Đại biểu Quốc hội chất vấn vì chi cho giáo dục đại học giảm 10.000 tỷ

Trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại hội trường Quốc hội chiều 19/6, nhiều đại biểu đã đặt câu hỏi chất vấn và tranh luận với Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn về các vấn đề liên quan đến giáo dục đại học

Chi cho giáo dục đại học giảm gần 10.000 tỷ đồng sau 10 năm

Đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đăk Nông) nói năm 2013, chi ngân sách cho giáo dục đại học là hơn 19.000 tỷ đồng, tương đương 0,43% GDP, tuy nhiên đến năm 2022 giảm còn hơn 10.000 tỷ, chiếm 0,11% GDP và 3,4% tổng chi ngân sách Nhà nước.

Trong khi đó, bình quân khu vực và thế giới là 18-23% trong tổng chi cho giáo dục. Như vậy, sau 10 năm, ngân sách cho giáo dục tại học giảm cả giá trị tuyệt đối và tương đối, trong khi ngân sách nhà nước chi cho giáo dục tương đối đã ổn định trên 20%.

"Xin bộ trưởng cho biết nguyên nhân, trách nhiệm trong việc ngân sách nhà nước giảm chi cho giáo dục đại học, bộ trưởng giải pháp, kiến nghị gì", ông Giang chất vấn.

Đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đăk Nông) đề nghị cần nhận thức đúng về việc cấp kinh phí cho giáo dục đại học. Ảnh: Quochoi.vn.

Trước nội dung trên, Bộ trưởng Kim Sơn cho biết nguồn chi ngân sách cho giáo dục đại học giảm lý do là 10 năm qua đã triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học.

Các trường có mức tự chủ khác nhau. Có trường tự chủ một phần, có trường tự chủ chi thường xuyên đầy đủ, có trường tự chủ được cả chi đầu tư.

Tuy nhiên, mỗi khi các trường được duyệt phương án tự chủ thì ngành tài chính cắt kinh phí hỗ trợ chi thường xuyên. Việc này dẫn đến 10 năm qua, số trường tự chủ càng tăng lên, mức độ tự chủ càng cao thì chi phí hỗ trợ từ Nhà nước giảm dần.

Đây là thực tế gây khá nhiều khó khăn cho các trường, nhất là về phát triển chất lượng giáo dục, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất.

Theo bộ trường, chủ trương của Đảng, Nhà nước cũng thấy việc để các trường tự chủ, tự túc tài chính có những bất cập. Vì vậy, các chỉ đạo gần đây Đảng, Nhà nước cũng giao cho Bộ GD&ĐT phối hợp Bộ Tài chính xem xét, điều chỉnh yếu tố tài chính trong việc tự chủ đại học để các trường có mức tự chủ rất cao, nhưng vẫn có sự hỗ trợ, tính chất chủ đạo của Nhà nước đối với giáo dục.

Tuy nhiên, chưa hài lòng với phần giải thích của bộ trưởng, đại biểu Nguyễn Trường Giang tiếp tục giơ biển tranh luận.

Ông dẫn báo cáo của Bộ GD&ĐT gửi đại biểu Quốc hội trước phiên chất vấn, các quốc gia có thu nhập trung bình thấp đã dành 18% chi cho giáo dục đại học, cao là 23%. Trong khi đó, năm 2013, chúng ta chỉ dành có 9,3%, đến năm 2022 lại giảm xuống còn 3,4%.

Đại biểu cho rằng đây là cách cắt giảm rất cơ học. Ông dẫn chứng năm 2022, tổng chi ngân sách Nhà nước là hơn 1,78 triệu tỷ đồng, nếu tính 20% cho giáo dục là hơn 356.000 tỷ đồng.

“Nếu chỉ cần dành 10% cho giáo dục thì đã đạt tới 35.000 tỷ rồi chứ không phải hơn 10.000 tỷ như báo cáo của bộ trưởng”, ông Giang nói.

Theo ông, tự chủ đại học là có tự chủ về tổ chức, đào tạo, học thuật và tài chính chỉ là một phần trong vấn đề tự chủ. Vì vậy, đại biểu đề nghị trong tình hình mới, cần nhận thức đúng về việc cấp kinh phí cho giáo dục đại học.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông chất vấn bộ trưởng về tiềm lực khoa học công nghệ của các đại học hiện nay. Ảnh: Quochoi.vn.

Cần làm cuộc hiện đại hóa hạ tầng khoa học công nghệ ở đại học

Theo Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận), Nghị quyết 57 giao trách nhiệm các trường đại học trong việc chuyển giao công nghệ. Để thực hiện điều này, các trường phải có thực lực để đảm nhiệm.

Ông Thông chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đánh giá thế nào về tiềm lực khoa học công nghệ của các đại học hiện nay. Với tiềm lực như vậy, các trường có thể đảm nhiệm nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ hay không?

Trả lời vấn đề này, Bộ trưởng Sơn cho rằng chỉ bằng một vài lời để đánh giá hết được tiềm lực khoa học công nghệ của các trường đại học là khó.

Nói đến tiềm lực khoa học công nghệ của cơ sở giáo dục đại học là bao gồm tiềm lực con người, các chuyên gia, nhà khoa học, sản phẩm khoa học công nghệ được tạo ra và chuyển giao, hạ tầng phòng thí nghiệm, trang thiết bị...

"Nếu chỉ nhìn thuần túy từ góc độ cơ sở vật chất, hạ tầng cơ sở, phòng thí nghiệm, phòng thực hành ở các trường đại học của chúng ta còn lạc hậu, yếu, nhỏ. Đây là bức tranh có thực", ông Sơn nói.

Theo tính toán, 40 trường đại học thuộc bộ có 840 phòng thí nghiệm, nhưng chủ yếu nhỏ lẻ cấp bộ môn, dành cho học sinh thực tập, còn để tạo ra sản phẩm, phát minh có thể chuyển giao và thương mại thì rất ít.

Tư lệnh ngành giáo dục cho biết chỉ khoảng 15-16 phòng thí nghiệm trọng điểm cấp quốc gia có tiềm lực khoa học tốt, làm ra sản phẩm. Vừa qua, thực hiện đề án, bộ đã lập được 16 phòng thí nghiệm mới nhưng quy mô nhỏ, chỉ 20-30 tỷ đồng.

"Cần làm cuộc hiện đại hóa hạ tầng khoa học công nghệ ở các trường đại học thì mới gánh vác được sứ mệnh trong thời gian tới", ông Sơn nói.

Ngọc Bích