Đề xuất có cơ chế để các chuyên gia, nhà khoa học có uy tín cao được bổ nhiệm làm giám định viên tư pháp
Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) đề xuất cần quy định theo hướng mở, có cơ chế linh hoạt hơn và nên giao cho Chính phủ quy định cụ thể trường hợp đặc biệt là các chuyên gia, nhà khoa học có uy tín cao, đáp ứng năng lực thực tiễn nhưng chưa đủ số năm theo quy định thì được bổ nhiệm làm giám định viên tư pháp.
Ông Dương Khắc Mai phát biểu (Ảnh: Quang Vinh)
Ngày 11/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi); và Dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi). Liên quan đến Dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) đề cập đến tiêu chuẩn giám định viên. Theo đó tiêu chuẩn giám định viên đã qua thực tế hoạt động chuyên môn ở các lĩnh vực đào tạo đủ 5 năm trở lên. Ông Mai nhìn nhận, quy định này nhằm đảm bảo chất lượng giám định viên là cần thiết. Nhưng trong thực tế ngày càng có nhiều chuyên gia trẻ, giỏi trên nhiều lĩnh vực, có nhiều công trình khoa học được công nhận ở trong nước và quốc tế. Nhất là các lĩnh vực mới như công nghệ thông tin, số liệu, kỹ thuật, hình sự số, phân tích ADN, hoặc các chứng cứ điện tử nhưng chưa đủ 5 năm công tác.
“Nếu quy định như dự thảo Luật thì các trường hợp này không đủ điều kiện để được xem xét bổ nhiệm giám định viên tư pháp. Do đó cần quy định theo hướng mở, có cơ chế linh hoạt hơn và nên giao cho Chính phủ quy định cụ thể trường hợp đặc biệt là các chuyên gia, nhà khoa học có uy tín cao, đáp ứng năng lực thực tiễn nhưng chưa đủ số năm theo quy định thì được bổ nhiệm làm giám định viên tư pháp”, ông Mai kiến nghị.
Các đại biểu tham dự phiên thảo luận (Ảnh: Quang Vinh)
Về thống nhất chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức giám định tư pháp công lập (Điều 17), ông Mai phân tích: Tại điểm b, khoản 1, Điều 17 giao UBND cấp tỉnh quyết định thành lập tổ chức giám định tư pháp công lập theo yêu cầu thực tế của địa phương. Việc này thể hiện tinh thần phân cấp, giao quyền chủ động cho địa phương là rất đúng và trúng ở thời điểm hiện nay. Tuy nhiên việc giao thẩm quyền cho địa phương nhưng không quy định tiêu chí, phạm vi và nguyên tắc rõ ràng có thể dẫn đến khả năng hiểu và áp dụng khác nhau giữa các tỉnh, thành phố, có thể chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa các ngành. Thậm chí gây phân tán nguồn lực, và khó kiểm soát chất lượng chuyên môn. Bên cạnh đó, việc giao cho UBND cấp tỉnh quyết định thành lập tổ chức giám định tư pháp công lập mà không ràng buộc bởi các điều kiện cụ thể là chưa thống nhất với nguyên tắc được quy định tại điều 7 của dự thảo Luật này.
Do đó, ông Mai kiến nghị sửa đổi điểm b, khoản 1, Điều 17 theo hướng chặt chẽ và minh bạch hơn. Theo đó, UBND cấp tỉnh căn cứ vào tiêu chí điều kiện, hệ thống tổ chức giám định tư pháp do Chính phủ quy định quyết định thành lập tổ chức giám định tư pháp công lập trong trường hợp thực sự cần thiết để đáp ứng yêu cầu giám định của địa phương. Việc thành lập, sáp nhập, giải thể phải có ý kiến thẩm định bằng văn bản của bộ chuyên ngành, và bộ quản lý nhà nước chuyên ngành có liên quan.
Về nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức giám định tư pháp công lập (Khoản 4, Điều 17), ông Mai tán thành việc Luật quy định tổ chức giám định tư pháp công lập thuộc công an cấp tỉnh. Cụ thể là quy định Phòng Kỹ thuật hình sự cấp tỉnh được thực hiện giám định pháp y, tử thi và giám định pháp y thương tích. Việc quy định này là phù hợp, cần thiết, tránh lãng phí nguồn lực làm công tác giám định tư pháp ở các cơ sở công an cấp tỉnh.
Về tiếp nhận trưng cầu, yêu cầu giám định tư pháp (Điều 28), tại khoản 1 dự thảo quy định tổ chức giám định tư pháp thuộc bộ, cơ quan ngang bộ có trụ sở tại tỉnh, thành phố, song ông Mai đánh giá quy định này mang tính địa giới hành chính, dẫn đến cách hiểu các tổ chức giám định ở trung ương chỉ được tiếp nhận trưng cầu trong trường hợp đặc biệt hoặc giám định lại. Điều này chưa thực sự hợp lý vì thực tế nhiều lĩnh vực chuyên sâu (độc chất, ADN, mô bệnh học) thì nhân lực và các trang thiết bị tập trung ở các cơ quan tuyến trung ương, còn cấp tỉnh thiếu trang bị và vượt quá khả năng chuyên môn. Do đó nếu hạn chế việc tiếp nhận trưng cầu lần đầu của cơ quan trung ương sẽ kéo dài thời gian giải quyết một số vụ việc và phát sinh thêm chi phí trung gian, thậm chí buộc phải giám định lại khi kết quả từ cơ sở không đủ độ tin cậy về kết quả giám định đối với những vụ việc phức tạp. Do đó, ông Mai kiến nghị sửa đổi Điều 28 theo hướng:
Bỏ cụm từ "có trụ sở tại tỉnh, thành phố" tại khoản 1. Đồng thời, sửa đổi khoản 2 theo hướng các cơ quan giám định tuyến trung ương được tiếp nhận cả trưng cầu giám định lần đầu và giám định lại.
Về chi phí giám định tư pháp (Khoản 4, Điều 40), ông Mai cho hay, dự thảo quy định chi phí giám định theo khung giá do Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ quản lý lĩnh vực chuyên môn giám định quy định. Điều này có thể dẫn đến mỗi bộ, ngành ban hành một mức giá dẫn đến thiếu thống nhất, không đảm bảo nguyên tắc bình đẳng giữa các chủ thể tham gia tố tụng và có thể phát sinh khiếu nại, so sánh trong quá trình thực hiện.
Vì vậy để đảm bảo tính minh bạch và thống nhất trong quá trình thực hiện, ông Mai kiến nghị giao cho Chính phủ ban hành khung chi phí dịch vụ giám định tư pháp áp dụng thống nhất trên toàn quốc, có tính đến tính đặc thù của từng lĩnh vực và mức độ phức tạp của giám định. Căn cứ vào khung giá đó, từng bộ, ngành có thể hướng dẫn chi tiết nhưng phải tuân thủ nguyên tắc chung, không làm phát sinh cơ chế cục bộ, đơn lẻ.
