ĐBQH: Ưu đãi lớn không kèm chuyển giao công nghệ thì Việt Nam mãi chỉ làm công xưởng

Sáng 27/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi). Tại đây, đại biểu Hà Sỹ Đồng, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị, đánh giá cao tinh thần cải cách trong dự thảo Luật, đặc biệt là việc bổ sung ưu đãi đặc biệt, trao quyền nhiều hơn cho cơ chế đầu tư trong các khu công nghiệp, khu kinh tế và những tiến bộ về thủ tục hành chính.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị.

Theo đại biểu, nội dung về ưu đãi và ưu đãi đặc biệt là xương sống của chính sách thu hút đầu tư. Tuy nhiên, ông cảnh báo nếu ưu đãi lớn mà không kèm điều kiện chuyển giao công nghệ thì Việt Nam mãi chỉ làm công xưởng.

Ông cho rằng dự thảo đã có bước tiến khi quy định ưu đãi đặc biệt đối với dự án có vốn từ 3 đến 6 nghìn tỷ đồng nhưng chưa ràng buộc cam kết chuyển giao công nghệ.

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung điều kiện tối thiểu: dự án được hưởng ưu đãi đặc biệt phải chuyển giao công nghệ đạt cấp độ 2 trở lên và đào tạo ít nhất 200 lao động bậc cao/năm cho Việt Nam. Nếu không hoàn thành cam kết, đề xuất thu hồi ưu đãi và có thể phải bồi hoàn gấp đôi số tiền ưu đãi đã được hưởng.

Về Điều 29 liên quan đến thủ tục đầu tư đặc biệt, ông Hà Sỹ Đồng cũng đánh giá đây là một đột phá thực sự. Theo cơ chế này, dự án trong khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế có thể được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trong 15 ngày, không phải xin chủ trương, giấy phép xây dựng, không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường ban đầu. Đại biểu đồng tình với nội dung này vì trong khu kinh tế, khu công nghiệp đã có giấy phép chung.

Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh "cơ chế đặc biệt thì phải có tiêu chí đặc biệt", nếu không quy định tiêu chí lựa chọn dự án, điều khoản này dễ bị lạm dụng. Ông đề nghị chỉ áp dụng cho dự án công nghệ ưu tiên quốc gia như bán dẫn, trung tâm dữ liệu AI, năng lượng tái tạo; dự án quy mô vốn đầu tư tối thiểu 50 triệu USD trở lên. Đồng thời, cần quy định trách nhiệm người đứng đầu nếu xử lý chậm.

Cũng góp ý về nội dung ưu đãi đầu tư, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh cũng đánh giá đây là nhóm chính sách có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao, tạo lập động lực tăng trưởng mới, đồng thời đồng hành cùng doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu sâu rộng.

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh.

“Dự thảo lần này tiếp tục thể hiện tinh thần cải cách mạnh mẽ, nhất là trong: việc tách bạch rõ ưu đãi đầu tư và hỗ trợ đầu tư, giúp công cụ chính sách minh bạch, tránh lẫn lộn; bổ sung nhiều chính sách hỗ trợ mới gắn với xu hướng phát triển bền vững như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, trung hòa carbon; thiết lập khung pháp lý cho ưu đãi đặc biệt, tạo điều kiện thu hút các dự án chiến lược có tầm ảnh hưởng lớn”, đại biểu nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nhiều năm qua chính sách ưu đãi đầu tư chủ yếu tập trung vào thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu, miễn, giảm tiền thuê đất, khấu hao nhanh… Đây là các ưu đãi cần thiết nhưng hiện không còn tạo lợi thế cạnh tranh, nhất là khi nhiều nước trong khu vực cũng đang sử dụng công cụ tương tự.

Xu hướng quốc tế chuyển dịch mạnh sang các ưu đãi phi tài chính, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao như ưu tiên tiếp cận dữ liệu số; cơ sở dữ liệu công - yếu tố cốt lõi trong kinh tế số; cơ chế sandbox cho mô hình kinh doanh mới, đặc biệt trong AI, Fintech, năng lượng mới; tín dụng thuế R&D, cho phép doanh nghiệp khấu trừ một tỷ lệ cố định của chi phí nghiên cứu khỏi thuế phải nộp…

"Những công cụ này phù hợp với chiến lược cạnh tranh của Việt Nam trong lĩnh vực bán dẫn, AI, công nghệ sinh học và chuyển đổi số”, đại biểu nêu rõ.

Bên cạnh đó, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung cũng cho rằng đang thiếu cơ chế ưu đãi theo kết quả thực hiện. Ưu đãi được cấp dựa vào điều kiện đăng ký ban đầu, không gắn với kết quả thực hiện. Nhiều doanh nghiệp FDI kê khai lỗ kéo dài nhưng vẫn hưởng ưu đãi thuế, tình trạng chuyển giá khó kiểm soát.

Vì vậy, đại biểu đề nghị cần định hướng rõ chọn lọc ưu đãi và hỗ trợ thực chất. Bà kiến nghị bổ sung cơ chế nhà đầu tư chỉ được tiếp tục hưởng ưu đãi nếu đạt được các chỉ số về tỷ lệ nội địa hóa, chỉ R&Dl, lao động chất lượng cao được đào tạo, sản phẩm công nghệ mới được thương mại hóa, năng lượng sạch trong sản xuất.

Đồng thời, cần bổ sung cơ chế hậu kiểm định kỳ hằng năm. Tương tự đại biểu Hà Sỹ Đồng, bà Dung cho rằng có thể thu hồi lại ưu đãi nếu doanh nghiệp không đạt chỉ số cam kết.

Đỗ Kiều