Chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc 'cách mạng' về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương

Chính phủ yêu cầu đảm bảo tiến độ cấp xã mới đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025, cấp tỉnh trước ngày 15/8/2025. (Ảnh: TTXVN)

Hôm nay, Quốc hội sẽ thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Theo đó, mô hình tổ chức chính quyền địa phương sẽ chuyển từ 3 cấp như hiện nay (tỉnh, huyện và xã) thành 2 cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở), bảo đảm tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.

Sự thay đổi này là cuộc "cách mạng" về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và chính quyền địa phương. Tất cả các cấp, các ngành từ trung ương đến địa phương đang ráo riết chuẩn bị để mô hình chính quyền địa phương mới đi vào hoạt động thông suốt.

Cấp xã mới sẽ hoạt động từ ngày 1/7/2025

Đặc biệt, ngay sau khi Luật tổ chức chính quyền địa phương được thông qua, chính quyền cấp cơ sở mới sau khi bỏ cấp huyện sẽ chính thức hoạt động ngày từ ngày 1/7/2025.Để đảm bảo tiến độ này, Chính phủ đã giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ, cơ quan, địa phương.

Chính phủ yêu cầu Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan khẩn trương thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm tiến độ đưa vào hoạt động cấp xã mới từ ngày 1/7/2025, cấp tỉnh trước ngày 15/8/2025.

Để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp có thể sớm đi vào hoạt động, ngày 12/6 Chính phủ đã công bố 28 nghị định về phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền giữa Chính phủ và chính quyền địa phương 2 cấp. Đây chính là tạo hành lang pháp lý đầy đủ, rõ ràng để tổ chức vận hành hệ thống chính quyền địa phương một cách chủ động, hiệu quả, liền mạch, không gián đoạn bắt đầu từ 1/7/2025.

Theo Bộ Nội vụ, trong 28 nghị định có: 11 nghị định phân định thẩm quyền khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; 14 nghị định về phân cấp, phân quyền; 3 nghị định quy định 2 nội dung gồm: phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền.

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp mới.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp huyện đã được xác định bám sát nguyên tắc: Cấp xã thực hiện các nhiệm vụ trực tiếp, phục vụ người dân, cung ứng dịch vụ công; cấp tỉnh thực hiện các nhiệm vụ về quản lý mang tính chất liên xã, liên vùng, liên ngành ở địa phương; những công việc, nhiệm vụ có tính chất phức tạp, đòi hỏi trình độ, kỹ thuật cao, cấp xã chưa thể đảm nhận được... từ đó xác định phân định thẩm quyền cho chính quyền cấp xã hoặc chuyển lên chính quyền cấp tỉnh.

Theo Bộ Trưởng Bộ Nội vụ, đã có 6.738 nhiệm vụ, thẩm quyền được rà soát, trong đó 2.718 nhiệm vụ trọng tâm được đề xuất phân định rõ ràng: 1.470 nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương; 1.248 nhiệm vụ được phân định giữa cấp tỉnh và cấp xã.

Tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đánh giá Việc ban hành đồng loạt 28 nghị định về phân cấp, phân quyền là kết quả của một quá trình rà soát khối lượng nhiệm vụ, quyền hạn khổng lồ của các bộ, ngành và chính quyền các cấp. Đặc biệt, lần cải cách này đã đặt cấp xã vào trung tâm của phân quyền, chứ không dừng lại ở cấp tỉnh như trước. Điều này phản ánh rõ một xu thế tất yếu: Càng gần dân, quản trị càng hiệu quả.

Tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng điểm đáng chú ý là các nghị định không chỉ đơn thuần “ủy quyền hành chính”, mà chủ yếu là phân cấp, phân quyền thực chất, có quy định cụ thể, rõ ràng về nhiệm vụ, phạm vi, trách nhiệm và cơ chế giám sát. Mô hình này giúp tránh được tình trạng chồng chéo, đùn đẩy, né tránh trách nhiệm – vốn là điểm yếu cố hữu trong bộ máy hành chính hiện nay.

Cấp xã thực hiện các nhiệm vụ trực tiếp, phục vụ người dân, cung ứng dịch vụ công; cấp tỉnh thực hiện các nhiệm vụ về quản lý mang tính chất liên xã, liên vùng, liên ngành ở địa phương. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Theo tiến sỹ Nguyễn Sĩ Dũng, phân cấp mà không đi kèm giám sát thì dễ sinh tùy tiện. Nhưng giám sát mà không phân cấp thì sẽ dẫn đến tắc nghẽn và kém hiệu quả. Vì vậy, việc ban hành đồng bộ 28 nghị định cho thấy Chính phủ đã cố gắng đạt được sự cân bằng giữa tự chủ và kỷ cương, giữa năng động và kiểm soát.

Không gián đoạn công việc, bỏ trống địa bàn

Để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp có thể sớm đi vào vận hành thông suốt, một số địa phương đang chuẩn bị việc thí điểm vận hành chính quyền cấp xã mới.

Từ ngày 12/6-30/6, Thành phố Hồ Chính vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn thành phố, tổ chức triển khai thực hiện chuyển giao các chức năng, nhiệm vụ từ cấp huyện về cấp xã sau khi sáp nhập ngay sau khi các văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực từ ngày 1/7.

Ban Thường vụ Thành Ủy Hà Nội cũng vừa ban hành kế hoạch vận hành thử nghiệm mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Theo kế hoạch, từ ngày 20/6-26/6, chính quyền hai cấp sẽ vận hành các dịch vụ liên quan đến các thủ tục hành chính công phục vụ người dân; vận hành các dịch vụ, nhóm việc liên quan đến các sở, ban, ngành thành phố và địa phương, người dân, doanh nghiệp.

Ngày 27/6, thành phố Hà Nội sẽ tổ chức họp sơ kết, rút kinh nghiệm; tiếp tục triển khai đồng bộ tại các đơn vị. Địa điểm vận hành thử nghiệm tại trụ sở cơ quan 126 phường, xã mới; các địa điểm tiếp nhận và trả kết quả trên địa bàn thành phố, bao gồm 12 Chi nhánh của Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố và các điểm phục vụ hành chính công tại các xã/phường mới.

Đà Nẵng và Quảng Nam cũng đã ban hành kế hoạch tổ chức vận hành thử nghiệm mô hình Ủy ban nhân dân phường, xã thuộc thành phố Đà Nẵng mới tại 6 phường, xã trong 3 ngày từ ngày 21/6-23/6.

Từ ngày 18/6- 25/6, toàn bộ 166 xã, phường mới thành lập ở Thanh Hóa cũng sẽ đồng loạt vận hành thử nghiệm vận hành chính quyền cấp xã mới. Tỉnh Quảng Ngãi cũng quyết định cho các xã mới vận hành thử nghiệm trong 5 ngày kể từ ngày 25/6 để 56 xã, phường, đặc khu đi vào hoạt động thông suốt chính thức từ ngày 1/7.

Trên khắp cả nước, từ trung ương cho tới các địa phương đang ráo riết triển khai việc sắp xếp tổ chức bộ máy để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được vận hành ngay sau khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được Quốc hội thông qua.

Sẽ có 2 hệ thống trợ lý ảo phục vụ chính quyền và người dân tra cứu, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và quy trình thực hiện công vụ theo các quy định mới đã được phân cấp. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Để đảm bảo tiến độ hoạt động của mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Chính phủ đề nghị các địa phương tiếp tục làm tốt công tác tư tưởng, chủ động nắm tình hình dư luận, dự báo nguy cơ, kịp thời nhận diện, xử lý các vấn đề phức tạp nảy sinh, bảo đảm đoàn kết nội bộ trong quá trình sắp xếp, bộ máy mới đi vào hoạt động thông suốt, liên tục, hiệu quả, không để gián đoạn công việc, không bỏ trống địa bàn, lĩnh vực, không để ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và nhân dân, nhất là trong lĩnh vực đầu tư công, đất đai, quy hoạch, xây dựng…

Không chỉ ban hành các nghị định hướng dẫn để có thể triển khai ngay khi Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, Chính phủ còn giao Bộ Khoa học và Công nghệ, Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), Tập đoàn Công nghiệp Viễn thông quân đội (Viettel) sẽ cho ra mắt 2 hệ thống trợ lý ảo phục vụ chính quyền và người dân, gồm hỗ trợ cán bộ, công chức chính quyền cấp tỉnh, huyện, xã tra cứu, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và quy trình thực hiện công vụ theo các quy định mới đã được phân cấp.

Trợ lý ảo sẽ hỗ trợ người dân và doanh nghiệp tra cứu, hướng dẫn thủ tục hành chính, phản hồi nhanh chóng các yêu cầu liên quan đến 1.800 dịch vụ công hiện hành và sẽ tiếp tục mở rộng.

Ngoài ra, Chính phủ và các Bộ, ngành cũng sẽ công bố đường dây nóng để tiếp nhận, xử lý nhanh các vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện phân cấp, phân quyền, nhất là tại cấp cơ sở./.

(Vietnam+)