Chút hoài niệm về Tết của người Hoa ở Sài Gòn

Bước vào những con hẻm nhỏ hẹp của các quận 5, 6 hay 11 của Sài Gòn, bạn sẽ cảm nhận ngay một bầu không khí khác biệt. Xen lẫn giữa sự nhộn nhịp của phố phường hiện đại là một "thế giới" đậm chất hoài cổ – nơi hơn 500.000 người Hoa đã sống và gìn giữ nét văn hóa của họ qua nhiều thế kỷ. Quận 5, thường được ví như “Chinatown giữa lòng Sài Gòn” không chỉ là trung tâm cộng đồng mà còn là nơi lưu giữ những di sản văn hóa độc đáo.

Phố lồng đèn Lương Như Học, quận 5, TP HCM.

Những ngày cuối năm, nơi đây trở nên rộn ràng hơn bao giờ hết. Đây không chỉ là lúc người dân tất bật chuẩn bị đón Tết cổ truyền mà còn là dịp cộng đồng người Hoa thể hiện nét văn hóa độc đáo của mình. Xen giữa nhịp sống hối hả, hai công trình tâm linh – Khánh Vân Nam Viện và chùa Bà Thiên Hậu – lại mang một không khí trầm mặc. Nơi đây không chỉ là minh chứng sống động cho sự hòa quyện giữa văn hóa Trung Hoa và Việt Nam, mà còn là nơi mọi người tìm đến để gửi gắm ước vọng cho năm mới bình an và thịnh vượng.

Sắc xuân nơi Đạo quán lớn nhất miền Nam

Tọa lạc trong con hẻm nhỏ trên đường Nguyễn Thị Nhỏ, Khánh Vân Nam Viện hiện lên như một không gian tách biệt với sự ồn ào bên ngoài. Với kiến trúc đậm dấu ấn Đạo giáo, nơi đây được xây dựng vào năm 1936 bởi cộng đồng người Hoa từ Nam Hải, Quảng Đông.

Bước vào khuôn viên rộng hơn 2.000 m2, bạn sẽ được chào đón bởi những hàng cây xanh mát, dẫn lối vào chính điện. Trong không gian này, các tín đồ tôn thờ Tam Đế gồm Quan Thế Âm Bồ Tát, Văn Xương Đế Quân và Quan Thánh Đế Quân. Bàn thờ Lữ Tổ, một vị tiên nổi tiếng của Đạo giáo, được bài trí trang nghiêm, tượng trưng cho cầu mong bình an và thịnh vượng.

Tượng Phật uy nghi tại Khánh Vân Nam Viện.

Không chỉ là nơi hành lễ, Khánh Vân Nam Viện còn là trung tâm văn hóa của hơn 2.000 tín đồ, đặc biệt nổi bật với các nghi lễ truyền thống như cúng Lữ Tổ vào ngày 14/4 âm lịch hay vía Quan Công vào ngày 24/6 âm lịch.

Tầng hai của viện mang đậm phong cách người Hoa với những vật dụng cổ, từ bàn ghế, tủ sách cho đến các khung ảnh bằng gỗ. Mỗi góc nhỏ nơi đây đều mang một câu chuyện, một ký ức về cộng đồng người Hoa.

Lối cầu thang tĩnh lặng dẫn lên tầng 2.

Đặc biệt, khi mùa xuân gõ cửa, Khánh Vân Nam Viện trở thành điểm đến quen thuộc của nhiều gia đình người Hoa. Vào những ngày này, khung cảnh viện rực rỡ hơn nhờ sắc đỏ của câu đối và lồng đèn được treo khắp nơi – biểu tượng cho may mắn và tài lộc.

Chùa Bà Thiên Hậu - Biểu tượng linh thiêng

Cách Khánh Vân Nam Viện không xa, trên đường Nguyễn Trãi, quận 5, chùa Bà Thiên Hậu hay Hội quán Tuệ Thành, sừng sững như một biểu tượng trường tồn của lòng tin và văn hóa người Hoa tại Sài Gòn. Được xây dựng từ năm 1760 bởi người Hoa đến từ Tuệ Thành, Quảng Châu, ngôi chùa này là nơi thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu – vị thần bảo hộ các thủy thủ trên những chuyến hải trình xa xôi.

Chùa Bà Thiên Hậu còn còn tên gọi khác là Tuệ Thành Hội Quán.

Truyền thuyết kể rằng, Thiên Hậu Thánh Mẫu, hay Lâm Mặc Nương, đã dùng pháp lực để cứu giúp những con tàu gặp nạn giữa biển cả. Đó là lý do người Hoa đã mang theo tín ngưỡng này khi đến Sài Gòn, xây dựng ngôi chùa để tôn kính và cầu bình an.

Kiến trúc ngôi chùa hơn 200 năm tuổi này khiến bất kỳ ai cũng phải ngỡ ngàng. Từng viên ngói, từng bức tượng chạm khắc tinh xảo đều mang dấu ấn thời gian. Dù trải qua nhiều lần trùng tu, chùa vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên bản. Năm 1993, chùa được công nhận là Di tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp Quốc gia, đánh dấu giá trị lịch sử và văn hóa mà nó mang lại.

Hương vòng, nhang khổng lồ là nét đặc trưng khi tới các công trình tâm linh của người Hoa.

Mỗi dịp cuối năm và đầu năm mới, chùa Bà Thiên Hậu đón hàng nghìn lượt người đến viếng thăm, đặc biệt trong hai ngày 14 và 15 tháng Giêng. Theo quan niệm, đi lễ chùa Bà vào ngày Rằm tháng Giêng sẽ gặp nhiều may mắn. Đó là lý do người gốc Hoa ở khu vực Chợ Lớn và nhiều khách thập phương hành hương về chùa dịp này. Trong không gian cổ kính với mùi nhang trầm thoang thoảng, mọi người chắp tay thành tâm cầu nguyện một năm mới bình an, thuận lợi.

Chùa Bà Thiên Hậu nổi tiếng linh thiêng nên hầu như luôn tấp nập khách thập phương.

Những di sản vượt thời gian

Người Hoa đến Sài Gòn từ thế kỷ 17. Trải qua nhiều biến động lịch sử, cộng đồng người Hoa vẫn giữ vững bản sắc của mình, thể hiện rõ nét qua các công trình như Khánh Vân Nam Viện và chùa Bà Thiên Hậu.

Họ cũng để lại dấu ấn qua cách tổ chức Tết Nguyên đán – dịp lễ quan trọng nhất trong năm. Trong không khí rộn ràng của các con phố người Hoa, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh những gia đình bày biện mâm cúng, chuẩn bị bánh tổ – một loại bánh truyền thống không thể thiếu trong dịp này.

Những con đường như Nguyễn Trãi, Hải Thượng Lãn Ông rực rỡ sắc đỏ của đèn lồng, câu đối và những món quà Tết được bày bán khắp nơi. Các nghi thức lễ chùa, dâng hương tại Khánh Vân Nam Viện hay chùa Bà Thiên Hậu chính là cách cộng đồng người Hoa gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa lâu đời.

Mùa xuân năm nay, nếu bạn có dịp ghé thăm những nơi này, hãy dành chút thời gian hòa mình vào không khí Tết đặc trưng của người Hoa. Những mái ngói cổ kính, những nghi thức truyền thống và hương sắc mùa xuân chắc chắn sẽ mang đến cho bạn một trải nghiệm vừa lạ vừa quen ngay giữa lòng Sài Gòn.

Đỗ Kiều