Di cư tự do - cần có sự can thiệp hợp lý

DÂN DI CƯ TỰ DO - CẦN CÓ SỰ CAN THIỆP HỢP LÝ

(Báo Bình Phước, 8-3-2000)

Đ.V.P

Đất lành thì chim đậu, đó là thực trạng của tình hình dân di cư tự do vào tỉnh ta trong những năm qua, cái lợi thì rất ít nhưng điều bất lợi đang biểu hiện khá rõ qua việc sắp xếp bố trí dân cư, nạn xâm chiếm đất rừng trái phép, tỷ lệ hộ đói nghèo, tệ nạn xã hội…

Quan điểm về tình hình dân di cư tự do

Theo thống kê của Chi cục Di dân định canh - định cư, từ năm 1990 đến 30-6-1998, dân di cư tự do vào tỉnh ta (5 huyện phía Bắc tỉnh Sông Bé cũ) là 36.069 hộ/141.213 nhân khẩu. Từ thời điểm 30-6-1998 đến nay tăng thêm 5.437 hộ/17.076 nhân khẩu. Tại hai huyện Bình Long và Lộc Ninh có số dân di cư tự do đến nhiều nhất trong những năm trước, nhưng nay đất nông - lâm nghiệp đã có chủ ổn định, dân di cư tự do chuyển sang hai huyện Phước Long và Bù Đăng, vì nơi này đất rừng còn nhiều.

Theo ý kiến từ các địa phương, tình hình di dân tự do vào tỉnh ta theo một quy luật tự nhiên vì nơi nào đất lành thì chim đậu. Cũng chính vì lẽ đó, Bình Phước là nơi chia sẻ bớt khó khăn cho các tỉnh miền Trung, miền Bắc về sức ép dân số và đất sản xuất; là nơi thực hiện giấc mơ đổi đời cho rất nhiều nông dân cần cù nhưng lưng vốn chỉ là bàn tay trắng, hoặc của những nông dân vốn ít nhưng khát vọng lớn. Cho nên, tình trạng dân di cư tự do vào tỉnh ta cũng có nhiều quan điểm đánh giá khác nhau. Nhìn từ góc độ lợi ích: Di dân tự do là bổ sung thêm cho tỉnh một lực lượng lao động đáng kể, nhất là lao động nông nghiệp phù hợp với tỉnh miền núi và vùng sâu, có cơ cấu nền kinh tế mà trong đó nông - lâm nghiệp chiếm tỷ trọng rất cao. Cái lợi nhỏ hơn là tạo thêm sự năng động cho vùng đất mới với nhiều cách tư duy sản xuất, sự cạnh tranh giữa thiên nhiên ưu đãi với sự tích lũy do cần cù và sự tận dụng đất đai của dân ngoại tỉnh. Và thêm cách nhìn thông thoáng hơn, đó là việc tập trung nguồn vốn từ dân di cư tự do, cách tổ chức sản xuất theo mô hình kinh tế trang trại, tạo thêm sự cạnh tranh lành mạnh giữa dân địa phương với người mới đến đầu tư. Còn nhìn từ góc độ bất lợi: Di dân tự do kéo theo nạn phá rừng làm rẫy, xâm chiếm đất lâm phần trái phép, nạn buôn bán đất nông - lâm nghiệp giữa dân di cư tự do và dân địa phương tạo thêm sự bất ổn cho việc thực hiện chính sách đất đai của địa phương. Đồng thời, di dân tự do cũng làm phá vỡ chính sách ổn định dân cư, chính sách về định canh - định cư và làm gia tăng tệ nạn xã hội, gây khó khăn không nhỏ cho công tác bảo vệ rừng, bảo vệ đất lâm nghiệp. Dân di cư tự do đồng nghĩa với việc dịch chuyển phần lớn những hộ nghèo khó, thiếu đất sản xuất, dân trí không cao, đồng bào dân tộc ít người từ các tỉnh khác với tập tục văn hóa khác nhau dễ dẫn tới sự bất ổn về an ninh trật tự và tệ nạn xã hội đi kèm. Những vấn đề trên tạo cho tỉnh ta khó khăn càng khó khăn hơn trong việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội trong những năm qua.

Ý kiến từ các cấp

Ông Hà Văn Thành, Chi cục trưởng Chi cục Di dân định canh - định cư cho biết: Công tác định canh - định cư trong thời gian qua chỉ tập trung đầu tư riêng đối tượng là dân địa phương sinh sống lâu đời ở Bình Phước, đồng bào dân tộc S’tiêng còn khó khăn về đất sản xuất và cơ sở hạ tầng. Chỉ riêng đối tượng này ngân sách tỉnh và Trung ương đầu tư hàng năm vẫn chưa thấm vào đâu so với những công trình hạ tầng cơ bản như đường - trường - trạm - nước sạch cùng chính sách đất đai, văn hóa - xã hội, công ăn việc làm phù hợp. Dân di cư tự do thường nằm ngoài kế hoạch định canh - định cư của tỉnh, nhưng những hộ sống xen kẽ, sống trong vùng ven khu định canh - định cư cũng đều được hưởng chính sách định canh - định cư chung. Chính sách riêng cho đối tượng này chỉ xem xét trong di dân có kế hoạch từ các tỉnh bạn như Hải Dương, Bến Tre và tình hình hiện nay đang gặp phải khó khăn trở ngại từ bên tiếp nhận và bên giao. Tỉnh đang khuyến cáo rằng: Vấn đề đất đai dành cho dân di cư tự do không còn thuận lợi như những năm trước.

Anh Vũ Đình Trúc, Trưởng phòng Quản lý bảo vệ rừng (Chi cục Kiểm lâm tỉnh) cho biết: Tình hình di dân tự do gây rất nhiều khó khăn trong công tác bảo vệ lâm nghiệp, đó là việc dân di cư tự do xâm chiếm, lấn đất lâm phần để làm rẫy. Các vùng đệm xung quanh rừng đầu nguồn; khu bảo tồn đã bị dân di cư tự do biến thành đất rẫy. Tình trạng lấy cắp lâm sản vì đói nghèo, tranh giành quyền lợi với nhau theo “luật” rừng thường xảy ra. Theo báo cáo của ngành chức năng, trong năm qua số vụ lấn chiếm đất rừng trái phép đã được phát hiện là 2.131 vụ, với trên 596,31 ha. Ở huyện Phước Long có 117 vụ/171,38 ha và Bù Đăng 426 vụ/211,7 ha vì đây là 2 huyện còn rừng nhiều nên dân di cư tự do đang đổ về với số lượng lớn. Trên thực tế, số vụ và diện tích bị phá còn cao hơn số vụ đã được phát hiện lập biên bản. Bởi vì dân di cư tự do rất cơ động với số tài sản gọn nhẹ: chiếc ba lô và cây cưa, cây rựa. Nếu phá rừng bị phát hiện họ bỏ đi nơi khác và tiếp tục phá diện tích mới để trồng tỉa.

Trong lần đi công tác gần đây, khi làm việc với cán bộ hai xã Đắk Ơ, Bù Gia Mập chúng tôi được nghe ý kiến phát biểu của các đồng chí trong Đảng ủy xã: Đối tượng di dân tự do thật sự đến với thiện chí làm ăn lâu dài, tạo dựng cuộc sống tại địa phương, có đăng ký tạm trú rõ ràng thì xã sẽ sớm tạo cho họ điều kiện về đất đai, vốn vay, tham gia vào các tổ chức xã hội như dân địa phương. Đối tượng di dân tự do với mục đích khai thác lâm nghiệp trái phép, không đăng ký tạm trú, sống vô gia cư và luôn gắn với tệ nạn xã hội, xã sẽ có biện pháp kiên quyết với đối tượng này nếu phát hiện vi phạm…

Ý kiến đánh giá của các cấp đều được nhìn từ thực tế đã và đang diễn ra; đều có chung một nhật xét: Lợi ích do dân di cư tự do đem về ít hơn là tác động xấu đến tình hình phát triển kinh tế - xã hội, làm phức tạp hơn cho việc quản lý dân cư,phân bố dân cư và làm biến đổi các chỉ tiêu khi hoạch định chính sách kinh tế với dân số từng vùng. Cho nên giải pháp ổn định dân di cư tự do cũng cần thận trọng xem xét đến lợi ích và sự bất cập đến vấn đề bảo vệ rừng, vấn đề dân sinh…