Điểm yếu chiến lược trong ngành ô tô

Trong ảnh: Một nhà máy ở tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc. Ảnh tư liệu: THX/ TTXVN

Một nhà máy bình thường ở miền Nam Trung Quốc đã bất ngờ trở thành tâm điểm của một cuộc khủng hoảng toàn cầu, làm đảo lộn ngành công nghiệp ô tô và phơi bày một điểm yếu mà ngành này tưởng rằng đã khắc phục được sau cú sốc COVID-19. Đó là sự mong manh của chuỗi cung ứng trước các biến động địa chính trị.

Điểm mù chiến lược

Chỉ vài năm trước, sau khi đại dịch và một vụ cháy nhà máy ở Nhật Bản gây ra tình trạng thiếu hụt chip bán dẫn nghiêm trọng, các nhà sản xuất ô tô trên toàn thế giới đã cam kết sẽ củng cố và đa dạng hóa chuỗi cung ứng để không bao giờ lặp lại sai lầm. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng đang bao trùm nhà máy của nhà sản xuất chip Hà Lan Nexperia cho thấy họ đã bỏ qua một điểm mù chí mạng. Ngành ô tô chưa bao giờ hình dung rằng những con chip công nghệ thấp, giá rẻ lại có thể trở thành một đòn bẩy quyền lực cho Trung Quốc trong cuộc đối đầu với phương Tây.

Cuộc khủng hoảng bùng phát vào cuối tháng 9, khi Chính phủ Hà Lan quyết định nắm quyền kiểm soát Nexperia, một công ty có trụ sở tại Hà Lan, do lo ngại công nghệ của hãng có thể bị chuyển giao cho chủ sở hữu Trung Quốc là Wingtech. Phản ứng của Trung Quốc rất nhanh chóng và quyết liệt: ngừng xuất khẩu toàn bộ chip thành phẩm của Nexperia được đóng gói tại nhà máy ở Đông Quản, thuộc khu vực Đồng bằng Châu Giang.

Từ nhà máy này, Nexperia cung cấp các loại chip bán dẫn thiết yếu, được sử dụng trong mọi bộ phận của một chiếc ô tô, từ hệ thống phanh an toàn đến cửa sổ điện. Mặc dù giá của chúng còn chưa đến một xu Mỹ, nhưng sự thiếu hụt đột ngột đã gây ra hậu quả tức thì. Hai hãng xe lớn của Nhật Bản là Nissan và Honda buộc phải cắt giảm sản lượng. Tại Đức, nhà cung cấp phụ tùng ô tô khổng lồ Bosch phải cắt giảm giờ làm tại nhà máy. Mới đây, Hà Lan đã đảo ngược quyết định, báo hiệu khả năng tình hình này có thể được giải quyết, nhưng những tổn thất và bài học từ cuộc khủng hoảng vẫn còn đó.

Sự việc này cho thấy sự thống trị của Trung Quốc không chỉ giới hạn ở công nghệ cao hay đất hiếm, mà còn cả ở những linh kiện tưởng chừng như thông thường nhưng lại vô cùng quan trọng. Nó cũng cho thấy cách Trung Quốc có thể sử dụng sức mạnh đó để gây tác động tới sản xuất toàn cầu.

Khi Chính phủ Hà Lan tiếp quản trụ sở Nexperia ở Nijmegen, họ đã không lường trước được một thực tế quan trọng: các hoạt động tại Trung Quốc vẫn nằm dưới sự kiểm soát của công ty mẹ Wingtech. Ông Li Xing, một giáo sư quan hệ quốc tế tại Viện Chiến lược Quốc tế Quảng Đông, phân tích: "Người Hà Lan tưởng rằng họ đã chiếm được Nexperia, nhưng thực chất họ chỉ tiếp quản một tòa nhà văn phòng”. Theo ông, điều này cho thấy, ngay cả trong các phân khúc trung và thấp cấp, phương Tây vẫn phụ thuộc vào Trung Quốc.

Một nhân viên tại một hãng xe châu Âu cho biết chip của Nexperia được coi là rẻ và sẵn có đến mức họ thường không chuẩn bị nguồn cung thay thế. Chúng là "những linh kiện điện tử rất thông thường với giá thấp". Chính sự chủ quan này đã khiến nhiều công ty lao đao. Theo một nguồn tin, Bosch, một khách hàng lớn với đơn hàng trị giá 200 triệu euro (231 triệu USD) mỗi năm, ban đầu không có đủ phương án thay thế sẵn sàng.

Khi Nexperia nối lại việc bán hàng cho một số nhà phân phối nội địa vào cuối tháng 10, họ đã đưa ra một yêu cầu mới: thanh toán bằng đồng NDT thay vì ngoại tệ như trước. Đây được xem là một nỗ lực của phía Trung Quốc nhằm hoạt động độc lập hơn. Yêu cầu này đã gây ra tình trạng tồn đọng chip tại nhà máy Đông Quản do hệ thống chưa thể xử lý hết các giao dịch bằng NDT.

Tình hình chỉ tạm thời được giải tỏa sau cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, khi Trung Quốc cho phép một số lô hàng của Nexperia được xuất khẩu trở lại. Động thái này đến vừa kịp lúc để cứu các nhà cung cấp như Bosch, Aumovio, ZF Group và Hella khỏi phải ngừng sản xuất.

Cái giá của khả năng phục hồi

Bên trong nhà máy sản xuất ô tô năng lượng mới tại An Huy, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Cuộc khủng hoảng một lần nữa cho thấy các nhà sản xuất ô tô đã không thực sự rút ra bài học từ những cú sốc trước đây.

Giám đốc Hiệu suất của Nissan, Guillaume Cartier, thừa nhận sự chậm trễ trong việc cải thiện chuỗi cung ứng, nhưng cũng cho rằng việc thay đổi toàn bộ chuỗi cung ứng là một quá trình phức tạp và tốn thời gian. Tình trạng thiếu chip Nexperia đã buộc Nissan phải cắt giảm sản lượng mẫu SUV bán chạy nhất là Rogue và vẫn là một rủi ro trong năm nay.

Không phải tất cả các hãng xe đều bị động. Toyota là một ngoại lệ. Sau thảm họa động đất năm 2011, hãng xe Nhật Bản đã xây dựng một kế hoạch kinh doanh liên tục, trong đó yêu cầu dự trữ nguồn cung chip trong vài tháng. Chiến lược này đã giúp họ đứng vững trước những biến động gần đây.

Tuy nhiên, việc xây dựng khả năng phục hồi không hề đơn giản. Một rào cản kỹ thuật lớn là cách các con chip được tích hợp vào xe. Chip của Nexperia thường được hàn thẳng vào các linh kiện như mô-đun nguồn, nghĩa là chúng không thể dễ dàng thay thế bằng một con chip khác. Bất kỳ linh kiện thay thế nào cũng cần trải qua quá trình thử nghiệm và phê duyệt có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí cả năm.

Cuối cùng, tất cả đều quy về chi phí. Ngành ô tô từ lâu đã dựa vào mô hình quản lý hàng tồn kho "just-in-time" (vừa đúng lúc) để giảm thiểu chi phí lưu kho. Đây là phương pháp mà theo đó, các linh kiện chỉ được giao đến đúng thời điểm cần thiết cho sản xuất nhằm giảm thiểu chi phí lưu trữ. Việc chuyển sang dự trữ thêm hàng tồn kho là một sự thay đổi tốn kém. Chuyên gia Alfredo Montufar-Helu của công ty tư vấn Ankura Consulting cho rằng sau sự việc lần này, mọi người sẽ lại một lần nữa bắt đầu nói về việc xây dựng khả năng phục hồi, về đa dạng hóa, nhưng rồi họ sẽ nhận ra điều đó tốn kém như thế nào.

Cuộc khủng hoảng Nexperia là một lời cảnh tỉnh đắt giá, cho thấy chiến trường cạnh tranh toàn cầu đã thay đổi. Sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng không chỉ còn là vấn đề kinh tế, mà đã trở thành một vấn đề an ninh chiến lược. Xây dựng khả năng phục hồi sẽ tốn kém, nhưng cái giá của việc bị động trước các cú sốc địa chính trị còn lớn hơn rất nhiều.

Khánh Ly/Bnews/vnanet.vn