Cần cơ chế bảo vệ dữ liệu cá nhân đủ mạnh trên không gian số

Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số. (Ảnh: DUY LINH)

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, chiều 1/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số. Các ý kiến đại biểu bày tỏ tán thành cao với sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số, dự án luật có ý nghĩa chiến lược quốc gia, tạo nền tảng thể chế cho phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Quy định chặt chẽ quyền được bảo vệ thông tin của người dân trên không gian số

Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm đóng góp ý kiến của các đại biểu Quốc hội là bảo vệ dữ liệu cá nhân khi tham gia vào không gian số, môi trường số.

Đóng góp ý kiến vào nội dung quyền công dân số và trách nhiệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng cho rằng, hiện dự thảo Luật chưa quy định rõ về một số nội dung liên quan đến quyền cá nhân khi cá nhân và tổ chức khi tham gia vào không gian số như: quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân, quyền chuyển dữ liệu giữa các nền tảng, trách nhiệm bồi thường khi hệ thống số tự động ra quyết định sai; bảo vệ trẻ em trên môi trường số bao gồm phân loại nội dung theo độ tuổi.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng. (Ảnh: DUY LINH)

Theo đại biểu, với xu hướng quản trị dựa trên dữ liệu, các hệ thống tự động sẽ ngày càng tham gia vào các quyết định hành chính. Với các phương pháp quản trị, thu thập, khai thác, sử dụng dữ liệu hiện nay đang tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch dữ liệu và lộ, lọt dữ liệu. Vì vậy, đại biểu Việt Nga đề nghị dự thảo Luật cần rà soát và tiếp tục bổ sung các quy định chặt chẽ, cụ thể về các quyền được tôn trọng, quyền được bảo vệ thông tin của người dân khi tham gia vào không gian số.

Đồng thời, bổ sung quy định về cơ chế khiếu nại, bồi thường, trách nhiệm giải trình của cơ quan Nhà nước khi quyền được bảo vệ thông tin cá nhân của công dân bị xâm phạm; quy định cụ thể hơn về nội dung bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế, đặc biệt là trẻ em trong khi bối cảnh chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ như hiện nay.

Chung quan điểm, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định, công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành một cơ chế bảo vệ, mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân nhưng dự thảo Luật chỉ mới dừng ở nguyên tắc. Theo đó, chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại, bồi thường hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế.

Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số. (Ảnh: DUY LINH)

“Nếu luật không tạo hành lang bảo vệ đủ mạnh, người dân sẽ bước vào chuyển đổi số trong tâm thế đáng lo ngại. Một yếu tố mang tính xã hội mà các đại biểu đã nhắc đó là chuyển đổi số nhưng không để ai bị bỏ lại phía sau”, đại biểu nêu rõ.

Từ những phân tích trên, đại biểu Phạm Trọng Nhân đề nghị cần quy định bộ công cụ tối thiểu của công dân số gồm căn cước điện tử, chữ ký số, tài khoản thanh toán số, tài khoản dịch vụ công duy nhất cùng nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế; giao Chính phủ phổ cập kỹ năng số, thiết kế dịch vụ công để người dùng dễ tiếp cận cho mọi nhóm dân cư. Đồng thời, kiến nghị Chính phủ xây dựng Bộ chỉ tiêu chuyển đổi số quốc gia tương tự như Digital Decade 2030 của EU tại Chương VI, bởi “chỉ khi đo được thì mới quản lý được và chỉ khi có dữ liệu thì các quyết sách mới dựa trên bằng chứng chứ không phải bằng cảm tính”.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh). (Ảnh: DUY LINH)

Liên quan đến trách nhiệm của chủ quản nền kinh tế nền tảng số trung gian, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) chỉ ra, dự thảo Luật quy định nghĩa vụ xác định thông tin của người dùng kinh doanh nhưng chưa có nguyên tắc xử lý dữ liệu người tiêu dùng khi áp dụng thuật toán gợi ý xếp hạng và quảng cáo được cá nhân hóa. Do đó, đại biểu Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung quy định về đánh giá rủi ro thuật toán và nghĩa vụ công bố tiêu chí vận hành thuật toán ở mức cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng, qua đó phòng ngừa nguy cơ bóp méo cạnh tranh, thao túng hành vi tiêu dùng, lạm dụng dữ liệu cá nhân và lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích.

Tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia

Phát biểu làm rõ những ý kiến đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nêu rõ: Hiện nay, các quy định pháp luật về chuyển đổi số đang rải rác trong nhiều luật, thiếu một khung thống nhất, thiếu các nguyên tắc chung, thiếu yêu cầu tối thiểu, đặc biệt là thiếu cơ chế điều phối tổng thể trên phạm vi quốc gia được quy định bởi luật. Chính vì vậy, Luật Chuyển đổi số được xây dựng nhằm tạo khung pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả, khắc phục tình trạng các cứ số, manh mún số, chia cắt nền tảng, tạo ra môi trường cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu làm rõ những ý kiến đại biểu Quốc hội quan tâm. (Ảnh: DUY LINH)

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, lần đầu tiên các khái niệm quan trọng nhất của chuyển đổi số như: chuyển đổi số, hạ tầng số, dữ liệu số, nền tảng số, môi trường số, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số được định nghĩa một cách chính thức ở tầm luật. Luật cũng chính thức hóa việc ban hành Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Khung kiến trúc tổng thể quốc gia số, Khung quản trị dữ liệu, Khung năng lực số, Bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia.

Luật cũng xác định các nguyên tắc thiết kế và kiến trúc số, như ưu tiên sử dụng điện toán đám mây và nền tảng số dùng chung; thiết kế, phát triển và vận hành các hệ thống số theo hướng tái sử dụng dữ liệu, khai báo một lần là mặc định…

Nhấn mạnh chuyển đổi số là nền tảng để đưa đất nước tiến nhanh, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ khẳng định, cơ quan soạn thảo sẽ nghiên cứu tiếp thu tối đa để hoàn thiện dự thảo Luật Chuyển đổi số và đề nghị Quốc hội xem xét ban hành Luật để tạo sự thống nhất về chuyển đổi số của Việt Nam.

THU HẰNG