Chính quyền địa phương 2 cấp: Cuộc cách mạng tinh gọn nền hành chính

Đây không chỉ là một thay đổi về mặt cơ cấu hành chính, mà là một bước chuyển dịch căn bản về triết lý quản trị, bỏ tầng nấc trung gian (cấp huyện) để hướng tới bộ máy tinh gọn, hiệu lực và gần dân hơn. Từ quyết tâm giảm số lượng đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp tỉnh từ 63 xuống còn 34 - một con số mang tính lịch sử, cho đến việc hợp nhất hàng nghìn đơn vị cấp xã/phường, tất cả đều nhằm mục tiêu tập trung hóa nguồn lực chiến lược ở cấp tỉnh và tăng cường khả năng thực thi trực tiếp tại cấp cơ sở.

Sau gần 3 tháng đầu tiên đi vào vận hành dù là một khoảng thời gian ngắn, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, song cũng đối mặt với không ít thách thức cần tập trung khắc phục.

Đường truyền quyết sách được rút ngắn

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tạo ra sự rút ngắn mạnh mẽ đường truyền quyết sách. Thay vì phải đi qua 3 cấp (tỉnh - huyện - xã), chỉ đạo từ cấp tỉnh nay được truyền tải thẳng xuống cấp xã, phường, đặc khu. Lợi ích then chốt là tăng tốc độ xử lý công việc, giảm thiểu sự trì trệ và phức tạp của bộ máy trung gian. Sự thay đổi này buộc cấp tỉnh phải tăng cường năng lực quản lý vĩ mô, chiến lược và cấp xã phải tăng cường năng lực quản lý tổng hợp tại cơ sở.

Mục tiêu tinh gọn tổ chức bộ máy còn được thể hiện rõ ràng qua việc cắt giảm hàng loạt các phòng, ban chuyên môn dôi dư tại cấp huyện. Song song với đó là sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ.

Người dân thực hiện thủ tục hành chính tại Trung tâm Phục vụ hành chính xã Nghĩa Hành. Ảnh: TL

Ngày 17/9 vừa qua, tại hội nghị đánh giá của Chính phủ về tình hình triển khai thực hiện và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, việc triển khai mô hình này tiếp tục đạt nhiều kết quả quan trọng, thể hiện rõ chủ trương, quyết sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước; quyết tâm chính trị cao, sự chỉ đạo sâu sát của Trung ương, địa phương và sự đồng thuận của nhân dân.

Nhiều khó khăn, vướng mắc từ thời điểm vận hành đã được giải quyết, khắc phục như: Các vướng mắc về thẩm quyền khi thực hiện phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền; khắc phục cơ bản các sự cố về hệ thống công nghệ thông tin.

Các bộ, cơ quan ngang bộ đã đẩy mạnh phân cấp thẩm quyền giải quyết thủ tục hành chính từ Trung ương cho địa phương. Đến nay, tỷ lệ nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền thuộc giải quyết của Trung ương còn 44%, của địa phương là 56%.

Cụ thể, tính đến ngày 15/9: 741 thủ tục hành chính được phân cấp, phân quyền từ Trung ương xuống cho địa phương; 346 thủ tục hành chính phân định thẩm quyền giải quyết từ cấp huyện cho cấp tỉnh, cấp xã; 298 thủ tục hành chính đã được bãi bỏ.

Sự phân cấp thẩm quyền giải quyết thủ tục hành chính này là chìa khóa để cấp tỉnh tập trung vào quản lý chiến lược.

Cùng với việc sắp xếp tổ chức, chuyển đổi số cũng được đẩy mạnh để đáp ứng nhu cầu giải quyết khối lượng lớn hồ sơ hành chính. Nhiều tỉnh đã đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, nâng cấp cổng dịch vụ công, hướng tới xử lý hồ sơ trực tuyến, giảm dần giấy tờ truyền thống, chứng minh công nghệ là yếu tố thay thế hiệu quả cho vai trò cầu nối vật lý của cấp huyện trước đây.

Thách thức và hiệu lực vận hành

Hiệu quả của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp không thể đánh giá chỉ sau vài tháng vận hành. Sự thay đổi sâu sắc về thể chế này chắc chắn tạo ra ma sát ban đầu mà các địa phương cần phải vượt qua.

Thách thức lớn nhất nằm ở năng lực gánh vác của cấp cơ sở. Khi cấp huyện bị bỏ, cấp xã trở thành tuyến đầu giải quyết khối lượng công việc khổng lồ, phức tạp hơn, trên địa bàn rộng hơn và dân số đông hơn. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải tái đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cấp xã để họ có đủ kiến thức, kỹ năng quản lý đa ngành, tránh tình trạng lúng túng, quá tải

Sau hợp nhất với Kon Tum, tỉnh Quảng Ngãi mới đã tinh gọn còn 96 đơn vị hành chính cấp xã (gồm 86 xã, 9 phường và 1 đặc khu). Với đặc thù địa lý và kinh tế cực kỳ đa dạng, từ đồng bằng ven biển, khu kinh tế, khu công nghiệp trọng điểm đến miền núi cao và hải đảo, việc sắp xếp này đặt ra thách thức kép.

Cụ thể, tỉnh không chỉ phải thực hiện thành công việc hợp nhất bộ máy mà còn phải tăng cường đồng bộ cơ sở vật chất, công nghệ thông tin tại các xã, phường mới, nhằm đảm bảo chất lượng dịch vụ công và quản lý hiệu quả trên địa bàn rộng lớn hơn. Quá trình này đòi hỏi sự linh hoạt tối đa để duy trì tính thống nhất trong quản lý từ cấp tỉnh xuống cơ sở.

Sau gần 3 tháng vận hành, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại Quảng Ngãi đã cơ bản ổn định và thông suốt. Nhờ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, tỉnh đã giúp bộ máy hành chính chuyển trạng thái hoạt động từ quản lý sang chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển. Những kết quả bước đầu này là minh chứng rõ nét cho khả năng quản lý đa dạng địa hình trong mô hình mới, đồng thời củng cố vững chắc niềm tin của người dân vào công cuộc cải cách, xây dựng nền hành chính thực sự gần dân và vì nhân dân phục vụ.

BẢO CHÂU