Di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội đền Du Yến

Múa tiên trong Lễ hội Đền Du Yến.

Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, từ thời Vua Hùng dựng nước cho đến nay, Thanh Ba vẫn lưu giữ được dấu ấn của những buổi đầu bình minh dựng nước của dân tộc. Trên địa bàn huyện có 19 di tích lịch sử văn hóa, trong đó hai di tích cấp Quốc gia (Đền Du Yến, xã Chí Tiên và Đình - Đền Mạo Phổ, xã Lương Lỗ) và 17 di tích cấp tỉnh. Hàng năm, trên địa bàn tổ chức 17 lễ hội với những đặc trưng tiêu biểu của vùng Trung du miền núi và đồng bằng Sông Hồng. Trong đó, đặc sắc nhất phải kể tới là Lễ hội Đền Du Yến, xã Chí Tiên.

Đền Du Yến hay còn gọi là Đền Mẫu thuộc khu Bổng Châu Thượng, nay thuộc khu 2, xã Chí Tiên. Đền thờ nữ tướng Nguyễn Thị Hạnh - vị tướng tài giỏi thời Hai Bà Trưng, có công lớn phò tá Hai Bà đánh tan quân Hán xâm lược. Năm 1993, Đền được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích kiến trúc - nghệ thuật Quốc gia.

Rước kiệu Quốc Mẫu.

Trong suốt gần 2000 năm qua, trải qua bao biến thiên của lịch sử, người dân Chí Tiên vẫn chiểu theo sắc phong của các đời vua, nhang khói thờ phụng Quốc Mẫu Đại Vương (sắc phong bà Nguyễn Thị Hạnh dưới thời Vua Lê Hiển Tông) với nhiều kỳ tiệc lệ trong năm. Trong đó tiêu biểu nhất là vào dịp Rằm tháng Giêng, thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương về tham dự. Sự kiện văn hóa cộng đồng đó dần trở thành một lễ hội lớn của người dân Chí Tiên nói riêng, huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ nói chung, nhằm tưởng nhớ công lao to lớn của các bậc tiền nhân đồng thời giáo dục truyền thống yêu nước, đạo lý uống nước nhớ nguồn cho các thế hệ trẻ.

Lễ hội Đền Du Yến được tổ chức trang trọng cả phần lễ và phần hội. Phần lễ được tổ chức gồm năm bước: Lễ rước nước, lễ mộc dục, lễ cáo yết, lễ rước kiệu, lễ dâng hương và tế thần. Trong kháng chiến chống Pháp, lễ hội bị gián đoạn. Hòa bình lập lại, lễ hội - Lễ rước Mẫu đã được phục dựng đầy đủ và được gìn giữ, lưu truyền đến ngày nay, trở thành một biểu tượng văn hóa của huyện Thanh Ba. Trong đó, đặc sắc phải kể tới là điệu múa tiên. Gốc của múa tiên là múa sinh tiền. Điệu múa này khá phổ biến ở nhiều lễ hội làng quê vùng Đất Tổ, nhưng múa cánh tiên ít nơi có, trở thành một hình thức nghệ thuật dân gian khá độc đáo và lý thú của Chí Tiên, Thanh Ba. Phần hội được tổ chức với nhiều hoạt động như: Thi giã bánh giầy, văn nghệ, tổ tôm, chọi gà, bóng chuyền nam, nữ và cờ tướng...

Luôn xác định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, nhận thức sâu sắc về giá trị của di sản văn hóa, lễ hội trong đời sống nhân dân; Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Thanh Ba đã kịp thời triển khai nhiều biện pháp cụ thể để phát huy di sản. Khi được công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, Đền Du Yến đã được quy hoạch diện tích đất di tích theo quy định, được đại trùng tu khang trang, uy nghiêm. Đến năm 2023, Đền tiếp tục được quy hoạch lại, mở rộng diện tích, đáp ứng nguyện vọng và nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân. Công tác phục dựng và thực hành lễ hội Đền Du Yến luôn được ưu tiên, quan tâm gìn giữ, từ phần lễ truyền thống tới những hoạt động có phần đổi mới của phần hội, với phương châm “lấy người dân là trung tâm, là chủ thể”, "biến di sản thành tài sản”. Bằng cách đó, tạo sức sống mới cho di sản; để di sản mãi mãi trường tồn và ngày càng lan tỏa.

Đoàn múa tiên cùng đoàn rước kiệu ra bến sông thực hiện nghi thức lấy nước thiêng.

Nhờ đó, những năm gần đây, Lễ hội Đền Du Yến ngày càng nhận được sự quan tâm và tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân, du khách thập phương. Từ những ngày đầu tháng Giêng, người dân địa phương đã nô nức chuẩn bị nguyên vật liệu, luyện tập giã bánh giầy; luyện tập thể dục thể thao, văn hóa văn nghệ với các điệu hát, điệu múa dân ca, hát Xoan... để tham gia các hoạt động phần hội của Lễ hội và so tài với các đơn vị bạn trong toàn huyện. Lễ hội Đền Du Yến đã thực sự trở thành một sự kiện văn hóa lớn của xã Chí Tiên nói riêng, huyện Thanh Ba nói chung vào mỗi dịp đầu Xuân.

Lễ hội Đền Du Yến được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia là sự tôn vinh, ghi nhận vô cùng xứng đáng đối với những quyết tâm, cố gắng của Đảng bộ, chính quyền; những nỗ lực thầm lặng, bền bỉ của nhân dân địa phương trong việc bảo tồn, phát huy giá trị của di sản; thúc đẩy trách nhiệm trao truyền di sản giữa các thế hệ và thực hành di sản trong đời sống đương đại. Cùng với đó, góp phần nâng cao chất lượng đời sống vật chất tinh thần cho nhân dân theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Thanh Ba lần thứ XXVI, nhiệm kỳ 2020-2025.

Với sự đoàn kết, thống nhất của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân, huyện Thanh Ba đã vinh dự được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất và Quyết định công nhận huyện đạt chuẩn Nông thôn mới. Từ một vùng đất còn nhiều khó khăn, Thanh Ba vươn mình trở thành huyện trung tâm có công nghiệp, dịch vụ phát triển, kinh tế phát triển hài hòa, bền vững, giàu bản sắc văn hóa. Cùng với các chính sách phát triển chính trị, kinh tế, an ninh quốc phòng; việc quan tâm, đầu tư đúng mức tới hoạt động văn hóa, đặc biệt là phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, hòa nhập với đời sống đương đại đã và đang giúp huyện Thanh Ba “thay da đổi thịt” từng ngày, tạo nên diện mạo mới, sức sống mới.

Nguyễn Chí Thành

Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Thanh Ba