Đại biểu Quốc hội đề nghị phát triển 'nền kinh tế tóc bạc'

Dự thảo luật dành riêng một điều về "lồng ghép yếu tố dân số vào chiến lược, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội".

Đại biểu Trần Thị Hiền (Ninh Bình) cho biết, dự thảo xác định nội hàm các yếu tố dân số cần lồng ghép trong các chính sách phát triển bao gồm: quy mô, cơ cấu và phân bố dân số. Trong khi đó, dự thảo không có yếu tố già hóa dân số - đây là vấn đề rất cần thiết, thậm chí là cấp thiết với công tác dân số hiện nay.

Dẫn khuyến nghị của Quỹ Dân số Liên hợp quốc, bà Hiền cho biết, một trong những biện pháp cần ưu tiên để thích ứng và tận dụng cơ hội từ già hóa dân số là phải đảm bảo vấn đề già hóa, nhu cầu của người cao tuổi trong các chính sách phát triển cấp quốc gia.

Đại biểu Trần Thị Hiền. Ảnh: Quốc hội

Tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, nền “kinh tế tóc bạc” và các dịch vụ, hàng hóa dành cho người cao tuổi phát triển rất mạnh mẽ. Do vậy, đại biểu đề nghị bổ sung thêm yếu tố “già hóa dân số”.

"Nhật Bản đang phải ứng phó với tình trạng dân số siêu già bằng việc chuyển các trường học do không có học sinh thành các cơ sở dưỡng lão. Còn chúng ta đang tính đến chủ trương ưu tiên dành các trụ sở cơ quan nhà nước sau sắp xếp cho việc phát triển cơ sở giáo dục, y tế", đại biểu dẫn chứng.

Bà cho rằng, khi dân số cao tuổi tăng bình quân hơn 4%/năm, giai đoạn 2019-2021 mỗi năm tăng thêm 600.000 người cao tuổi, chỉ số già hóa tăng từ 35,5 vào năm 2009 lên 53,1 năm 2021 thì đây là lúc cần nghĩ trước, đi trước trong thiết lập chính sách ưu tiên để thúc đẩy phát triển các cơ sở dưỡng lão, cơ sở cung cấp dịch vụ chăm sóc người cao tuổi.

Việc này nhằm tăng tính sẵn có của dịch vụ dành cho người cao tuổi ngay tại cộng đồng, tạo nền tảng cho “nền kinh tế tóc bạc” tại Việt Nam theo đúng tinh thần Kết luận 149 của Bộ Chính trị “Củng cố, phát triển mạng lưới chăm sóc người cao tuổi; đẩy mạnh xã hội hóa các dịch vụ dân số”.

"Tổng Bí thư Tô Lâm từng gợi ý rất thiết thực và nhân văn về mô hình chăm sóc bán trú cho người cao tuổi tại cộng đồng", nữ đại biểu cho biết thêm đây cũng là cách làm rất hiệu quả và phổ biến tại Nhật Bản.

Người cao tuổi tập yoga cười. Ảnh: Lê Anh Dũng

Từ năm 2010, Luật Người cao tuổi đã có quy định “Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng cơ sở chăm sóc người cao tuổi”. Đại biểu đánh giá, việc xã hội hóa, phát triển các cơ sở dưỡng lão, chăm sóc người cao tuổi rất khó khăn, số lượng rất ít; chủ yếu là dịch vụ chi phí cao dành cho người có khả năng chi trả vài chục triệu đồng/tháng.

Nguyên nhân của tình trạng này là do khó khăn trong tiếp cận đất đai, mặt bằng và nhân lực chuyên môn. Đại biểu đề nghị có quy định cụ thể về chính sách khuyến khích, ưu tiên về tiếp cận đất đai, ưu đãi về thuế đối với hoạt động đầu tư, phát triển cơ sở chăm sóc người cao tuổi và các hình thức chăm sóc người cao tuổi tại cộng đồng.

Bà cũng cho rằng, Nhà nước cần có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện cho lao động đi làm việc ở nước ngoài trong các lĩnh vực điều dưỡng, chăm sóc người cao tuổi khi hết thời hạn hợp đồng có thể tiếp tục phát triển nghề nghiệp tại Việt Nam.

Sinh con thứ 2, phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng

Phân tích về duy trì mức sinh thay thế, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho biết, dự thảo quy định “tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2, phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng”.

Theo đại biểu, quy định này sẽ nhận được sự đồng tình của khá nhiều người đã, đang và sẽ làm mẹ.

Tuy nhiên, bà cho rằng cần cân nhắc kỹ lưỡng, vì khi kéo dài thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ, doanh nghiệp sẽ có xu hướng e ngại tuyển hoặc bố trí lao động nữ vào các vị trí quan trọng do lo ngại gián đoạn công việc và chi phí phát sinh.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga. Ảnh: Quốc hội

"Quy định này có thể vô tình trở thành rào cản đối với lao động nữ và làm gia tăng nguy cơ phân biệt đối xử về giới trong tuyển dụng và sử dụng lao động nữ", bà Nga nhìn nhận.

Phụ nữ hiện nay có xu hướng coi trọng sự nghiệp, đặc biệt là nhóm lao động trẻ, lao động chất lượng cao, chính sách tăng thời gian nghỉ thai sản có thể tạo tâm lý e ngại sinh con thứ 2. Phụ nữ cũng lo lắng khi vắng mặt dài sẽ ảnh hưởng đến cơ hội thăng tiến, đánh giá hiệu quả công việc hoặc vị trí trong cơ quan, doanh nghiệp.

Vì vậy, đại biểu cho rằng nên có quy định mở, có sự phân biệt giữa các nhóm nghề, ngành, khu vực trước khi áp dụng...

"Cần thay đổi tư duy trong xây dựng chính sách, nên quy định vợ hoặc chồng đều có thể nghỉ dài ngày để chăm sóc con mới sinh, thay vì chỉ quy định phụ nữ nghỉ dài như hiện nay. Có thể xem xét cơ chế linh hoạt, trong đó tổng thời gian nghỉ của cả hai vợ chồng không quá 7 hoặc 8 tháng, tùy gia đình lựa chọn phân bổ.

Cách tiếp cận này vừa bảo đảm trẻ được chăm sóc, vừa thúc đẩy sự chia sẻ trách nhiệm giữa cha và mẹ, giảm áp lực cho phụ nữ trong giai đoạn sau sinh", bà Nga đề xuất thêm.

Trần Thường