĐB Hoàng Văn Cường (Đoàn TP Hà Nội) cũng hoan nghênh quy định khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước. Tuy nhiên, theo ĐB, dự thảo Luật chỉ mới quy định chỉ định thầu đối với nhà đầu tư do các dự án đường sắt nhà đầu tư tự đề xuất hoặc các dự án đường sắt đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP. Còn những dự án đường sắt Nhà nước đang đề xuất dự kiến sẽ đầu tư công bằng nguồn vốn nhà nước chưa có một cơ chế nào để cho các nhà đầu tư tư nhân được tham gia vào dự án này. Điển hình như dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hiện nay đã có nhà đầu tư đề xuất nhưng chúng ta chưa có một cơ chế nào để cho phép lựa chọn tham gia.

Vì vậy, ĐB đề nghị cần bổ sung thêm phương thức chọn các nhà đầu tư tư nhân tham gia vào những dự án đường sắt Nhà nước dự kiến đầu tư bằng ngân sách nhà nước, có thể đầu tư toàn bộ hoặc đầu tư một phần. Hoặc quy định giao Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành quy định về tiêu chí lựa chọn những đầu tư tư nhân đầu tư vào những dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư bằng nguồn ngân sách và trên cơ sở 3 nguyên tắc. Cụ thể là mục tiêu và yêu cầu kỹ thuật của dự án không được thay đổi; chi phí vốn đầu tư khi có tham gia tư nhân vào thì không được vượt so với Nhà nước dự kiến ban đầu; hiệu quả vận hành mang lại cho Nhà nước cao hơn so với việc Nhà nước đầu tư.

Bên cạnh đó, ĐB Cường bày tỏ sự đồng tình với quy định giao Thủ tướng Chính phủ ban hành một danh mục các hàng hóa, dịch vụ, sản phẩm công nghiệp đường sắt sẽ giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cho doanh nghiệp Việt Nam sản xuất. Tuy nhiên, ĐB đề nghị phải quy định không được nhập khẩu các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước sẽ giao nhiệm vụ đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp trong nước sản xuất.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh.

Báo cáo làm rõ một số nội dung mà ĐB quan tâm, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, phát triển công nghiệp đường sắt, phát triển khoa học và chuyển giao công nghệ là một trong những chính sách nổi bật của dự thảo Luật này. Để phát triển công nghiệp đường sắt, chúng ta phải đứng lên tự lực, tự chủ, tự cường, đặc biệt là tự chủ. Bộ trưởng nêu quan điểm, tự chủ thì Nhà nước, Nhân dân, doanh nghiệp đều phải thực hiện và có sự kiểm soát của Nhà nước.

Theo ông Minh, để phát triển công nghiệp đường sắt, trước hết chúng ta phải có những nhà máy. Nhà máy cũng phải xây dựng trên tinh thần tự lực, tự chủ, tự cường; phải mua dây chuyền để về đầu tư, đào tạo sao cho sản xuất ra các vật tư, linh kiện, toa xe, đầu máy…, gọi là dây chuyền cho một nhà máy theo các tiêu chuẩn của thế giới.

“Chúng tôi làm trong ngành vừa rồi phải lấy hết của quốc tế, của các nước thì mới có được bộ đầy đủ”, ông Minh nêu thực trạng.

Với quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn ngoài nhà nước để thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, theo Bộ trưởng, quy định này sẽ mở ra cơ hội cho tư nhân và huy động được nguồn lực tư nhân cho đầu tư và phát triển đường sắt. Qua đó, góp phần làm giảm áp lực cho ngân sách nhà nước đối với việc bố trí vốn cho lĩnh vực này. Tuy nhiên, Bộ vẫn thiết kế vai trò quản lý nhà nước, đó là Nhà nước phê duyệt khung tiêu chuẩn để kiểm soát về công nghệ, giữ thẩm quyền của cơ quan chuyên môn về xây dựng thực hiện thẩm định, kiểm tra công tác nghiệm thu về chất lượng. Đặc biệt, hàng năm vẫn có các số liệu kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước nên không có bao giờ có chuyện “tư nhân bán cho nước ngoài”.

“Nếu là một cơ quan chủ quản giúp Nhà nước, tôi là Bộ trưởng khẳng định với các đồng chí trong hợp đồng của mình phải đầy đủ các điều kiện theo các cơ sở của pháp luật nên rất mong là ĐBQH chia sẻ, không nên lo lắng quá”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Vương Anh