Châu Âu tăng tốc phát triển thế hệ tàu cao tốc xuyên biên giới

Ảnh minh họa. (Nguồn: DPA)

Với tham vọng xây dựng mạng lưới đường sắt cao tốc chung cho toàn Liên minh châu Âu (EU) vào năm 2040, đầu tháng này, Ủy ban châu Âu (EC) đã công bố kế hoạch kết nối tất cả thủ đô của các nước bằng những đoàn tàu chạy trên 200 km/h.

Theo phóng viên TTXVN tại châu Âu, EU có tham vọng thực hiện một dự án có quy mô rất lớn với giai đoạn đầu dự chi khoảng 345 tỷ euro (hơn 397 tỷ USD) và giai đoạn hai dự chi 546 tỷ euro (gần 629 tỷ USD).

Trong giai đoạn đầu, thủ đô của tất cả các nước trong khối sẽ được liên kết với nhau bởi một mạng lưới đường sắt với các đoàn tàu chạy trên 200 km/h. Trong giai đoạn 2, các đoàn tàu sẽ được nâng tốc độ lên hơn 250 km/h và dự kiến sẽ được hoàn thành vào năm 2050.

Ngoài ra, EU cũng sẽ thúc đẩy triển khai hệ thống tín hiệu chung ERTMS với kinh phí dự chi hàng chục tỷ euro.

Theo các nhà sản xuất tàu hỏa, những rào cản kỹ thuật từng ngăn trở các dự án chạy tàu xuyên biên giới trước đây đang dần được tháo gỡ.

Trong vài năm gần đây, ngành công nghiệp đầu máy toa xe đã chuyển sang thiết kế đoàn tàu có thể vận hành tại nhiều quốc gia với các tiêu chuẩn kỹ thuật khác nhau mà không cần phải thiết kế riêng như trước.

Hiện đã có ít nhất 5 mẫu tàu cao tốc thế hệ mới của 4 nhà sản xuất lớn gồm Alstom, Hitachi, Siemens và Talgo đủ khả năng tham gia các dự án mới trên toàn châu Âu.

Cụ thể, Alstom đi đầu với tàu Avelia Horizon và được công ty đường sắt quốc gia Pháp (SNCF) đặt tên là TGV-Mm, trong khi công ty dịch vụ đường sắt cao tốc quốc tế Eurostar ở Tây Âu đặt tên là Celestia.

Hiện, Eurostar đã đặt hàng 30 đoàn tàu để dự kiến đưa vào khai thác từ năm 2031 trên 6 mạng lưới khác nhau.

Trong khi đó, công ty Virgin Trains lựa chọn tàu cao tốc Avelia Stream - cũng là sản phẩm của Alstom nhưng là phiên bản một tầng đơn giản hơn - để khai thác tuyến cao tốc đi từ thủ đô London của Anh từ năm 2030.

Hitachi Rail - một liên doanh giữa Italy và Nhật Bản - đưa ra phiên bản nâng cấp của tàu ERT 1000 Frecciarossa vốn đang vận hành tại Italy, Pháp và Tây Ban Nha.

Còn Siemens Mobility giới thiệu Velaro Novo, thế hệ kế tiếp của dòng Velaro. Công ty Talgo của Tây Ban Nha cũng tham gia cuộc đua với mẫu tàu Avril nhưng hiện tàu này đang gặp trục trặc về hệ thống chuyển hướng trên tuyến Madrid-Barcelona.

Việc các mẫu tàu mới hiện nay đều có chung cấu trúc kỹ thuật được coi là một bước tiến lớn, do hệ thống đường sắt châu Âu trước đây vô cùng phức tạp.

Các nước sử dụng các khổ đường ray, tiêu chuẩn tải trọng, nguồn điện và hệ thống tín hiệu khác nhau. Vì thế, các đoàn tàu chạy xuyên quốc gia sẽ phải đáp ứng được nhiều yêu cầu riêng biệt, thậm chí phải được lập trình cho nhiều ngôn ngữ khác nhau.

Trong bối cảnh đó, tàu TGV PBKA của Alstom - được sử dụng trên tuyến Thalys từ cuối thập niên 1990 - từng được xem là bước đột phá khi có thể chạy ở 4 quốc gia với 4 loại dòng điện khác nhau cùng với 6-7 hệ thống tín hiệu.

Tuy nhiên, chi phí phát triển rất cao, khiến mô hình này khó nhân rộng tại thời điểm đó. Hiện nay, nhờ quá trình hài hòa hóa quy định kỹ thuật, hoạt động chạy tàu xuyên biên giới dễ dàng hơn nhiều.

Việc này dựa trên các bộ quy tắc của EU như “Gói đường sắt thứ ba” (2007) và “Gói thứ tư” (2013), giúp loại bỏ dần các “biên giới kỹ thuật” và cho phép các công ty đường sắt khai thác dịch vụ quốc tế với yêu cầu thống nhất hơn.

Các chuyên gia của Cơ quan Đường sắt châu Âu (ERA) và các nước thành viên đã mất hàng chục năm để hoàn thiện hệ thống chung này.

Nhờ môi trường mới thuận lợi, các kế hoạch mở rộng dịch vụ cao tốc đang tăng mạnh. Trục London-châu Âu lục địa, lâu nay do Eurostar thống trị, có thể sẽ đón tới 7 nhà khai thác mới trong thời gian tới.

Công suất Đường hầm eo biển Manche hiện vẫn còn dư thừa, tạo cơ hội cạnh tranh trên tuyến đông khách này. Trong năm 2026, Trenitalia dự kiến sẽ khai trương tuyến Rome-Milan-Munich qua Áo, sau khi tạm dừng kế hoạch Paris-London.

Đường sắt Liên bang Thụy Sĩ (SBB/CFF/FFS) cũng đang tìm mua tới 40 đoàn tàu đa điện áp để có thể chạy sang Italy, Pháp, Barcelona và thậm chí cả London từ năm 2030.

Với việc các đoàn tàu thế hệ mới có thể hoạt động xuyên biên giới dễ dàng hơn, châu Âu đang tiến gần hơn đến một mạng lưới cao tốc thống nhất và sẽ làm thay đổi cách thức người dân di chuyển trong thập kỷ tới. Họ có thể di chuyển nhanh hơn, thuận tiện hơn và ít bị giới hạn bởi biên giới kỹ thuật./.

(TTXVN/Vietnam+)