Chính trị tác động như thế nào đến sự suy thoái của Tesla?

Vấn đề doanh số

Musk và Tổng thống Trump phát biểu bên cạnh chiếc Tesla Model S tại bãi cỏ phía Nam của Nhà Trắng, vào ngày 11 tháng 3 năm 2025. Ảnh: Bloomberg.

Quan điểm chính trị phân cực của CEO Elon Musk đã khiến người mua xe tẩy chay tại các thị trường lớn. Khách hàng vẫn chưa quay lại các showroom sau khi Musk rời khỏi các hoạt động của mình tại Washington và kết thúc bằng một cuộc đấu khẩu công khai với Tổng thống Donald Trump.

Nhưng vấn đề của Tesla còn sâu xa hơn phản ứng dữ dội của người tiêu dùng trong vài tháng qua. Mặc dù nhà sản xuất ô tô này đã nâng cấp mẫu xe phổ biến nhất của mình là Model Y, nhưng họ vẫn thiếu một mẫu xe mới có tính chiến lược, giá cả phải chăng hơn để hồi sinh dòng sản phẩm lỗi thời của mình. Điều đó khiến công ty dễ bị tổn thương trước các đối thủ cạnh tranh, đặc biệt là các đối thủ đến từ Trung Quốc.

Vốn hóa thị trường 1 nghìn tỷ USD của Tesla cho thấy các nhà đầu tư vẫn lạc quan. Giá trị mà họ dành cho công ty ngày càng bắt nguồn từ tầm nhìn của Musk về một tương lai tràn ngập xe tự hành và rô bốt hình người, thay vì xe điện do con người điều khiển.

Lượng xe giao hàng đạt mức thấp nhất trong gần ba năm trong quý đầu tiên. Sự sụt giảm này một phần là do quá trình thiết kế lại Model Y, khi Tesla tạm dừng sản xuất tại mỗi nhà máy lắp ráp của mình để tái trang bị dây chuyền sản xuất cho mẫu SUV được cải tiến.

Công ty đang trông chờ vào Model Y được tân trang để thúc đẩy doanh số trong quý thứ hai. Thay vào đó, tổng lượng xe giao hàng đã giảm 13% so với cùng kỳ năm trước, làm suy yếu tuyên bố của Musk vào giữa tháng 5 rằng doanh số "đã đảo chiều".

Mất thị phần nghiêm trọng

Theo lời thừa nhận của chính Musk, Châu Âu là thị trường chính yếu nhất của công ty. Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Châu Âu, số lượng xe Tesla mới được đăng ký trên toàn khu vực đã giảm 37% trong năm tháng đầu năm, ngay cả khi thị trường rộng lớn hơn mở rộng. Doanh số bán xe điện chạy bằng pin trên toàn ngành tại Châu Âu đã tăng 28%.

Những khó khăn của Tesla đã tạo ra cơ hội cho đối thủ BYD Co. Nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đã bán được nhiều xe điện hoàn toàn hơn Tesla ở châu Âu lần đầu tiên vào tháng 4, trong những gì một nhà phân tích gọi là thời điểm quan trọng.

Cox Automotive ước tính doanh số bán xe của Tesla tại Mỹ đã giảm 15% trong nửa đầu năm. Tesla vẫn là thương hiệu xe điện bán chạy nhất tại Mỹ, nhưng thị phần bán xe điện của hãng đã giảm từ hơn 75% vào năm 2022 xuống còn dưới 50% vào năm 2024, theo Kelley Blue Book.

Tại Trung Quốc, thị trường xe điện lớn nhất thế giới, các lô hàng của Tesla từ nhà máy Thượng Hải dành cho cả khách hàng trong nước và xuất khẩu, đã giảm trong tám tháng liên tiếp so với cùng kỳ năm trước trước khi tăng trở lại vào tháng 6, theo Hiệp hội xe du lịch Trung Quốc.

Musk vẫn trung thành với phương châm ban đầu đối với dòng sản phẩm của Tesla. Công ty chỉ bán năm loại xe - Model S (ra mắt năm 2012), Model X (2015), Model 3 (2017), Model Y (2020) và Cybertruck (2023) - và không phải tất cả các loại xe này đều có mặt trên toàn cầu.

Ngược lại, BYD cung cấp nhiều mẫu xe hơn đáng kể và hầu hết đều rẻ hơn so với các mẫu xe bán chạy nhất của Tesla là Model Y và Model 3 sedan. BYD cũng thông báo vào tháng 3 rằng họ đã phát triển một hệ thống pin EV có thể sạc trong vòng năm phút, điều này có thể khiến thương hiệu này thậm chí còn cạnh tranh hơn.

Những người mới tham gia đang đe dọa vị thế của Tesla, đặc biệt là trong thị trường EV Trung Quốc vốn đã đông đúc và cạnh tranh.

Người mới tham gia đáng chú ý nhất là Xiaomi Corp., nhà sản xuất điện thoại thông minh đã mở rộng sang sản xuất ô tô. Công ty này đã có gần 300.000 đơn đặt hàng trước cho chiếc xe điện thứ hai của mình, YU7, trong vòng một giờ đầu tiên sau khi tung ra chiếc SUV. Với mức giá khoảng 35.000 USD, nó rẻ hơn Model Y của Tesla.

Một chiếc xe dưới 30.000 USD từ lâu đã được coi là chìa khóa để tăng trưởng doanh số hơn nữa cho Tesla. Nhưng chiếc xe giá cả phải chăng mà Musk đã hứa hẹn kể từ "Kế hoạch tổng thể" đầu tiên của ông vào năm 2006 vẫn chưa thành hiện thực. Trong những năm gần đây, thay vào đó, công ty đã ra mắt Cybertruck, một chiếc xe bán tải đắt tiền đã không đạt được kỳ vọng về doanh số của CEO.

Tesla đã nói với các nhà đầu tư vào tháng 4 rằng các loại xe mới, bao gồm cả các mẫu xe giá cả phải chăng hơn, đang trên đường đi vào sản xuất trong nửa đầu năm nay. Nhưng vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy bất kỳ mẫu xe mới nào rẻ hơn, khiến các nhà phân tích suy đoán rằng chúng có thể đã bị trì hoãn.

Không rõ liệu Tesla có thực hiện các điều chỉnh có ý nghĩa đối với dòng sản phẩm của mình trong thời gian tới hay không. Trong tương lai gần, công ty có thể chỉ giới thiệu các phiên bản đơn giản hơn, giá thấp hơn của các mẫu xe hiện có và ngày càng lạc hậu so với các thiết kế mới hơn của các đối thủ cạnh tranh.

Dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy mối quan hệ chặt chẽ của Musk với Tổng thống Trump và Đảng Cộng hòa đang bắt đầu kéo Tesla xuống đến từ California, thành trì của đảng Dân chủ, nơi mà lượng đăng ký của nhà sản xuất xe điện này đã giảm trong cả bốn quý vào năm ngoái.

Phản ứng dữ dội gia tăng sau cuộc bầu cử Mỹ vào tháng 11, khi Musk bắt tay vào giải thể các cơ quan liên bang với vai trò là người đứng đầu chính phủ về hiệu quả và cổ vũ cho các chính trị gia cực hữu ở châu Âu.

Tác động từ chính trị

Hoạt động chính trị của Musk đã châm ngòi cho phong trào "Tesla Takedown" (Lật đổ Tesla), những người tổ chức đã tổ chức các cuộc biểu tình tại các showroom của hãng trên toàn cầu và kêu gọi tẩy chay các sản phẩm và cổ phiếu của công ty. Nhà sản xuất xe điện này cũng đối mặt với các vụ phá hoại và đốt phá.

Musk đã thừa nhận "phản ứng dữ dội" từ sự tham gia của mình vào chính quyền của ông Trump, mặc dù ông cũng khẳng định rằng đã mở ra con đường cho người tiêu dùng ở phe cánh hữu có thể chống lại doanh số mà ông đã gây thiệt hại cho Tesla ở phe cánh tả.

Điều đó vẫn chưa xuất hiện trong số liệu quý của công ty, và giờ đây mối quan hệ của Musk với ông Trump đã trở nên căng thẳng do những lời chỉ trích gay gắt của ông đối với dự luật thuế của Tổng thống. Với những ngày tháng thân thiết đã qua, các nhà lập pháp Đảng Cộng hòa đã không bỏ qua cho Tesla khi đưa khoản tín dụng thuế 7.500 USD cho việc mua xe điện vào danh sách cắt giảm.

Khi chính quyền của ông Trump tìm cách nới lỏng các tiêu chuẩn về tiết kiệm nhiên liệu và khí thải ống xả, hàng tỷ USD doanh thu của Tesla từ việc bán các khoản tín dụng theo quy định giúp các nhà sản xuất ô tô khác tuân thủ các quy định có thể tiếp tục chịu áp lực.

Theo những người hiểu rõ vấn đề, Musk đã đảm nhận việc giám sát doanh số bán hàng ở Châu Âu và Mỹ sau khi người bạn tâm giao lâu năm Omead Afshar rời đi.

Afshar rời đi sau một loạt các nhân sự cấp cao đã rời đi trong năm nay, bao gồm MilanKovac, kỹ sư trưởng của chương trình robot Optimus của Tesla, và DavidLau, người điều hành phần mềm trong hơn một thập kỷ.

Sự tham gia sâu hơn của Musk diễn ra vào thời điểm các nhà phân tích ước tính Tesla sẽ không đạt được 1,79 triệu chiếc xe mà công ty đã bán ra vào năm ngoái. Điều đó trái ngược với thị trường toàn cầu đang phát triển. BloombergNEF dự báo doanh số bán xe điện chạy bằng pin sẽ tăng 19% vào năm 2025.

Khi đà phát triển xe điện của Tesla chậm lại, Musk đã thổi phồng những gì ông coi là sứ mệnh thực sự của công ty: xe tự lái và robot hình người. Cả hai nỗ lực này đều còn lâu mới bắt đầu "làm thay đổi tình hình tài chính", như Musk đã nói trong cuộc gọi thu nhập vào tháng 4.

Tham vọng của Tesla là có một mạng lưới gọi xe không người lái sử dụng các mẫu xe tiêu dùng của hãng trước khi kết hợp với Cybercab chuyên dụng, không có vô lăng hoặc bàn đạp.

Sau gần một thập kỷ dự đoán rằng Tesla sẽ sớm có thể tự lái, công ty đã ra mắt dịch vụ taxi robot được mong đợi từ lâu vào cuối tháng 6.

Nhưng đây là một màn ra mắt khiêm tốn, khi Tesla chỉ cung cấp dịch vụ cho một nhóm nhỏ người hâm mộ tại một khu vực hạn chế của Austin. Cảnh quay về một số hành trình đã bị các cơ quan quản lý an toàn liên bang giám sát chặt chẽ sau khi các phương tiện dường như có dấu hiệu vi phạm luật giao thông.

Thách thức đối với Tesla hiện nay là mở rộng quy mô các hoạt động này để chứng minh rằng tương lai của công ty thực sự nằm ở xe tự lái chứ không phải là sản xuất ô tô.

Nam Nguyễn