Chế độ ăn cho bệnh nhân liệt cơ mở thanh quản

Liệt cơ mở thanh quản là tình trạng một hoặc cả hai dây thanh âm không thể mở ra hoàn toàn trong quá trình hít vào, gây cản trở luồng khí lưu thông, dẫn đến khó thở, thở rít, thậm chí có thể đe dọa tính mạng.

Theo PGS.TS.BS. Phạm Thị Bích Đào - Giảng viên cao cấp bộ môn Tai Mũi Họng, Đại học Y Hà Nội, liệt cơ mở thanh quản dẫn đến khó thở và ảnh hưởng đến giọng nói. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời liệt cơ mở thanh quản rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.

Mặc dù phương pháp điều trị chính thường tập trung vào can thiệp y tế để cải thiện đường thở, chế độ ăn uống đóng một vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể, giảm nguy cơ biến chứng và tối ưu hóa chức năng hô hấp cho người bệnh.

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh liệt cơ mở thanh quản

Đối với bệnh nhân liệt cơ mở thanh quản, việc chú trọng đến chế độ ăn uống không chỉ đơn thuần là đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng mà còn mang ý nghĩa đặc biệt trong việc hỗ trợ sức khỏe tổng thể và hệ miễn dịch. Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa giúp tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp, một biến chứng nguy hiểm đối với người bệnh liệt cơ mở thanh quản.

Liệt cơ mở thanh quản khiến lỗ mở đường thở không mở hoặc đóng hoàn toàn.

Tình trạng trào ngược acid dạ dày lên thực quản có thể gây kích ứng đường thở, làm tăng tình trạng viêm và co thắt thanh quản, từ đó làm trầm trọng thêm các triệu chứng khó thở. Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát acid dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược.

Khi cơ thể được nuôi dưỡng tốt sẽ có khả năng đáp ứng tốt hơn với các phương pháp điều trị y tế, bao gồm cả việc sử dụng thuốc và các can thiệp khác để cải thiện đường thở cho bệnh nhân liệt cơ mở thanh quản.

2. Các dưỡng chất quan trọng với người mắc bệnh liệt cơ mở thanh quản

Để hỗ trợ chức năng hô hấp, duy trì sức khỏe tổng thể và giảm nguy cơ biến chứng, người bệnh liệt cơ mở thanh quản cần chú trọng đến việc cung cấp đầy đủ các dưỡng chất sau:

Protein: Đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển khối lượng cơ bắp, bao gồm cả các cơ hô hấp. Nguồn protein tốt bao gồm thịt nạc, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa, đậu và các loại hạt.

Chất béo lành mạnh: Đặc biệt là acid béo omega-3 có tác dụng chống viêm, có thể giúp giảm viêm đường thở. Nguồn omega-3 bao gồm cá béo (cá hồi, cá thu), hạt lanh, hạt chia, quả óc chó. Nên ưu tiên chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa.

Carbohydrate phức hợp: Cung cấp nguồn năng lượng ổn định cho cơ thể và não bộ, tránh tình trạng tăng đường huyết đột ngột. Nguồn carbohydrate phức hợp bao gồm ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch), rau củ và trái cây.

Chất xơ: Hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh và giúp duy trì cân nặng hợp lý. Có nhiều trong rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu.

Vitamin:

Vitamin C: Chất chống oxy hóa mạnh mẽ, tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ đường thở khỏi tổn thương. Có nhiều trong cam, quýt, ổi, dâu tây, bông cải xanh.

Vitamin D: Có vai trò trong hệ miễn dịch và chức năng phổi. Nguồn chính là ánh nắng mặt trời, cá béo, trứng và sữa tăng cường.

Vitamin E: Chất chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương. Có nhiều trong các loại hạt, dầu thực vật.

Vitamin nhóm B: Tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng và chức năng thần kinh, hỗ trợ sức khỏe tổng thể. Có nhiều trong ngũ cốc nguyên hạt, thịt, cá, trứng, sữa.

Khoáng chất:

Magie: Có vai trò trong chức năng cơ bắp và thần kinh, có thể giúp thư giãn cơ trơn đường thở. Có nhiều trong rau xanh đậm, các loại hạt, đậu và ngũ cốc nguyên hạt.

Kali: Quan trọng cho cân bằng điện giải và chức năng cơ bắp. Có nhiều trong chuối, khoai tây, rau bina.

Selen: Chất chống oxy hóa, bảo vệ tế bào phổi khỏi tổn thương. Có nhiều trong hải sản, thịt gia cầm, các loại hạt.

3. Xây dựng chế độ ăn cho người liệt cơ mở thanh quản

Theo TS. Terri Gerlach - một nhà nghiên cứu bệnh lý ngôn ngữ chuyên về các rối loạn giọng nói và nuốt ở cả trẻ em và người lớn, người thành lập Trung tâm giọng nói ban đầu tại Bệnh viện Presbyterian (California, Hoa Kỳ), một chế độ dinh dưỡng lành mạnh khiến cơ thể hoạt động tốt hơn. Điều này cũng đúng đối với sức khỏe và chức năng của thanh quản và dây thanh quản. Có những loại thực phẩm và đồ uống hỗ trợ hoặc gây hại cho chức năng của dây thanh quản.

3.1. Lưu ý khi xây dựng chế độ ăn cho người bệnh

Việc ăn uống có thể gặp nhiều khó khăn và tiềm ẩn nguy cơ cao hơn: Khi cả hai dây thanh âm không thể mở ra để tạo đủ không gian cho không khí đi vào, chúng cũng có thể không đóng kín hoàn toàn khi nuốt. Điều này làm tăng nguy cơ hít sặc (aspiration), tức là thức ăn hoặc chất lỏng đi vào khí quản và phổi, dẫn đến viêm phổi hít.

Khi xây dựng chế độ ăn cho người bệnh liệt cơ mở thanh quản cần tập trung vào các thực phẩm dễ tiêu hóa, kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ trào ngược và cung cấp đủ dưỡng chất hỗ trợ hô hấp. Bệnh nhân có thể ăn một lượng nhỏ thức ăn mềm hoặc xay nhuyễn và uống từng ngụm chất lỏng. Khi cơn đau họng bắt đầu hồi phục, bệnh nhân có thể tăng lượng thức ăn.

- Người bệnh có thể cần phải thay đổi kết cấu thức ăn: Ăn thức ăn mềm, xay nhuyễn hoặc đặc hơn (ví dụ: sệt như mật ong) để dễ kiểm soát hơn khi nuốt và giảm nguy cơ đi lạc vào đường thở.

- Thực phẩm dễ tiêu hóa: Ưu tiên các món luộc, hấp, ninh mềm.

- Trái cây, rau, quả mọng và hạt nên được đưa vào chế độ ăn có hạn chế đối với những loại có chỉ số đường huyết hoặc hàm lượng đường cao.

- Protein rất quan trọng và có thể được đưa vào chế độ ăn chay hoặc chế độ ăn thường xuyên. Bệnh nhân cần duy trì cân nặng của mình bằng cách thêm calo vào các loại thực phẩm hàng ngày.

- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày giúp giảm áp lực lên dạ dày và tránh cảm giác quá no gây khó thở.

- Ăn chậm, nhai kỹ: Giúp tiêu hóa tốt hơn và tránh nuốt phải không khí gây đầy bụng.

- Tránh ăn sát giờ đi ngủ: Tăng nguy cơ trào ngược acid. Nên ăn tối ít nhất 2-3 giờ trước khi ngủ.

Khả năng ăn uống bình thường của người bệnh liệt cơ mở thanh quản phụ thuộc vào mức độ liệt (một bên hay hai bên) và mức độ hẹp đường thở. Ảnh minh họa.

3.2. Những thực phẩm nên ăn

Thực phẩm giàu protein nạc: Thịt gia cầm bỏ da, cá, đậu phụ, trứng.
Chất béo lành mạnh: Bổ sung các nguồn omega-3 như cá béo, hạt lanh.
Carbohydrate phức hợp: Chọn ngũ cốc nguyên hạt, rau củ và trái cây tươi.
Rau xanh và trái cây đa dạng: Cung cấp đủ vitamin và khoáng chất.
Uống đủ nước: TS. Gerlach cho biết, thứ tốt nhất để giữ cho cả cơ thể và dây thanh quản của bạn hoạt động tốt nhất là nước. Hãy chắc chắn uống nhiều nước để giữ đủ nước. Nước ở nhiệt độ phòng cho phép cơ thể bù nước nhanh hơn vì nó được hấp thụ nhanh hơn. Nó cũng có thể giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa sau khi ăn. Đôi khi việc uống chất lỏng đặc có thể hữu ích. Nước lọc có thể dễ bị hít sặc hơn so với chất lỏng đặc như nước ép sánh hoặc nước có pha chất làm đặc (theo hướng dẫn của chuyên gia).

3.3. Thực phẩm người bệnh nên tránh

Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh: Tránh ăn thịt xông khói và các loại thực phẩm mặn khác thường chứa nhiều muối, chất béo không lành mạnh và ít dinh dưỡng.
Thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ: Khó tiêu hóa và có thể gây khó chịu.
Thực phẩm cay nóng: Có thể gây kích ứng đường tiêu hóa và tăng nguy cơ trào ngược.
Thực phẩm có tính acid cao: Cam, chanh, cà chua và các sản phẩm từ chúng có thể gây trào ngược acid.
Sữa: Uống sữa làm tăng chất nhầy ở phía sau mũi và cổ họng.
Đồ uống có gas: Gây đầy hơi và có thể làm tăng áp lực lên dạ dày.
Caffeine và rượu: Có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và tương tác với một số loại thuốc. Nên hạn chế.
Các loại thực phẩm gây đầy hơi: Một số loại rau (bắp cải, bông cải xanh), đậu và hành tây có thể gây đầy hơi, làm tăng áp lực lên cơ hoành và gây khó thở. Nên theo dõi phản ứng của cơ thể.
Tránh các loại thức ăn và đồ uống lỏng, vụn, hoặc có nhiều xơ: Những loại này có thể khó kiểm soát hơn khi nuốt.
Thực phẩm cần tránh để ngăn ngừa trào ngược: Thực phẩm có tính acid như cà chua, thực phẩm có nguồn gốc từ cà chua, thực phẩm cay và một số loại trái cây và nước ép có thể khiến chứng trào ngược trở nên trầm trọng hơn.

Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng. Theo dõi cân nặng thường xuyên để điều chỉnh chế độ ăn, duy trì cân nặng hợp lý.

Cần chú ý đến tư thế khi ăn, ngồi thẳng lưng khi ăn để tạo điều kiện thuận lợi cho hô hấp. Nếu có khó khăn khi nuốt cần hỏi ý kiến chuyên gia về nuốt để có các biện pháp hỗ trợ và lựa chọn thực phẩm phù hợp. Thực hiện các kỹ thuật nuốt đặc biệt theo hướng dẫn của chuyên gia ngôn ngữ trị liệu hoặc chuyên gia về nuốt.

Thiên Châu