Chọn bộ sách giáo khoa dùng chung: Cân nhắc kế thừa các bộ sách hiện hành

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục đào tạo.

Dự thảo quy định Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông để áp dụng thống nhất toàn quốc bắt đầu từ năm học 2026-2027, lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.

Việc này thể hiện đúng theo tinh thần của Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị là "bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh".

Các chuyên gia giáo dục đồng tình với việc thống nhất một bộ sách giáo khoa dùng chung cho toàn quốc. Tuy nhiên, cần có tiêu chí rõ ràng khi thống nhất 1 bộ sách giáo khoa.

Cần tiêu chí rõ ràng khi lựa chọn 1 bộ sách giáo khoa thống nhất

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII cho rằng, việc triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc là hướng đi đúng đắn. Tuy nhiên, quy trình lựa chọn bộ sách và lựa chọn hội đồng thẩm định sách giáo khoa là khâu then chốt, cần thực hiện chặt chẽ và minh bạch để đảm bảo bộ sách được chọn mang tính cốt lõi, đầy đủ kiến thức cũng như phù hợp với học sinh ở từng cấp học.

Để lựa chọn một bộ sách giáo khoa thống nhất, cần có các chuyên gia tham gia đánh giá và lựa chọn sách. Sau đó, hội đồng thẩm định sách giáo khoa sẽ xem xét, đánh giá sách có phù hợp, đúng chức năng, đủ kiến thức và đáp ứng được yêu cầu của một bộ sách chuẩn hay không. Vì vậy, thành lập hội đồng thẩm định và siết chặt khâu thẩm định là hết sức quan trọng nhằm bảo đảm bộ sách được lựa chọn chính xác, phục vụ hiệu quả việc dạy và học trên toàn quốc.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cần khẩn trương xây dựng những tiêu chí rõ ràng, cụ thể. Bộ sách này phải đảm bảo truyền tải đầy đủ kiến thức cốt lõi của từng cấp học với lượng kiến thức vừa đủ, không quá tải hay thiếu hụt, đồng thời được cập nhật phù hợp với xu hướng giáo dục hiện đại. Đây là nhiệm vụ cấp bách, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần thực hiện ngay, không thể để chậm trễ thêm.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII. Ảnh: Thi Thi.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, để có một bộ sách giáo khoa thống nhất dùng chung cho cả nước được triển khai từ năm học 2026-2027 theo chỉ đạo tại Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 281 của Thủ tướng Chính phủ, có thể lựa chọn linh hoạt một số sách giáo khoa trong từng bộ sách để ghép lại thành bộ sách giáo khoa chung hoặc có phương án khác phù hợp hơn.

Tuy nhiên, dù lựa chọn phương án nào, bộ sách giáo khoa thống nhất phải đáp ứng được các tiêu chí là phù hợp với từng cấp học, đảm bảo kiến thức cốt lõi của chương trình học và cân bằng cả về số lượng đầu sách cũng như chất lượng từng cuốn sách.

Ngoài ra, không nên lựa chọn duy nhất một bộ sách giáo khoa trong ba bộ đang được sử dụng từ năm học 2020-2021 đến nay, vì cách làm này dễ bỏ lỡ nhiều ưu điểm và giá trị riêng của từng bộ sách.

Một số cuốn sách trong 3 bộ sách hiện nay. Ảnh: K.H.

Cô Bùi Thị An nhấn mạnh, Bộ Giáo dục và Đào tạo có trách nhiệm chọn ra bộ sách chuẩn nhất nên việc thành lập hội đồng thẩm định sách giáo khoa cần phải thực hiện một cách nghiêm ngặt, minh bạch với tiêu chí rõ ràng. Hội đồng cần đánh giá độc lập, khách quan, bảo đảm bộ sách được lựa chọn thực sự đạt chuẩn, đủ kiến thức cốt lõi và phù hợp với từng cấp học.

Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho rằng, việc cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc từ năm học 2026-2027 là một thách thức khá lớn. Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần khẩn trương xây dựng các tiêu chí rõ ràng để lựa chọn bộ sách dùng chung.

Song song với đó, Bộ phải có kế hoạch và lộ trình đánh giá toàn diện ba bộ sách giáo khoa đang sử dụng để thấy rõ ưu điểm và hạn chế của từng bộ sách. Kết quả đánh giá này sẽ là cơ sở để Bộ quyết định nên lựa chọn bộ sách giáo khoa chung như thế nào cho phù hợp.

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo). Ảnh nhân vật từng cung cấp.

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh cũng cho rằng, để có một bộ sách thống nhất toàn quốc từ năm học tới, việc chọn một số sách giáo khoa trong từng bộ sách để ghép lại thành bộ sách chung là phương án khả thi nhất. Tuy nhiên, việc này chỉ hiệu quả khi Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng được bộ tiêu chí rõ ràng để đánh giá từng cuốn sách, bảo đảm mạch kiến thức không bị đứt gãy, nội dung được liên thông, có sự kế thừa từ bậc tiểu học đến trung học phổ thông và phương pháp sư phạm phù hợp với từng cấp học.

Việc lựa chọn sách mà không xem xét đến sự liên kết xuyên suốt giữa các lớp học sẽ làm phá vỡ tính thống nhất của chương trình giáo dục phổ thông. Mỗi cấp học đều kế thừa và phát triển từ cấp học trước, vì vậy mạch kiến thức cần được nối liền, tránh tình trạng học sinh bị lặp lại nội dung hoặc thiếu hụt nền tảng để tiếp thu kiến thức nâng cao. Đây là một bài toán phức tạp, đòi hỏi phải phân tích kỹ lưỡng cấu trúc chương trình, đối chiếu từng nội dung và bảo đảm sự liên thông từ lớp 1 đến lớp 12 để bộ sách thống nhất thực sự hiệu quả và khoa học.

Không nên lựa chọn 1 bộ sách duy nhất

Việc xây dựng bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc là hướng đi đúng đắn, nhưng đòi hỏi tiêu chí rõ ràng, thẩm định nghiêm ngặt và đảm bảo mạch kiến thức liên thông.

Về vấn đề này, Tiến sĩ Đặng Tự Ân - nguyên Vụ trưởng Vụ Tiểu học (Bộ Giáo dục và Đào tạo), hiện là Giám đốc Quỹ hỗ trợ đổi mới Giáo dục phổ thông Việt Nam cho rằng, để thực hiện yêu cầu có một bộ sách giáo khoa thống nhất từ năm học 2026-2027, trước hết phải rà soát lại chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Tiến sĩ Đặng Tự Ân - nguyên Vụ trưởng Vụ Tiểu học (Bộ Giáo dục và Đào tạo), hiện là Giám đốc Quỹ hỗ trợ đổi mới Giáo dục phổ thông Việt Nam. Ảnh: NVCC.

Tiến sĩ Đặng Tự Ân chia sẻ thêm, một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc cần được xây dựng minh bạch, tránh "độc quyền" lặp lại; thẩm định mở và cạnh tranh nội dung; có ngân hàng học liệu số miễn phí đi kèm. Vì vậy, không nên lựa chọn một bộ sách trong ba bộ đang sử dụng hiện nay để làm bộ sách giáo khoa thống nhất. Việc chỉ chọn duy nhất một bộ, những điểm mạnh và "tinh hoa" của các bộ sách còn lại sẽ không được tận dụng, khiến bộ sách chung khó đạt chất lượng tối ưu.

Mỗi bộ sách đều có những cuốn sách được biên soạn tốt, phù hợp với chương trình và năng lực tiếp nhận của học sinh. Vì vậy, cần xem xét từng cuốn một cách độc lập để chọn những quyển sách tốt nhất của từng bộ và hợp thành một bộ sách thống nhất, nhằm đảm bảo chất lượng, tính liên thông và hiệu quả dạy học trên toàn quốc. Đặc biệt, trong bối cảnh thời gian khá gấp rút, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên ưu tiên phương án này nhằm triển khai kịp thời bộ sách dùng chung cho năm học tới, đồng thời tận dụng được tinh túy từ các bộ sách hiện hành.

Chẳng hạn, sách Toán tiểu học của bộ A được đánh giá phù hợp và đáp ứng yêu cầu chương trình sẽ được đưa vào bộ sách dùng chung. Tương tự, đến cấp trung học cơ sở, sách Toán của bộ B nếu đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về kiến thức, phương pháp sư phạm và tính liên thông sẽ được lựa chọn đưa vào bộ sách chung.

Với những cuốn sách không được lựa chọn vào bộ sách chung, có thể tiếp tục sử dụng làm sách tham khảo hoặc tài liệu hướng dẫn bổ sung, giúp giáo viên và học sinh khai thác thêm các phương pháp, bài tập minh họa hoặc nội dung mở rộng mà vẫn đảm bảo mạch kiến thức và chương trình học thống nhất.

Việc lựa chọn từng cuốn sách cần dựa trên các tiêu chí rõ ràng. Hội đồng thẩm định sách giáo khoa phải hội tụ đầy đủ năng lực và phẩm chất, đảm bảo công tâm và có trách nhiệm với sự nghiệp giáo dục, hướng tới lợi ích cao nhất cho học sinh. Trong quá trình thẩm định, các thành viên cần đánh giá kỹ lưỡng, thảo luận chi tiết, có thể tham khảo thêm ý kiến của chuyên gia trước khi quyết định lựa chọn sách, nhằm bảo đảm chất lượng, tính khách quan và minh bạch của bộ sách giáo khoa thống nhất.

Khánh Hòa