Điều gì xảy ra nếu Ấn Độ và Trung Quốc ngừng mua dầu của Nga?

Một cơ sở khai thác dầu của Nga. Ảnh: TASS/TTXVN

Theo đài phát thanh quốc tế DW (Đức) ngày 24/10, tuyên bố mới đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc Ấn Độ sẽ giảm bớt sự phụ thuộc vào dầu mỏ Nga và Trung Quốc cũng sẽ sớm làm theo đã làm rung chuyển thị trường năng lượng toàn cầu. Hai nền kinh tế lớn của châu Á này vẫn kiên quyết phản đối lời đe dọa trừng phạt thứ cấp từ Mỹ, khẳng định việc nhập khẩu dầu từ Nga là "hợp pháp" và ưu tiên "bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng trong môi trường năng lượng bất ổn".

Quyết định tiếp tục mua dầu Nga – nguồn thu chính cho chiến dịch quân sự của Moskva tại Ukraine – đã khiến lượng dầu Ấn Độ mua từ Nga tăng gần 19 lần từ năm 2021 đến năm 2024, từ 0,1 lên 1,9 triệu thùng/ngày. Trong cùng kỳ, lượng dầu mua của Trung Quốc cũng tăng 50%, đạt 2,4 triệu thùng/ngày. Đây là khối lượng thương mại khổng lồ, và nếu đột ngột bị cắt đứt, hậu quả kinh tế sẽ vượt xa phạm vi của 3 quốc gia này.

New Delhi đã cáo buộc phương Tây "tiêu chuẩn kép" khi Liên minh châu Âu (EU) vẫn tiếp tục nhập khẩu năng lượng của Nga dù đã giảm đáng kể sự phụ thuộc. Ấn Độ cũng lưu ý rằng Mỹ đã từng tích cực hỗ trợ việc mua dầu Nga ngay sau cuộc xung đột Nga - Ukraine nhằm giúp ổn định giá dầu toàn cầu.

Về mặt kinh tế, quyết định này mang lại lợi ích rõ rệt cho người tiêu dùng Ấn Độ. Petras Katinas, nhà phân tích năng lượng tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA) có trụ sở tại Litva, cho biết Ấn Độ – khách hàng dầu mỏ lớn thứ hai của Nga – đã tiết kiệm được tới 33 tỷ USD chi phí năng lượng từ năm 2022 đến năm 2024.

Việc Moskva đưa ra mức giảm giá lớn sau khi Mỹ và châu Âu cắt giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của họ đã tạo cơ hội. Theo chuyên gia Katinas, chính sách lâu dài của Ấn Độ là cân bằng quan hệ với Mỹ, Nga và Trung Quốc, đã "làm nền tảng" cho quyết định ưu tiên "an ninh năng lượng và khả năng chi trả" bằng cách mua dầu thô giá rẻ của Nga.

DW lưu ý, nếu cả Ấn Độ và Trung Quốc ngừng mua, Nga sẽ phải chịu một đòn giáng mạnh vào nền kinh tế vốn đã chịu ảnh hưởng nặng nề từ các lệnh trừng phạt phương Tây. Với chi tiêu quân sự hiện vượt quá 6% GDP và lạm phát thực tế được một số nhà phân tích ước tính ở mức 15-20% (so với con số chính thức là 9%), việc mất đi nguồn thu từ châu Á sẽ gây áp lực nghiêm trọng lên ngân sách và các nhà máy sản xuất vũ khí của Nga.

Đối với thị trường toàn cầu, các lệnh trừng phạt thứ cấp mới có thể gây ra cú sốc lớn về giá năng lượng. Các nhà phân tích cảnh báo rằng nếu 5 triệu thùng dầu mỗi ngày của Nga đột ngột bị loại khỏi thị trường, giá dầu có thể tăng vọt. Alexander Kolyandr, thành viên cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu, nhận định: "Không có nơi nào có thể cung cấp đủ 5 triệu (thùng) dầu đủ nhanh để ngăn chặn giá dầu tăng đột biến".

Sự tăng giá dầu sẽ thúc đẩy lạm phát ở cả Mỹ và trên toàn thế giới. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng Trung ương Ấn Độ ước tính cứ mỗi 10 USD giá dầu thô tăng sẽ làm tăng khoảng 0,2 điểm phần trăm lạm phát ở Mỹ. Trong trường hợp xấu nhất, nếu giá dầu tăng từ mức 58 USD một thùng lên 110-120 USD/thùng, thì mức lạm phát tăng khoảng một phần trăm sẽ đẩy chi phí lên cao đối với người tiêu dùng và doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng, vận tải và thực phẩm.

Trong khi Trung Quốc coi nhập khẩu dầu là ưu tiên chủ yếu được bảo vệ khỏi áp lực chính trị, Ấn Độ được cho là có khả năng phòng ngừa rủi ro hơn: cắt giảm lượng mua nếu bị áp lực, nhưng không từ bỏ hoàn toàn. Các ngân hàng Trung Quốc đã ngày càng từ chối các giao dịch với Nga, ngay cả bằng đồng nhân dân tệ, buộc Moskva phải dựa vào các bên trung gian.

Tuy nhiên, Sumit Ritolia, nhà phân tích dầu mỏ tại công ty nghiên cứu thương mại Kpler, dự đoán Ấn Độ có thể "giảm" lượng dầu nhập khẩu từ Nga, nhưng nói thêm: "Tôi không thấy chúng ta sẽ sớm giảm xuống mức 0". Chuyên gia Ritolia cũng nhấn mạnh vai trò ổn định của Ấn Độ: "Nếu Ấn Độ không mua dầu thô của Nga (vào năm 2022), không ai có thể đoán được giá dầu sẽ là bao nhiêu - 100 USD, 120 USD, 300 USD (một thùng)".

Dù vẫn mua, lợi ích mà Ấn Độ nhận được từ dầu mỏ Nga đang giảm dần. Mức chiết khấu hấp dẫn từng dao động từ 15 đến 20 USD một thùng vào năm 2022, hiện đã thu hẹp xuống còn khoảng 5 USD/thùng, theo Kpler. Tuy nhiên, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ vẫn tiếp tục mua, với lượng nhập khẩu đạt mức cao nhất trong 11 tháng vào tháng 6 năm nay ở mức 2,08 triệu thùng/ngày, chiếm 44% tổng lượng dầu thô tiêu thụ của Ấn Độ.

Trong khi đó, Nga đang tích cực tối đa hóa doanh thu năng lượng, được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng từ Thổ Nhĩ Kỳ – hiện là khách hàng dầu mỏ lớn thứ ba của nước này – và trên khắp châu Á, nơi dầu thô của Nga được đổi thương hiệu và tái xuất khẩu một cách bí mật để tránh các lệnh trừng phạt.

Tóm lại, kịch bản Ấn Độ và Trung Quốc ngừng hoàn toàn việc mua dầu Nga sẽ gây ra một cú sốc lớn, làm trầm trọng thêm các vấn đề kinh tế của Nga và đẩy giá dầu cùng lạm phát toàn cầu tăng vọt. Mặc dù áp lực từ Mỹ đang buộc Ấn Độ phải điều chỉnh, nhưng việc cắt giảm xuống mức bằng không được coi là một triển vọng xa vời trong ngắn hạn.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc