Cựu viên chức WHO 'kêu cứu' cho hàng tỷ sinh mạng của những người đang hút thuốc lá

Cũng theo WHO và FCTC, để giảm số lượng người hút thuốc lá cần thực hiện đủ ba mục tiêu: giảm cung, giảm cầu và giảm tác hại. Thế nhưng, mục tiêu thứ ba là giảm tác hại cho người hút thuốc vẫn bị phân biệt đối xử và chưa được chú trọng.

Giảm tác hại thuốc lá bằng thuốc lá thế hệ mới: Đón nhận sự ủng hộ từ các chuyên gia

Trong nhiều thập kỷ qua, giới khoa học đã phát minh ra phép nhiều sản phẩm không khói cung cấp nicotin thay thế thuốc lá điếu, giúp giảm gánh nặng do thuốc lá điếu gây ra. Những sản phẩm không khói thuốc này bao gồm các liệu pháp thay thế nicotin thông thường (NRT) đã được giới khoa học công nhận như túi ngậm nicotin, miếng dán nicotin, xịt nicotin, kẹo ngậm nicotin…

Tuy nhiên, đối với các sản phẩm thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN), nhóm còn lại trong các sản phẩm giảm tác hại thay thế thuốc lá điếu, lại bị đối xử phân biệt.

Theo bà Maria Chaplia, Trưởng Bộ phận Nghiên cứu tại Trung tâm Lựa chọn của Người dùng, việc nicotin được giải phóng từ các sản phẩm trên cũng được xem như là giải pháp giảm tác hại thay thế cho thuốc lá điếu.

Mới đây, hai cựu viên chức của WHO là GS Robert Beaglehole và GS Ruth Bonita đã chỉ ra lỗ hổng chiến lược trong các chính sách của FCTC: Đó là thiếu cách tiếp cận giảm tác hại khói thuốc lá bằng những sản phẩm TLLN, TLĐT. Theo các chuyên gia, việc phản đối các sản phẩm giảm tác hại này là không có cơ sở và bị thiên kiến bởi những người chỉ ủng hộ hướng tiếp cận “cai hoàn toàn nicotin”, trao thêm cơ hội độc quyền cho thuốc lá điếu đốt cháy, vốn là sản phẩm thuốc lá độc hại nhất.

Số liệu cho thấy, số lượng người sử dụng thuốc lá hầu như không thay đổi kể từ khi FCTC ra đời cách đây 17 năm và hiện chỉ có 1/3 quốc gia dự kiến có thể đạt 30% tỷ lệ cai thuốc đến năm 2030. Vì vậy, giải pháp cần tính đến là bổ sung lựa chọn không khói cho phần dân số tiêu thụ thuốc lá này.

GS Robert Beaglehole và GS Ruth Bonita, hai cựu viên chức WHO.

Quan điểm này nhận được sự ủng hộ rộng rãi trên thế giới. Tiến sĩ Lorenzo Mata - Chủ tịch Tổ chức Quit for Good (Cai thuốc lá điếu vĩnh viễn), nhìn nhận: “WHO cần phải lắng nghe đánh giá trung thực từ hai chuyên viên uy tín trong lĩnh vực y tế công. Họ cũng chính là những người đã từng nỗ lực thúc đẩy các chương trình phòng chống và kiểm soát các bệnh không lây nhiễm của WHO.”

Năm ngoái, WHO cho biết đến năm 2025 thế giới sẽ còn hơn 1 tỷ người vẫn tiếp tục hút thuốc, việc kêu gọi nam giới bỏ hẳn thuốc lá là gần như không thể và khói thuốc mới là tác nhân chính gây nên các bệnh lý liên quan đến hút thuốc. Trước thực trạng này, 100 chuyên gia toàn cầu về giảm thiểu tác hại đã cùng ký tên dưới Thư ngỏ gửi tới các bên tham gia FCTC, kêu gọi quốc gia nên có lập trường cởi mở hơn và dựa trên bằng chứng về giảm thiểu tác hại thuốc lá.

Hàng triệu người hút thuốc tại Việt Nam chờ đợi sản phẩm giảm tác hại

Bên cạnh giảm cung và giảm cầu, hướng tiếp cận giảm thiểu tác hại thuốc lá giúp giảm tác hại do hút thuốc gây ra cũng như cung cấp nicotin cho những người không thể hoặc chưa sẵn sàng cai thuốc.

Do vậy, những người đang hút thuốc cũng cần được biết thông tin về những sản phẩm giảm tác hại thuốc lá như TLĐT, TLLN một cách chính thống và cung cấp hợp pháp những sản phẩm đã được khoa học kiểm nghiệm.

Đến nay, sự phát triển của các cộng đồng TLĐT đã lên tới hàng trăm nghìn người đại diện cho nhu cầu sử dụng chính đáng của người Việt. Tuy nhiên, người sử dụng đang bị bỏ mặc giữa những sản phẩm nhập lậu không kiểm chứng, gây nên hàng loạt các vụ ngộ độc TLĐT gần đây.

Năm 2021, WHO đề xuất kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm thuốc lá thay thế, bao gồm TLĐT. Cũng trong báo cáo của WHO, theo ông Lê Thành Hưng, Trưởng Phòng Tiêu chuẩn Chất lượng Nông nghiệp - Thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam – VSQI, trong tổng số 193 quốc gia thành viên của Tổ chức này, đã có 184 nước tham gia quản lý TLLN và 79 nước kiểm soát chặt chẽ TLĐT.

Chính vì vậy, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cần được sớm đưa vào quản lý để bảo vệ sức khỏe của hàng triệu người Việt đang hút thuốc. Ngoài ra, các nhà quản lý cần có cái nhìn công tâm giúp người hút thực sự hiểu đúng và đủ về tác hại của từng sản phẩm thuốc lá, chủ động đưa ra lựa chọn phù hợp dựa trên mong muốn của chính họ.

Võ Minh