Cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong nước tiên phong đầu tư công nghiệp đường sắt

Để chuẩn bị cho việc đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam và các dự án đường sắt trong tương lai, Bộ Xây dựng đang chủ trì sửa Luật Đường sắt nhằm tạo hành lang pháp lý cho phát triển công nghiệp đường sắt. Trong đó, cơ quan soạn thảo đề xuất hướng đến mục tiêu để doanh nghiệp trong nước tiếp nhận và dần tự chủ được công nghiệp đường sắt tiên tiến.

Không tự chủ Nhà nước sẽ lỗ nặng

Theo ông Hoàng Gia Khánh, Tổng Giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, hiện trong nước có hai doanh nghiệp là Công ty cổ phần Xe lửa Dĩ An và Gia Lâm chuyên về phát triển cơ khí công nghiệp cho đường sắt.

Các doanh nghiệp này hiện được đầu tư trang thiết bị để đóng mới, nâng cấp cải tạo, sửa chữa và bảo dưỡng các loại toa xe phục vụ vận tải hành khách và hàng hóa của ngành đường sắt…

Đối với toa xe hàng, tỉ lệ nội địa hóa đạt khoảng 70%. Đối với toa xe khách, tỉ lệ nội địa hóa đạt trên 90% và toa xe công vụ phát điện đạt trên 62%.

Trong khi đó, xí nghiệp đầu máy Hà Nội, Vinh và Sài Gòn hiện tại vẫn sử dụng những máy móc thiết bị rất cũ, công nghệ lạc hậu, độ chính xác không cao, thiếu các máy móc hiện đại tiên tiến.

Đoàn tàu La Reine tuyến Đà Lạt - Trại Mát do ngành đường sắt cải tạo, đóng mới toa xe. Ảnh: N.NĂM

Như vậy có thể thấy, chúng ta đang ở bước gia công chế tạo những chi tiết phục vụ sửa chữa đầu máy có độ chính xác không cao như bu lông, ê cu, ắc quy, bạc các loại... Còn những phụ tùng, chi tiết cần độ chính xác cao phải kết hợp với các đơn vị bên ngoài để thực hiện.

Trong nước cũng chưa sản xuất được loại ray (P43, P50) hay các loại cao cấp hơn dùng cho đường sắt đô thị, đường sắt cao tốc. Hệ thống ghi phải nhập khẩu nguyên chiếc.

Với tình thế như vậy, Bộ Xây dựng xác định trong nước phải có định hướng phát triển công nghiệp một cách rõ ràng. Bởi lẽ, chi phí vận hành, bảo trì, bảo dưỡng dự án đường sắt cao tốc rất lớn, nếu phụ thuộc vào nước ngoài trước sau gì cũng thua lỗ.

Nhà nước tạo cơ chế để doanh nghiệp trong nước nắm bắt cơ hội

Trước bối cảnh trên, Bộ Xây dựng đề xuất tạo hành lang pháp lý để phát triển công nghiệp đường sắt bằng việc sửa Luật Đường sắt theo hướng bổ sung ba quy định quan trọng để doanh nghiệp trong nước đầu tư và chế tạo các thiết bị phục vụ việc xây dựng, vận hành hệ thống đường sắt.

Cụ thể, thứ nhất, Bộ Xây dựng đề xuất một số sản phẩm công nghiệp đường sắt thuộc danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của pháp luật về công nghệ cao.

Thứ hai, dự án đầu tư xây dựng đường sắt, công trình công nghiệp đường sắt có gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế, phải có điều kiện ràng buộc nhà thầu nước ngoài. Cụ thể ở đây là họ phải thực hiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì và từng bước làm chủ công nghệ.

Thứ ba, nhà thầu, chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng đường sắt và dự án mua sắm, đóng mới đầu máy, toa xe phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp. Quy định này nhằm tạo điều kiện thu hút tối đa mọi nguồn lực đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, qua đó tạo ra thị trường đủ lớn góp phần phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ.

Đáng chú ý, dự luật cũng bổ sung quy định danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ cho tổ chức, doanh nghiệp Nhà nước hoặc đặt hàng cho tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam; tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp Nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt…

“Do đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt đòi hỏi nguồn vốn đầu tư rất lớn, việc bổ sung quy định này sẽ đảm bảo thị trường đầu ra cho các doanh nghiệp đi tiên phong yên tâm trong việc đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt trong nước…”- Bộ Xây dựng nhận định.

Luật Đường sắt sửa đổi sẽ tạo đầu ra cho các doanh nghiệp tiên phong phát triển công nghiệp đường sắt. Ảnh: N.NĂM

Cạnh đó, dự luật cũng sẽ đưa vào các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về ngân sách để mua sắm, vận hành máy móc, thiết bị nhằm tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao triển khai đầu tư xây dựng, vận hành các dự án đường sắt quan trọng quốc gia, đường sắt đô thị trong thời gian tới.

Bên cạnh việc xây dựng luật, ông Hoàng Gia Khánh cho biết ngành đường sắt cũng đang đầu tư tăng năng lực cho các cơ sở công nghiệp và đào tạo nâng cao chất lượng lao động, tiếp cận công nghệ mới.

Thêm vào đó, ngành cũng sẵn sàng hợp tác với các doanh nghiệp khác trong nước và ngoài nước có đường sắt phát triển, có đủ năng lực để tham gia vào quá trình xây dựng và phát triển hệ thống đường sắt Việt Nam, tiến tới làm chủ toàn bộ công nghiệp xây dựng, tự chủ công tác vận hành, duy tu dự án đường sắt cao tốc trong tương lai.

Để vận hành dự án đường sắt cao tốc trong tương lai, ông Khánh cho biết trước mắt phải đào tạo con người để tiếp nhận công nghệ nước ngoài. Việc đào tạo cần có chiến lược, bằng các hình thức như đào tạo trong nước và đưa đi học tập tại nước ngoài.

Hiện nay, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đang chủ động xây dựng đề án đào tạo nguồn nhân lực trong các lĩnh vực xây dựng, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt, phát triển công nghiệp đường sắt, quản lý khai thác vận hành tuyến đường sắt cao tốc… để phục vụ dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam.

“Ngành đường sắt hiện có hơn 22.000 lao động hoạt động trong các lĩnh vực xây dựng, bảo trì kết cấu hạ tầng, điều hành, khai thác vận tải… Tổng Công ty cũng đang cử các cán bộ có kinh nghiệm về xây dựng và quản lý đường sắt đi đào tạo trong nước và nước ngoài như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… để có thể tiếp nhận chuyển giao công nghệ và phục vụ cho việc vận hành, khai thác tuyến đường sắt tốc độ cao trong tương lai”- ông Khánh thông tin.

VIẾT LONG