Cơ hội phát triển vùng chuyên canh sầu riêng xuất khẩu

Doanh nghiệp tham quan gian hàng trưng bày sầu riêng của Đồng Nai tại Lễ hội Xuất khẩu sầu riêng năm 2024. Ảnh: B.Nguyên

Sầu riêng của các tỉnh ĐNB rất ít hoặc chưa bị nhiễm cadimi - một trong những rào cản trong xuất khẩu hiện nay. Ngoài ra, vùng ĐNB nổi tiếng về chất lượng trái cây ngon, trong đó có mặt hàng sầu riêng. Đặc biệt, giống sầu riêng Dona có nhiều ưu điểm nên được trả giá cao hơn khoảng 20 ngàn đồng/kg so với giống Ri6, giống sầu riêng xuất khẩu mạnh hiện nay.

Phát triển nhanh giống sầu riêng đặc sản

Tính đến cuối năm 2024, tổng diện tích sầu riêng của vùng ĐNB đạt khoảng 25,4 ngàn hécta với tổng sản lượng hơn 150,3 ngàn tấn, chiếm 12,6% tổng sản lượng của cả nước. Diện tích cây sầu riêng đang tăng nhanh tại vùng ĐNB. Cụ thể, diện tích sầu riêng của Đồng Nai đạt hơn 12,6 ngàn hécta, tăng gần gấp đôi so với vài năm trước. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và môi trường tỉnh Bình Phước, tính đến cuối năm 2024, tổng diện tích cây sầu riêng của tỉnh Bình Phước đạt khoảng 5,3 ngàn hécta, sản lượng khoảng 14,8 ngàn tấn.

Đặc biệt, vùng ĐNB nói chung, tỉnh Đồng Nai nói riêng, có lợi thế phát triển nhanh diện tích giống sầu riêng đặc sản Dona. Sầu riêng Dona đang chiếm diện tích lớn nhất với hơn 50% tổng diện tích sầu riêng của Đồng Nai. Đây là giống đặc sản sầu riêng có tiếng nhất của Đồng Nai, do Công ty CP Phát triển công nghệ sinh học (Dona Techno) tại thành phố Long Khánh sản xuất, đã được đưa vào bộ giống quốc gia. Thương hiệu đặc sản này không chỉ được người tiêu dùng trong nước biết tiếng, mà còn là giống đặc sản sầu riêng đầu tiên của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Hiện giống sầu riêng Dona không chỉ được trồng phổ biến trên địa bàn tỉnh, mà còn ở nhiều tỉnh, thành trong cả nước, trong đó được trồng nhiều ở vùng ĐNB.

Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Phú Sơn (huyện Tân Phú) Trần Văn Sơn cho biết, sầu riêng Dona khó chăm sóc hơn một số giống sầu riêng khác. Tuy nhiên, thổ nhưỡng ở huyện Tân Phú nói riêng, nhiều vùng đất khác của Đồng Nai nói chung, khá phù hợp cho giống sầu riêng Dona phát triển. Theo đó, địa phương đang tập trung phát triển giống sầu riêng này. Đây là giống đặc sản cho chất lượng ngon nên có giá bán cao hơn hẳn so với mặt bằng chung của thị trường. Cụ thể, sầu riêng Dona được thương lái mua với mức giá cao hơn khoảng 20 ngàn đồng/kg so với sầu riêng Ri6.

Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Thịnh Bách (Thành phố Hồ Chí Minh) là doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng với sản lượng lớn. Doanh nghiệp đang nỗ lực kết nối với các vùng trồng sầu riêng tại ĐNB để tìm nguồn sầu riêng đạt chuẩn xuất khẩu.

Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Thịnh Bách Trần Thị Thanh Dung nhận xét, sầu riêng Dona cho chất lượng thơm ngon hơn nhiều giống sầu riêng khác; vị thơm đặc trưng, cơm sầu riêng dày và khô ráo, có thể tách hạt khỏi phần thịt quả mà không dính tay, vị ngọt đậm đà. Lợi thế lớn nhất của giống sầu riêng này là thời gian bảo quản được lâu hơn nên được doanh nghiệp ưu tiên xuất khẩu. Cụ thể, sầu riêng Ri6 đã chín chỉ để được khoảng 2 ngày, trong khi sầu riêng Dona trong môi trường mát có thể để được 10 ngày mà chất lượng vẫn ngon.

Phát triển ngành hàng bền vững

Đồng Nai là tỉnh có diện tích cây ăn trái lớn của vùng ĐNB với tổng diện tích gần 78,3 ngàn hécta trồng cây ăn trái. Trong đó, chiếm diện tích lớn là các loại cây ăn trái có lợi thế xuất khẩu như: sầu riêng, xoài, chuối, bưởi... Tổng diện tích cây ăn trái của tỉnh Bình Phước đạt hơn 13,2 ngàn hécta với hơn 20 loại trái cây. Trên địa bàn tỉnh Bình Phước đã xây dựng được 31 chuỗi liên kết trồng sầu riêng, trong đó có 20 doanh nghiệp tham gia liên kết với 29 hợp tác xã xây dựng mã số vùng trồng trên địa bàn tỉnh. Bình Phước đang định hướng phát triển diện tích trồng sầu riêng lên 8-10 ngàn hécta theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, liên kết chuỗi cung ứng sản phẩm phục vụ xuất khẩu.

UBND tỉnh Đồng Nai đã ban hành Kế hoạch phát triển cây ăn trái và cây công nghiệp chủ lực trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đến năm 2025 và 2030. Tỉnh tập trung phát triển 5 loại cây ăn trái chủ lực, trong đó cây sầu riêng đang đứng đầu về tốc độ tăng trưởng. Tỉnh Bình Phước cũng xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển các loại cây ăn trái chủ lực. Đặc biệt, 2 tỉnh Đồng Nai và Bình Phước đều thuộc tốp đầu về số lượng mã số vùng trồng sầu riêng xuất khẩu đi thị trường Trung Quốc. Như vậy, sau khi sáp nhập tỉnh Đồng Nai với Bình Phước, tỉnh Đồng Nai mới sẽ là “thủ phủ” cây ăn trái của cả nước. Trong đó, sầu riêng là cây trồng chủ lực có lợi thế xuất khẩu, mang lại giá trị kinh tế cao sẽ được tiếp tục đầu tư phát triển.

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 71/CĐ-TTg về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững gửi UBND các tỉnh, thành có diện tích sầu riêng lớn. Trong đó có các tỉnh thuộc vùng ĐNB gồm: Đồng Nai, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương.

Công điện nêu rõ, sầu riêng là một trong những mặt hàng nông sản có tốc độ tăng trưởng nhanh và giá trị xuất khẩu cao của Việt Nam, đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu rau quả của cả nước.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và môi trường, năm 2024, diện tích sầu riêng của Việt Nam đạt gần 180 ngàn hécta, sản lượng ước đạt 1,5 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt xấp xỉ 3,2 tỷ USD, chiếm 47% tổng giá trị xuất khẩu rau quả. Diện tích sầu riêng tăng bình quân 19,5%/năm trong giai đoạn 2015-2024 và tiếp tục có xu mở rộng nhanh.

Tuy nhiên, thời gian vừa qua, việc xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam ở một số thời điểm gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến quy mô xuất khẩu, giá trị gia tăng, lợi nhuận của người sản xuất và doanh nghiệp xuất khẩu. Nguyên nhân chính là do một số quốc gia đã áp dụng thêm biện pháp kiểm soát bổ sung đối với sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp; tình trạng mở rộng, gia tăng nhanh diện tích sầu riêng tại một số địa phương đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của ngành hàng sầu riêng.

Để chủ động ứng phó với những khó khăn trên, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và bảo đảm sản xuất, xuất khẩu sầu riêng ổn định, bền vững, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và môi trường tập trung chỉ đạo sản xuất sầu riêng theo Đề án Phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030, bảo đảm cung cầu, đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường tiêu dùng nội địa và xuất khẩu.

Bám sát nội dung chỉ đạo của Trung ương, các tỉnh vùng ĐNB đang tập trung đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ, quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sầu riêng. Trong đó, các địa phương thu hút doanh nghiệp đầu tư trong khâu xử lý sau thu hoạch, bảo quản lạnh, chế biến sâu nhằm nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm.

Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và môi trường Đồng Nai Trần Lâm Sinh cho biết, tỉnh đang tập trung cơ cấu lại ngành hàng sầu riêng theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Trong đó, công tác quản lý và giám sát mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói trên địa bàn tỉnh được tăng cường để bảo đảm các cơ sở, đơn vị được cấp mã số tuân thủ đúng quy định, đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Hướng dẫn, hỗ trợ các hiệp hội ngành hàng, các doanh nghiệp, hợp tác xã hình thành và phát triển các chuỗi liên kết bền vững trong sản xuất - chế biến - tiêu thụ - xuất khẩu sầu riêng.

Bình Nguyên