Đặc sắc trai giả gái múa 'con đĩ đánh bồng' ở hội làng Triều Khúc

Biểu diễn điệu múa "đánh bồng" trong lễ hội là các trai làng đóng giả làm con gái, má phấn, môi son, đầu chít khăn mỏ quạ, váy nhiễu màu đen với những dải màu ngũ sắc. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Lễ hội làng Triều Khúc (huyện Thanh Trì, Hà Nội) là một trong những lễ hội truyền thống của Thủ đô, gắn liền với lịch sử và mang đậm nét văn hóa tâm linh của người Việt.

Lễ hội được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia từ năm 2019.

Tổ chức hằng năm từ ngày 9-12 tháng Giêng (Âm lịch), lễ hội làng Triều Khúc nhằm tưởng nhớ và tri ân Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng, vị anh hùng dân tộc đã có công lớn trong việc chống giặc ngoại xâm và bảo vệ đất nước.

Triều Khúc có cụm di tích lịch sử Đình-đền-chùa đã được xếp hạng Di tích Lịch sử cấp Quốc gia năm 1993 của Bộ Văn hóa Thông tin.

Đình Triều Khúc là ngôi đình có từ lâu đời, mang giá trị tâm linh và tinh thần to lớn của Nhân dân địa phương. Đình gồm có đại đình và đình thờ Sắc, thờ Thành Hoàng làng là Đức thánh Phùng Hưng, tức Bố Cái Đại Vương, người đã có công lãnh đạo Nhân dân khởi nghĩa chống lại ách đô hộ của nhà Đường và giành thắng lợi.

Các trai làng đóng giả làm con gái, má phấn, môi son, đầu chít khăn mỏ quạ, váy nhiễu màu đen với những dải màu ngũ sắc biểu diễn điệu múa "Con đĩ đánh bồng" trong lễ hội. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Hội làng là lễ Tức vị (tức lễ lên ngôi) của Phùng Hưng. Một đám rước long trọng, với đầy đủ nghi lễ cần thiết rước mũ áo hoàng đế của Phùng Hưng từ đình Sắc về đình Đại.

Các cụ già, những chàng trai, cô gái làng ăn mặc đẹp theo đúng nghi thức hội lễ: Quần lụa, áo the, áo gấm, hài thêu hoa văn cầu kỳ, rực rỡ.

Đoàn khiêng kiệu toàn là những thanh niên trai tráng chưa vợ, vừa rước kiệu, nghi trượng che lọng vàng, lọng tía… vừa múa hát các điệu múa cổ như múa trống bồng, múa sênh tiền trong tiếng nhạc réo rắt của đội nhạc phụ họa. Điều đặc biệt ở đám rước này, người rước hai bên vừa đi vừa ngoảnh mặt vào nhau.

Khi đám rước đến nơi, các bô lão kính cẩn đọc văn tế, làm lễ dâng hương, mở hòm sắt lấy bút và chính thức bắt đầu cuộc tế lễ. Ngoài phần lễ còn có phần hội rộn ràng hơn với các điệu múa cổ như múa rồng, múa lân, múa sênh tiền, múa bồng và múa chạy cờ.

Điểm đặc sắc nhất của Lễ hội làng Triều Khúc là điệu múa "Con đĩ đánh bồng"- một trong 10 điệu múa cổ của đất Thăng Long xưa - do trai làng đóng giả gái với má phấn, môi son, đầu chít khăn mỏ quạ, váy nhiễu màu đen với những dải màu ngũ sắc, vừa múa nhún nhảy, vừa vỗ trống bồng.

Tục xưa kể rằng, vào thế kỷ thứ 8, Vua Phùng Hưng Bố Cái Đại Vương tập kết các nghĩa sỹ tại làng Triều Khúc để bao vây đạo quân nhà Đường. Để khích động tướng sỹ và cũng là để giải trí cho nghĩa quân, Nhà vua đã cho binh lính đóng giả làm gái, ăn mặc sặc sỡ và đeo trống múa bồng.

Kể từ đó, hàng năm vào mùa Xuân, từ ngày 9-12 tháng Giêng Âm lịch, dân làng lại tổ chức lễ hội rước Thành Hoàng Phùng. Trong lễ rước trang trọng, lễ hội của cả làng có nhiều nghi thức từ xưa truyền lại.

Đặc biệt, rất nhiều điệu múa được tổ chức linh đình, hấp dẫn và thu hút người xem. Quan trọng nhất là điệu múa trống bồng hay còn gọi là múa “con đĩ đánh bồng.”

Nhiều người khi nghe từ “đĩ” thấy phản cảm nhưng trước kia từ “đĩ” không phải là một từ mang ý nghĩa tiêu cực. Nó chỉ dùng để ám chỉ những người con trai giả dạng nữ nhân. Cũng bởi vì thấy thuộc hạ nam nhân giả gái, múa may quá lả lơi mà Vua Phùng Hưng gọi họ là những “con đĩ.”

Nghi thức rước kiệu trang trọng trong Lễ hội làng Triều Khúc. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Trong mỗi lần hội làng Triều Khúc, ít nhất phải có 6 “con đĩ” nhảy điệu múa bồng. Họ đều phải là trai tân chưa vợ, mặt mũi khôi ngô, tuấn tú, tươi tắn, ngoan ngoãn, con nhà gia giáo. Mặt hoa da phấn, môi son, má hồng, mặc đồ giả gái, khoác trống bồng trước ngực, nhảy những điệu múa phải cực kỳ lả lơi, quấn quýt bên nhau.

Điệu múa đánh bồng cực phóng khoáng, dứt khoát mạnh mẽ, nhưng cũng rất mềm mại, linh hoạt. Chỉ có mấy động tác đơn giản như xoay tròn, dựa lưng, úp mặt vào ngực nhau nhưng quả thực mang cái dáng dấp, kiểu cách mà không phải ai cũng bắt chước được.

Mặc dù giả gái nhưng những động tác của người múa lại toát lên phong thái nam nhi, tinh thần thượng võ.

Hội làng Triều Khúc được đánh giá là vẫn giữ được nét nguyên sơ nhất của lễ hội truyền thống, nó mang cốt cách, nét đẹp tâm linh của Thủ đô ngàn năm văn hiến./.

(Vietnam+)