Đề xuất giữ nguyên cơ chế đặc thù tại 6 tỉnh, thành sau sáp nhập

Ngày 19/5, tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã đọc tờ trình của Chính phủ gửi Quốc hội về việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế đặc thù tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước.

Đề nghị giữ nguyên chính sách đặc thù cho 5 địa phương sau sáp nhập

Theo tờ trình, Nghị quyết 60/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII quyết nghị, chính quyền địa phương sẽ tổ chức theo hai cấp, gồm cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc tỉnh, thành phố) và kết thúc hoạt động của cấp huyện.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: VPQH

Số lượng đơn vị hành chính sau sáp nhập giảm còn 34 tỉnh, thành phố. Chính phủ nhấn mạnh việc tổ chức chính quyền địa phương hai cấp nhằm mục tiêu tinh gọn, hiệu quả của chính quyền địa phương và phát huy tiềm năng, lợi thế phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa phương.

Hiện có 10 địa phương đang áp dụng cơ chế, chính sách đặc thù theo Luật hoặc Nghị quyết riêng của Quốc hội. Thực hiện Nghị quyết 60-NQ/TW, 6 trong số đó gồm: Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Đắk Lắk, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp do tổ chức lại chính quyền địa phương hai cấp, đòi hỏi cần có quy định chuyển tiếp để bảo đảm tính ổn định và liên tục trong điều hành, phát triển kinh tế - xã hội.

Các cơ chế đặc thù được ban hành nhằm gỡ điểm nghẽn, khai thác tiềm năng, tạo đột phá tăng trưởng hoặc thí điểm mô hình mới. Chính phủ đã báo cáo Quốc hội sơ kết việc thực hiện cơ chế thí điểm tại 8/10 địa phương.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, các cơ chế, chính sách đặc thù được Quốc hội cho phép thí điểm đã phát huy hiệu quả, tạo động lực phát triển và khai thác tốt tiềm năng, lợi thế của địa phương, nhất là trong các lĩnh vực tài chính, đất đai, quy hoạch, khoa học, công nghệ và thu hút đầu tư hạ tầng quy mô lớn.

“Các chính sách này cũng thúc đẩy phân cấp, phân quyền mạnh mẽ theo hướng “địa phương quyết, địa phương làm, Trung ương giám sát”- Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Để phát huy hết các tiềm năng, lợi thế cũng như tạo thế và lực mới cho các địa phương đang có cơ chế, chính sách đặc thù sau khi thực hiện việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và thực hiện ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép các địa phương sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh gồm các tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, TP. Hồ Chí Minh và Cần Thơ, được tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội đã cho phép thực hiện tương ứng tại các địa phương trước khi sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Toàn cảnh Quốc hội họp phiên toàn thể ngày 19/5. Ảnh: VPQH

Cho phép các xã, phường mới tương ứng tại địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột thuộc tỉnh Đắk Lắk sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù mà Quốc hội đã cho phép thực hiện.

Chuyển tiếp cơ chế đặc thù phải gắn với cân đối ngân sách

Trình bày báo cáo thẩm tra, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho biết: Việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù đã được Quốc hội cho phép thực hiện tại một số địa phương sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính theo chủ trương của Đảng, Nhà nước có đủ căn cứ chính trị, căn cứ pháp lý và cơ sở thực tiễn.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi. Ảnh: VPQH

"Do vậy, Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành với chủ trương này"- ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh và cho hay, việc chuyển tiếp áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù sau sắp xếp đơn vị hành chính không đơn thuần là mở rộng phạm vi áp dụng, mà còn liên quan đến nhiều vấn đề kinh tế, ngân sách, đặc biệt là nguồn lực thực hiện và các chính sách thu, chi ngân sách nhà nước.

Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ chỉ đạo đánh giá kỹ tác động chính sách, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc cân đối thu, chi theo Luật Ngân sách nhà nước. Đồng thời, thực hiện đúng Kết luận của Bộ Chính trị trong việc tổng kết, điều chỉnh, bổ sung hoặc luật hóa các cơ chế đặc thù sau sáp nhập đơn vị hành chính, theo tinh thần Văn bản 14708-CV/VPTW ngày 5/5/2025.

Thu Hường