Cơn đau đầu cho nhiều 'ông lớn' ô tô tại thị trường Trung Quốc

“Những ngày vàng” ở Trung Quốc đã kết thúc

Sự trỗi dậy nhanh chóng của các nhà sản xuất xe điện (EV) nội địa Trung Quốc, như BYD và Xpeng (XPEV), đang làm thay đổi thị trường ô tô hàng đầu thế giới và khiến các hãng xe ô tô lớn nhất toàn cầu gặp khó khăn.
Mới đây, gã khổng lồ ô tô Đức Volkswagen thông báo có thể phải đóng cửa các nhà máy ở Đức lần đầu tiên trong lịch sử để cắt giảm chi phí.

Tại Trung Quốc, thị trường lớn nhất của hãng, gã khổng lồ ô tô Đức đã chứng kiến lượng xe giao giảm hơn 25% so với 3 năm trước, xuống còn 1,34 triệu xe trong nửa đầu năm nay. Và năm ngoái, Volkswagen đã mất ngôi vị thương hiệu ô tô bán chạy nhất Trung Quốc vào tay BYD, sau khi hãng xe Đức nắm giữ danh hiệu này ít nhất từ năm 2000.

Volkswagen, nhà sản xuất ô tô lớn thứ hai thế giới sau Toyota, không phải là công ty duy nhất gặp khó khăn tại thị trường Trung Quốc. Ford và General Motors cũng nằm trong số những công ty chứng kiến doanh số và thị phần tại Trung Quốc giảm sút khi người tiêu dùng từ chối các thương hiệu nước ngoài để mua xe nội địa.

Theo dữ liệu từ Hiệp hội Ô tô chở khách Trung Quốc (CPCA), trong tháng 7, thị phần của các nhà sản xuất ô tô nước ngoài trong doanh số bán xe tại Trung Quốc đã giảm xuống còn 33% so với mức 53% của cùng kỳ trước đó hai năm.

Triển lãm ô tô quốc tế 2024 tại Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: Xinhua

Lợi nhuận của các nhà sản xuất ô tô tại Trung Quốc cũng đang chịu sức ép. Trong quý II/2024, thu nhập từ các liên doanh của Toyota tại Trung Quốc lao dốc tới 73% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đáng lo ngại hơn, các liên doanh của hãng sản xuất ô tô General Motors (GM) tại Trung Quốc đã báo lỗ hàng quý liên tiếp trong năm nay. Doanh số bán hàng của nhà sản xuất ô tô Mỹ tại Trung Quốc đã giảm 50% so với mức đỉnh trên 4 triệu xe vào năm 2017, xuống còn 2,1 triệu xe trong năm 2023.
Trước cuộc chiến giá cả khốc liệt và kéo dài, các hãng sản xuất ô tô nước ngoài cũng buộc phải cơ cấu lại DN hoặc đóng cửa các hoạt động từng mở rộng tại quốc gia này.

Gần đây, hãng sản xuất ô tô Nhật Bản Mitsubishi Motors thông báo sẽ ngừng sản xuất ô tô tại liên doanh của hãng ở Trung Quốc, sau nhiều năm doanh số giảm sút. Trong khi đó, các hãng xe Honda, Hyundai và Ford cũng đã thực hiện các biện pháp như sa thải nhân viên và đóng cửa nhà máy, để cắt giảm chi phí.

Chuyên gia Michael Dunne - Giám đốc điều hành của Dunne Insights, một công ty tư vấn chuyên về xe điện cho biết: “những ngày vinh quang” ở Trung Quốc với mức tăng trưởng cao và lợi nhuận khổng lồ đang dần khép lại.

Bước ngoặt từ hãng xe điện Telsa

Đối với các nhà sản xuất ô tô toàn cầu, sự thay đổi đột ngột diễn ra sau khoảng 2 thập kỷ tăng trưởng liên tục về doanh số và lợi nhuận tại Trung Quốc, bắt đầu từ đầu những năm 2000. Volkswagen và GM, những công ty hoạt động tại quốc gia này nhiều năm trước đó, đã có cơ hội tận hưởng một chuỗi thành quả “ngọt như đường”.

Ngay cả sau khi Chính phủ Trung Quốc bắt đầu đầu tư kỷ lục cho các nhà sản xuất pin và xe điện địa phương vào giữa những năm 2010 theo chiến lược Made in China 2025, các hãng xe nước ngoài vẫn tiếp tục tăng thị phần.

Thế rồi, “người khổng lồ” Tesla xuất hiện. Vào tháng 12/2019, chiếc Model 3 đầu tiên do Trung Quốc sản xuất đã lăn bánh khỏi dây chuyền sản xuất tại Thượng Hải. Mọi thứ đã thay đổi sau đó.

Theo chuyên gia Dunne, việc Tesla sản xuất mẫu xe Model 3 tại Thượng Hải đã thay đổi quan điểm của người tiêu dùng Trung Quốc về xe điện và tạo ra một bước ngoặt "vĩ đại". Tesla đã tạo ra "hiệu ứng hào quang" lan tỏa đối với các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc, như BYD, Neo và Li Auto. Những công ty này đã liên tục cải thiện xe điện của họ trong những năm gần đây và sẵn sàng tận dụng sự gia tăng đột ngột của nhu cầu.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán rằng doanh số xe điện và xe hybrid tại Trung Quốc sẽ đạt 10 triệu chiếc trong năm nay, chiếm gần một nửa doanh số bán ô tô tại nước này, tăng từ mức chỉ 1,1 triệu chiếc cách đây 4 năm.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cho rằng sự thay đổi thế hệ cũng đã giúp các thương hiệu xe Trung Quốc phát triển. Giám đốc điều hành Tu Le tại Công ty tư vấn Sino Auto Insights nhận định, vào những năm 1990 và 2000, chính các bậc cha mẹ là người mua nhiều ô tô và họ dường như không quan tâm đến các thương hiệu Trung Quốc.

Tuy nhiên, khách hàng trên thị trường hiện tại là con cái của họ, vốn đã quen thuộc với việc mua sắm trên các sàn thương mại nội địa như Alibaba, JD.com, vì vậy việc mua một thương hiệu xe Trung Quốc không khiến họ phải cân nhắc nhiều.

Trong năm ngoái, hãng xe điện Trung Quốc BYD đã bán được 3,02 triệu xe toàn cầu, bao gồm cả xe hybrid, tăng 62% so với năm 2022. Trong cùng thời kỳ, Volkswagen chỉ bán được 1,02 triệu xe điện và hybrid, tăng 26% so với năm 2022. Trong khi đó, Tesla bán được 1,8 triệu xe.

Trung tâm sản xuất mới của thế giới

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc không chỉ thành công tại quê nhà. Năm 2023, xuất khẩu ô tô của Trung Quốc đã tăng hơn 60% so với năm trước đó và vượt 4 triệu chiếc. Điều này đã đưa Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, vượt qua Nhật Bản và Đức. Theo CPCA, hơn 25% số lượng xe xuất khẩu là xe điện.

Ngân hàng UBS của Mỹ dự báo đến năm 2030, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc có thể chứng kiến thị phần trên thị trường xe điện toàn cầu tăng gấp đôi lên khoảng 33%, trong đó các công ty châu Âu phải chịu tổn thất lớn nhất về thị phần.

Trong nỗ lực mới nhất để giành lại thị phần đã mất tại Trung Quốc - một thị trường quá lớn để rời bỏ và đang nhanh chóng trở thành trung tâm toàn cầu trong lĩnh vực sản xuất và xuất khẩu xe điện, các nhà sản xuất ô tô toàn cầu đang dựa nhiều vào những đối tác địa phương.

Năm ngoái, Volkswagen đã mua 5% cổ phần của Xpeng với giá 700 triệu USD và nhất trí thiết lập một quan hệ đối tác chiến lược trong nỗ lực đảo ngược sự suy giảm doanh số bán xe tại Trung Quốc.

Vài tháng sau, hãng xe Stellantis, sở hữu các thương hiệu Citroen, Fiat và Peugeot, đã mua 20% cổ phần của nhà sản xuất xe điện Trung Quốc Leapmotor với giá trị khoảng 1,5 tỷ euro (1,7 tỷ USD). Bắt đầu từ tháng 9 này, Stellantis sẽ bắt đầu bán xe Leapmotor tại 9 nước châu Âu, làm nổi bật sức ảnh hưởng của các thương hiệu xe điện Trung Quốc ở những thị trường quốc tế.

Ngoài ra, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang nhanh chóng mở rộng dấu ấn toàn cầu của mình, với BYD dự định xây dựng các nhà máy tại Thái Lan, Hungary và những quốc gia khác. Công ty này cũng đang mua lại nhà phân phối Hedin Electric (Đức), nhằm mở rộng quy mô tại châu Âu.
Theo chuyên gia Dunne, trung tâm mới của ngành công nghiệp ô tô thế giới vẫn là Trung Quốc và các DN đang cố gắng tìm hiểu làm thế nào để cạnh tranh với những DN Trung Quốc.

Nguyễn Phương