'Đánh thức' văn học thiếu nhi: Tôn vinh đội ngũ sáng tạo

Để làm giàu hơn kho tàng văn học thiếu nhi, nhiều quốc gia đã triển khai chính sách khuyến khích đội ngũ nhà văn sáng tác về đề tài này, trong đó có chính sách về giải thưởng.

Nữ nhà văn Mỹ Laurie Halse Anderson đoạt Giải tưởng niệm Astrid Lindgren của Chính phủ Thụy Điển năm 2023.

Giải thưởng lớn nhất đối với văn học thiếu nhi hiện nay là Giải tưởng niệm Astrid Lindgren do Chính phủ Thụy Điển thành lập năm 2002 để vinh danh nhà văn Astrid Lindgren (1907 - 2002). Giải thưởng do chính phủ tài trợ và được quản lý bởi Hội đồng Nghệ thuật Thụy Điển với mục tiêu tăng cường sự quan tâm dành cho thanh, thiếu niên, nhi đồng và thúc đẩy quyền tiếp cận văn hóa của trẻ em trên phạm vi toàn cầu.

Quy chế của giải thưởng yêu cầu người đoạt giải phải là tác giả, họa sĩ minh họa, người kể chuyện, người quảng bá việc đọc sách bằng tác phẩm hoặc hoạt động dành cho trẻ em và thanh, thiếu niên có chất lượng nghệ thuật cao nhất, truyền tải được tinh thần nhân văn sâu sắc gắn liền với nhà văn thiếu nhi nổi tiếng của Thụy Điển Astrid Lindgren. Bà luôn có niềm tin rằng, trẻ em xứng đáng với những điều tốt đẹp nhất.

Khi nữ nhà văn Hans Christian Andersen nhận Giải thưởng danh giá vào năm 1958, bà đã có bài phát biểu đầy xúc động: “Khi một đứa trẻ đọc một cuốn sách, đâu đó trong căn phòng bí mật của tâm hồn bé đã xuất hiện những hình ảnh vượt qua hiện thực. Ngày mà trí tưởng tượng của trẻ em không còn sẽ là ngày mà toàn thể nhân loại trở nên nghèo khó. Tất cả những điều tuyệt vời đã xảy ra trên thế giới đều xảy ra đầu tiên trong trí tưởng tượng của ai đó, và viễn cảnh của tương lai phụ thuộc phần lớn vào sức mạnh trí tưởng tượng của những người mới học đọc. Đây là lý do tại sao trẻ em phải có sách”.

Với số tiền thưởng lên tới 5.000.000 krona (513.000 USD), cùng với quy mô mở rộng cho tất cả các tác giả quốc tế, Giải tưởng niệm Astrid Lindgren không chỉ cho thấy rằng Thụy Điển rất coi trọng việc đọc sách của trẻ em, mà còn thúc đẩy sự hiểu biết giữa con người và các nền văn hóa khác nhau trên thế giới thông qua văn học thiếu nhi và khuyến khích các cây bút sáng tác thể loại này.

Trong hơn 20 năm qua, nhiều tác giả thuộc các quốc tịch khác nhau như Bỉ, Hàn Quốc, Pháp, Mỹ, Australia, Nam Phi… đã được trao giải thưởng danh giá này.

Nữ tác giả người Mỹ Laurie Halse Anderson, người đoạt giải vào năm 2023 chia sẻ, những câu nói của nhà văn Astrid Lindgren đã truyền cho bà rất nhiều cảm hứng: “Cùng nhau, chúng ta sẽ mơ về một thế giới mà con cái chúng ta xứng đáng có được, một thế giới tôn trọng quyền và nhu cầu của trẻ em, một thế giới được gieo trồng trong tình yêu và được nuôi dưỡng bằng niềm vui, để tất cả trẻ em có thể ca ngợi một trái đất hòa bình”.

Một giải thưởng danh giá khác trong lĩnh vực văn học thiếu nhi thường được nhắc tới có tên Etisalat, được thành lập vào năm 2009 bởi Diễn đàn Nhà xuất bản sách trẻ Arab, do bà Sheikha Bodour bint Sultan Al Qasimi, người sáng lập Hội đồng sách dành cho giới trẻ Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAEBBY) tài trợ. Tổng giá trị giải thưởng lên tới 1.000.000 dirham (tương đương 272.253 USD) được trao cho những cuốn sách có tiêu chí sau: Là bản gốc (không được dịch, trích dẫn hoặc sao chép) được viết bằng tiếng Arab dành cho trẻ em dưới 14 tuổi, được xuất bản trong vòng 3 năm qua, chưa nhận được bất kỳ giải thưởng địa phương, khu vực hoặc quốc tế nào trước đó và nội dung không được vi phạm các giá trị, truyền thống và phong tục của cộng đồng Arab.

Marwa Obaid Al Aqroubi, Chủ tịch UAEBBY cho biết, mục đích của giải thưởng không chỉ nhằm tôn vinh các nhà xuất bản, tác giả và họa sĩ minh họa sáng tạo mà còn nâng cao tiêu chuẩn xuất bản các tác phẩm dành cho thanh, thiếu niên. Giải thưởng cũng giới thiệu những khía cạnh đa dạng của văn học thiếu nhi Arab bằng cách tập trung vào một hạng mục thay đổi 2 năm một lần. Cách tiếp cận này liên tục thu hút những người tham gia mới và góp phần làm phong phú thêm nguồn xuất bản phẩm chất lượng cao cho thư viện trẻ em Arab.

Không chỉ trao thưởng để khuyến khích sáng tác văn học thiếu nhi, Etisalat còn tổ chức các hoạt động hội thảo có tên gọi "Warsha" để hỗ trợ các nhà văn nâng cao chất lượng sách cho trẻ em. Theo bà Marwa Obaid Al Aqroubi, UAEBBY đã xây dựng năng lực sáng tác và phát triển tài năng của nhiều tác giả, họa sĩ minh họa, nhà thơ và nhà xuất bản triển vọng.

Theo đánh giá của nhiều nhà quản lý văn hóa nghệ thuật, các giải thưởng đang phát huy vai trò tích cực trong việc tôn vinh các tác giả, thúc đẩy sự đa dạng trong văn học thiếu nhi. Nhiều tác phẩm mới ra đời sẽ giúp duy trì niềm yêu thích đọc sách, góp phần bồi dưỡng tâm hồn trẻ em và nâng cao năng lực cảm thụ cái đẹp, tiếp thu dần tri thức cần thiết trong đời sống.