Đề xuất sáp nhập tỉnh trước Đại hội XIV của Đảng: 'Thời điểm vàng' tạo không gian phát triển mới

Sáp nhập tỉnh là phù hợp với thực tế

Sau nhiều lần thực hiện sáp nhập, chia tách, hiện cả nước có 63 tỉnh, thành phố (57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương là Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế). Về cấp huyện, tính đến tháng 6/2024, theo báo cáo của Bộ Nội vụ, cả nước có 705 đơn vị hành chính cấp huyện (523 huyện, 46 quận, 51 thị xã, 84 thành phố thuộc tỉnh và một thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương).

Về tiêu chuẩn đơn vị hành chính, năm 2016, Ủy ban Thường Quốc hội ban hành Nghị quyết số 1211, sau đó được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết số 27 năm 2022 quy định: tỉnh miền núi, vùng cao có tiêu chuẩn dân số từ 900.000 người và diện tích từ 8.000 km2 trở lên; các tỉnh còn lại dân số từ 1.400.000 người và diện tích từ 5.000 km2 trở lên. Nghị quyết cũng quy định, cấp tỉnh phải có số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc từ 9 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất là 1 thành phố hoặc 1 thị xã.

Năm 2022, tại Nghị quyết số 27 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền đã đặt ra yêu cầu “nghiên cứu thí điểm sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh phù hợp với quy hoạch tổng thể các đơn vị hành chính của quốc gia và từng địa phương”.

GS.TS Trần Ngọc Đường - nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội - cho rằng, với quyết tâm của Đảng ta hiện nay thì sẽ làm mạnh và nhanh. Bởi chúng ta xác định khởi điểm của kỷ nguyên mới bắt đầu từ Đại hội XIV của Đảng (tháng 1/2026), vì vậy cần chuẩn bị cơ sở vững chắc ngay từ bây giờ để khi bước vào có thể triển khai ngay. Việc sáp nhập tỉnh cũng có thể thực hiện trước Đại hội XIV.

Bước vào kỷ nguyên mới mạnh mẽ, dứt khoát với bộ máy tinh gọn, đó là điều mà nhân dân chờ mong. Cho nên, việc sáp nhập tỉnh phải hoàn thành trong năm nay, đội ngũ lãnh đạo của các tỉnh mới sau sáp nhập phải được lựa chọn xong để đảm nhận trọng trách với quốc gia, dân tộc trong “kỷ nguyên mới”.

Tinh gọn bộ máy đã tiến hành một bước, tiếp theo là sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện. Chủ trương sáp nhập tỉnh rất được sự đồng thuận trong nhân dân, hay nói đúng hơn là người dân mong muốn hoàn thành sớm. Và năm 2025 chính là “thời điểm vàng” để thực hiện.

Kỳ vọng tạo ra sự phát triển mới

Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Điều Việt Nam Trần Hữu Hậu - Đại biểu Quốc hội đoàn Tây Ninh bày tỏ kỳ vọng việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy sẽ giúp giảm thủ tục hành chính, giúp tiến độ giải quyết công việc nhanh và thuận lợi hơn. Từng là lãnh đạo địa phương, ông Hậu kể, có những vấn đề chỉ riêng việc xin đầy đủ ý kiến từ các cơ quan, đơn vị đã mất rất nhiều thời gian. Bởi vậy, theo ông Hậu, việc cải cách tổ chức bộ máy là cấp thiết để tạo động lực mới cho phát triển.

Bày tỏ ý kiến về Kết luận số 126-KL/TW của Bộ Chính trị, chia sẻ với báo chí, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng, sáp nhập tỉnh là điều tất yếu. Trung ương, các Bộ, ngành đang hợp nhất, sáp nhập. Các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã vừa qua cũng đã được sắp xếp nên bước tiếp theo sẽ phải tính tới cấp tỉnh, cho rằng trở về con số 38 tỉnh, TP như trước đây là phù hợp, nhưng nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh lưu ý, không nhất thiết tỉnh nào về lại tỉnh đó như giai đoạn trước mà sắp xếp phù hợp với đặc điểm của các tỉnh. Để xác định nhập tỉnh nào với tỉnh nào phải căn cứ tiêu chí về quy mô dân số và diện tích tự nhiên, những yếu tố đặc thù khác về văn hóa, lịch sử… theo Nghị quyết 35 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030.

Để giải “bài toán” sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện sao cho thuận lợi, ông Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng, phải xác định quyết tâm chính trị của toàn Đảng, toàn dân. Nhân dân đồng tình ủng hộ, cán bộ, đảng viên phải nêu cao tinh thần, trách nhiệm, thấy đây là thời cơ, không còn thời cơ nào khác nếu muốn vươn mình. Cùng với đó, Nhà nước phải có chính sách vượt trội.

Qua theo dõi sáp nhập, tinh gọn tổ chức bộ máy ở Trung ương, chỉ trong 2 tháng đã thực hiện xong, ông Dĩnh tin tưởng, tinh thần “thần tốc” này sẽ được tiếp nối trong nghiên cứu thực hiện định hướng sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện. Đặc biệt là trong bối cảnh chúng ta đang chuẩn bị cho Đại hội Đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV vào tháng 1/2026, cần thực hiện quyết liệt để sớm ổn định tổ chức bộ máy.

Theo nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh, vấn đề đặt ra là tính toán sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện sao cho phù hợp để việc sắp xếp bộ máy bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Với định hướng nghiên cứu bộ máy hành chính chỉ còn 3 cấp, bỏ cấp trung gian là cấp huyện, đây cũng là thông lệ của nhiều nước trên thế giới. Đánh giá cấp huyện có những mặt hạn chế, ông Dĩnh dẫn chứng, ngoài Trung ương đưa ra thể chế, pháp luật, chính sách chỉ đạo, thì cấp tỉnh cơ bản quyết ngân sách, chính sách của địa phương. Cấp huyện là cấp trung gian, chỉ chuyển tải ngân sách, chính sách của tỉnh xuống cơ sở (cấp xã). Cấp xã là cấp trực tiếp thực hiện nhiều nhất.

“Qua cấp trung gian có 2 vấn đề đặt ra: Một là, dễ có độ trễ, vì qua huyện lại phải ngồi bàn, ra văn bản rồi tổ chức thực hiện. Mà thực ra anh không làm gì khác được chỉ đạo, chính sách, ngân sách cấp tỉnh đã quyết. Thậm chí, không chỉ có độ trễ mà còn nguy cơ tạo ra lực cản nữa. Quá trình thực hiện anh không triển khai và triển khai không đúng thì thành lực cản”, ông Dĩnh phân tích và nhấn mạnh: “bỏ cấp trung gian này sẽ thông suốt luôn xuống cấp xã”.

Về sáp nhập tỉnh, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, giao thông thuận lợi và thời điểm này các tỉnh phát triển đã đến giới hạn, các nguồn lực tài nguyên khoáng sản, đặc biệt đất đai dần cạn kiệt nên theo ông Dĩnh, việc các tỉnh sáp nhập lại sẽ phát huy được lợi thế, đồng thời, tạo ra không gian, dư địa rộng lớn hơn để thu hút tiềm năng, nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

GS.TS Trần Ngọc Đường - nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam - cho biết, định hướng nghiên cứu hợp nhất một số tỉnh, thành lại sẽ tạo ra thế mạnh cho vùng, liên kết vùng tốt hơn.

Theo ông, khi nghiên cứu việc sáp nhập một số tỉnh phải xây dựng hệ thống tiêu chí cụ thể để tạo sự đồng thuận cũng như động lực phát triển mạnh mẽ. Nếu không có tiêu chí mà cứ sáp nhập theo ý muốn chủ quan sẽ không được và còn có thể tạo ra những vùng "lủng củng", phát triển không hợp lý.

GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng, với quyết tâm của Đảng ta hiện nay thì sẽ làm mạnh và nhanh. Bởi chúng ta xác định khởi điểm của kỷ nguyên mới bắt đầu từ Đại hội XIV của Đảng (tháng 1/2026), vì vậy cần chuẩn bị cơ sở vững chắc ngay từ bây giờ để khi bước vào có thể triển khai ngay. Việc sáp nhập tỉnh cũng có thể thực hiện trước Đại hội XIV.

Khánh An