Đằng sau cái tên ChatGPT: Quyết định lúc nửa đêm giúp OpenAI làm nên lịch sử AI

Mark Chen và Nick Turley hai lãnh đạo OpenAI liên quan đến việc phát triển ChatGPT.

"Ban đầu nó sẽ được gọi là Chat with GPT-3.5, nhưng chúng tôi đã đưa ra một quyết định lúc nửa đêm để đơn giản hóa cái tên", Nick Turley nói trong podcast. Ông cho biết đội ngũ OpenAI đã đổi tên ChatGPT chỉ một ngày trước khi phiên bản chatbot AI vận hành dựa trên mô hình ngôn ngữ lớn GPT-3.5 ra mắt vào tháng 11.2022.

"Chúng tôi nhận ra cái tên đó khó phát âm và nghĩ ra một cái tên hay hơn thay vào", Nick Turley nói.

Cuối cùng, OpenAI chọn cái tên ChatGPT, viết tắt của generative pre-trained transformer.

Kể từ đó, ChatGPT đã thu hút hàng trăm triệu người dùng chatbot để làm đủ việc, từ tra cứu thông tin thường ngày đến xin lời khuyên nghề nghiệp. Nhiều đối thủ cũng nhanh chóng xuất hiện, gồm cả Google Gemini, Claude của Anthropic, Meta AI, DeepSeek.

Trước khi ChatGPT trình làng, không nhiều người trong nội bộ OpenAI nghĩ rằng cái tên này lại có tác động lớn như vậy, theo Andrew Mayne - người dẫn chương trình podcast và cựu chuyên gia truyền thông khoa học của công ty khởi nghiệp AI Mỹ đình đám này.

Andrew Mayne cho biết khả năng của ChatGPT về cơ bản khá giống với các phiên bản trước đó. Sự khác biệt chính nằm ở giao diện thân thiện hơn với người dùng và tất nhiên là cái tên.

"Về cơ bản vẫn là thứ đó, nhưng chúng tôi thêm vào giao diện và giúp người dùng không cần phải gõ lời nhắc (yêu cầu) nhiều nữa", Andrew Mayne nói trong podcast.

Song sau khi được OpenAI phát hành, ChatGPT đã tạo nên cơn sốt toàn cầu, với những người dùng trên Reddit từ tận Nhật Bản cũng tham gia thử nghiệm nó, theo Nick Turley. Rất nhanh sau đó, nhóm phát triển nhận ra rằng sự phổ biến của ChatGPT sẽ không sớm lắng xuống và chatbot AI này “sẽ thay đổi thế giới.”

"Chúng tôi từng có rất nhiều lần ra mắt, nhiều bản xem trước, nhưng lần này thực sự là một điều khác biệt", Mark Chen chia sẻ trong podcast.

Thành công của ChatGPT còn đánh dấu một cột mốc đáng nhớ khác với Mark Chen. "Bố mẹ cuối cùng đã ngừng giục tôi làm việc cho Google", ông nói.

Ban đầu ChatGPT được gọi là Chat with GPT-3.5, nhưng OpenAI đã đưa ra một quyết định lúc nửa đêm để đơn giản hóa cái tên - Ảnh: Internet

Phản ứng bên trong OpenAI trước và sau cơn sốt ChatGPT

Hồi tháng 5, nhà báo Karen Hao tiết lộ góc khuất bên trong OpenAI sau khi từ công ty khởi nghiệp nhỏ bé trở thành gã khổng lồ AI nhờ ChatGPT gây bão internet toàn cầu.

Karen Hao là tác giả cuốn sách Empire of AI: Dreams and Nightmares in Sam Altman's OpenAI (Đế chế AI: Những giấc mơ và cơn ác mộng trong OpenAI của Sam Altman). Cuốn sách được viết dựa trên các cuộc phỏng vấn với khoảng 260 người và một kho tư liệu đồ sộ gồm thư từ, tài liệu, tin nhắn Slack.

Karen Hao đã liên hệ với tất cả nhân vật, công ty chính được đề cập trong cuốn sách để xin phỏng vấn và lấy ý kiến.

Theo Karen Hao, vào tháng 11.2022, tin đồn bắt đầu lan truyền trong nội bộ OpenAI rằng đối thủ Anthropic đang thử nghiệm và sắp tung ra một chatbot AI mới. Nếu không ra mắt chatbot AI trước, OpenAI có nguy cơ đánh mất vị trị dẫn đầu. Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần của nhân viên đã làm việc vất vả để duy trì vị thế đó.

Trên thực tế, Anthropic không có kế hoạch phát hành sản phẩm nào trong thời gian ngắn thời điểm đó. Song với các lãnh đạo OpenAI, chỉ cần tin đồn đó cũng đủ để đưa ra quyết định: Công ty sẽ không chờ đợi để hoàn thiện mô hình ngôn ngữ lớn GPT-4 cho ChatGPT. Thay vào đó, họ sẽ tung ra phiên bản GPT-3.5 có khả năng trò chuyện do nhóm của John Schulman (đồng sáng lập OpenAI) phát triển, kết hợp với giao diện hoàn toàn mới từ đội ngũ Superassistant, chỉ hai tuần sau Lễ Tạ ơn.

Lễ Tạ ơn là ngày lễ quan trọng của người Mỹ, được tổ chức vào thứ Năm cuối cùng của tháng 11 hàng năm

Không ai thực sự lường trước được sự thay đổi trong xã hội mà ChatGPT sắp tạo ra. Các lãnh đạo công ty chỉ mong đợi ChatGPT sẽ là hiện tượng nhất thời. Tối trước ngày ra mắt ChatGPT cuối tháng 11.2022, họ còn cá cược xem sẽ có bao nhiêu người dùng thử chatbot AI này vào cuối tuần. Một số đoán là vài nghìn người, số khác đoán vài chục nghìn. Để chắc ăn, đội hạ tầng OpenAI đã chuẩn bị đủ máy chủ cho 100.000 người dùng.

Thứ Tư, ngày 30.11.2022, hầu hết nhân viên OpenAI thậm chí không biết ChatGPT đã được ra mắt. Thế mà ngay ngày hôm sau, số lượng người dùng ChatGPT bắt đầu tăng vọt.

Thành công ngay lập tức và vượt ngoài dự đoán của ChatGPT khiến tất cả thành viên OpenAI phải sững sờ. Các kỹ sư và nhà nghiên cứu của công ty vẫn không hiểu thể nổi lý do vì sao kể cả nhiều năm sau. Mô hình ngôn ngữ lớn GPT-3.5 không cải tiến quá nhiều so với GPT-3, phiên bản ra mắt từ hai năm trước, và đã được cung cấp cho các lập trình viên.

Sam Altman, Giám đốc điều hành OpenAI, sau này thổ lộ rằng ông nghĩ ChatGPT sẽ được ưa chuộng nhưng "ít hơn một bậc về độ phổ biến" so với thực tế.

"Thật sốc khi nhiều người thích ChatGPT dù họ đã làm giảm chất lượng thứ mà chúng tôi từng dùng nội bộ và phát hành công khai", một cựu nhân viên OpenAI nhớ lại.

Chỉ trong năm ngày, Greg Brockman (đồng sáng lập kiêm Chủ tịch OpenAI) đã thông báo trên Twitter (hiện là X) rằng ChatGPT đạt mốc 1 triệu người dùng. Hai tháng sau, con số tăng lên 100 triệu, khiến ChatGPT trở thành ứng dụng tiêu dùng tăng trưởng nhanh nhất lịch sử thời điểm đó. ChatGPT đã biến OpenAI từ công ty khởi nghiệp đình đám trong ngành công nghệ thành cái tên nổi tiếng thế giới chỉ sau một đêm.

ChatGPT thành công hơn mong đợi của Sam Altman và nhiều người ở OpenAI - Ảnh: FT

Tuy nhiên, chính thành công vang dội đó lại gây áp lực lên công ty, làm phân hóa các nhóm nội bộ ngày càng sâu sắc hơn chỉ sau 1 năm, đẩy căng thẳng trong tổ chức lên đến mức bùng nổ.

Khi ấy, OpenAI chỉ có khoảng 300 nhân viên. Do mỗi nhóm bị quá tải nghiêm trọng, các nhà quản lý liên tục đề xuất Sam Altman bổ sung nhân sự.

Ứng viên thì không thiếu. Sau khi ChatGPT gây sốt, số người muốn gia nhập OpenAI tăng đột biến. Thế nhưng, Sam Altman lo ngại việc mở rộng nhân sự quá nhanh sẽ phá vỡ văn hóa và định hướng sứ mệnh của công ty. Doanh nhân người Mỹ sinh năm 1985 kiên quyết duy trì một đội ngũ nhỏ nhưng tinh nhuệ.

Trong bản ghi nhớ năm 2020, ông viết: "Giờ đây, rất dễ bị cám dỗ để mở rộng quy mô tổ chức thật lớn. Chúng ta nên cố gắng hết sức để chống lại điều này. Những gì hiệu quả với chúng ta đến nay là sự nhỏ gọn, tập trung, tin tưởng cao, ít rườm rà và làm việc với cường độ cao. Việc có quá nhiều người và thủ tục quan liêu có thể giết chết ý tưởng hay hoặc khiến bộ máy trở nên trì trệ".

Sam Altman vẫn lặp lại điều đó với các lãnh đạo khác của OpenAI cuối năm 2022, nhấn mạnh trong các cuộc họp nhân sự rằng cần giữ tổ chức gọn nhẹ, duy trì tiêu chuẩn tuyển dụng cao và chỉ thêm khoảng 100 người. Các lãnh đạo khác phản đối. Khi đội ngũ của họ đang kiệt sức, nhiều người thấy cần phải có khoảng 500 nhân viên mới hoặc thậm chí nhiều hơn nữa.

Sau vài tuần, ban lãnh đạo OpenAI thống nhất về một con số ở giữa mức đó, từ 250 đến 300 nhân viên mới. Mức giới hạn đó nhanh chóng bị phá vỡ. Đến mùa hè, mỗi tuần có tới 30, thậm chí 50 người mới gia nhập OpenAI, gồm cả nhiều nhà tuyển dụng hơn để mở rộng quy mô tuyển nhân viên nhanh hơn nữa. Đến mùa thu, OpenAI đã vượt xa giới hạn tự đặt ra.

Việc mở rộng đột ngột đã ảnh hưởng đến văn hóa của OpenAI. Một nhân viên tuyển dụng chỉ trích rằng áp lực tuyển người quá nhanh khiến họ phải hạ tiêu chuẩn chất lượng nhân tài.

"Nếu muốn biến công ty này thành Meta (chủ sở hữu Facebook – PV) thì ông đang làm rất tốt đấy", nhân viên này mỉa mai Sam Altman, ám chỉ đúng nỗi lo mà giám đốc điều hành OpenAI từng cảnh báo.

Việc mở rộng nhanh cũng kéo theo làn sóng sa thải. Một nhà quản lý mới nhận việc được hướng dẫn ghi lại nhanh hiệu suất kém của bất kỳ thành viên nhóm mình, nhưng chính anh cũng bị sa thải sau đó không lâu.

Các cuộc sa thải hiếm khi được thông báo công khai. Nhân viên chỉ phát hiện rằng khi tài khoản Slack của ai đó có màu xám, nghĩa là đã mất việc.

Với những nhân viên mới, bị cuốn theo niềm tin rằng đang gia nhập công ty khởi nghiệp đang bùng nổ và hái ra tiền, tình trạng hỗn loạn này mang dáng dấp của những vấn đề doanh nghiệp điển hình: Quản lý kém, ưu tiên khó hiểu và sự tàn nhẫn của một công ty sẵn sàng đối xử với nhân viên như những người có thể bị thay thế.

"Cảm giác an toàn về tâm lý gần như không tồn tại", một cựu nhân viên OpenAI gia nhập thời kỳ đó thổ lộ. Nhiều người chỉ cố trụ đến ngày hoàn thành 1 năm làm việc ở OpenAI để nhận được cổ phần. Tuy nhiên, điểm sáng là họ vẫn tin rằng đồng nghiệp của mình thuộc hàng xuất sắc nhất trong ngành AI, OpenAI sở hữu nguồn lực dồi dào và tầm ảnh hưởng toàn cầu, có thể tạo nên phép màu hiếm thấy nếu nội bộ hòa hợp.

"OpenAI là nơi tuyệt vời nhất, nhưng cũng có thể là tồi tệ nhất mà tôi từng làm việc", cựu nhân viên này nói.

Với một số nhân viên từng gắn bó từ những ngày đầu khi OpenAI còn là tổ chức phi lợi nhuận nhỏ gọn và có sứ mệnh rõ ràng, sự biến chuyển thành một tập đoàn vô hồn là điều gây sốc. Tổ chức mà họ từng biết đã không còn, thay vào đó là một thứ hoàn toàn xa lạ.

Khi OpenAI chuyên nghiệp hóa nhanh chóng và bị soi xét nhiều hơn, sự thiếu thống nhất ở cấp lãnh đạo ngày càng gây hậu quả. Công ty không còn hai nhánh Ứng dụng và Nghiên cứu, mà có các phòng ban đối ngoại, gồm đội truyền thông, đội pháp lý xử lý ngày càng nhiều vụ kiện, đội chính sách trải rộng khắp các châu lục.

OpenAI ngày càng cần một tiếng nói và thông điệp thống nhất để giao tiếp với thế giới. Song nhiều lần, thiếu định hướng chiến lược khiến việc truyền thông đến công chúng gây nhầm lẫn.

Cuối năm 2023, tờ The New York Times kiện OpenAI và Microsoft vì vi phạm bản quyền khi dùng hàng triệu bài viết của họ để huấn luyện mô hình AI. Phản hồi của OpenAI vào tháng 1, do đội pháp lý soạn thảo, mang giọng điệu phản công hiếm thấy, cáo buộc The New York Times "cố tình thao túng mô hình AI của chúng tôi" để tạo bằng chứng cho lập luận của họ. Cùng tuần đó, đội chính sách của OpenAI gửi bản điều trần đến Ủy ban Truyền thông và Kỹ thuật số của Thượng viện Anh, tuyên bố rằng sẽ là "bất khả thi" nếu không dùng nội dung có bản quyền để huấn luyện mô hình AI tiên tiến. Sau khi truyền thông tập trung vào từ "bất khả thi", OpenAI đã vội vàng rút lại ngôn ngữ này.

"Mọi thứ luôn rất hỗn loạn", một nhân viên thuộc phòng ban đối ngoại tiết lộ. Dù một phần trong số đó phản ánh những khó khăn thường gặp khi khởi nghiệp, OpenAI đã có tầm ảnh hưởng vượt xa giai đoạn chưa trưởng thành hoàn toàn.

Sơn Vân