Độc đáo Tết Lùng Cùng

Người dân xã Liên Minh (Vụ Bản, Nam Định) làm bánh khúc trong dịp Tết Lùng Cùng. Ảnh: Phạm Thảo.

Tết Lùng Cùng hay còn có tên gọi khác là Tết Bánh khúc, Tết Vỗ bồ. Đây là dịp lễ truyền thống của nhân dân 3 thôn Thượng, Tâm, Tiền, tổ chức vào mùng 1 tháng 2 âm lịch hàng năm. Điểm độc đáo tạo nên nét riêng của ngày Tết này chính là không thể thiếu món bánh khúc.

Khi xưa, vùng đất này thuộc trấn Sơn Nam Hạ, sinh ra một vị tướng danh tiếng, tài giỏi, cả cuộc đời hy sinh cho sự nghiệp bảo vệ bờ cõi của đất nước. Có một năm ông và quân sĩ không thể về ăn Tết cùng gia đình vì phải lo đánh dẹp giặc. Đầu tháng 2 âm lịch năm đó, đội quân do ông làm chỉ huy đã giành chiến thắng, ông quyết định tổ chức ăn mừng khao quân. Song vì đánh giặc dài ngày, lương thảo dự trữ đã cạn, ông đã nghĩ ra cách giã rau khúc, một loại rau chỉ mọc nhiều vào mùa Xuân để trộn thêm với gạo nếp làm thành chiếc bánh khúc tế cáo trời đất, sau đó phát cho quân sĩ và nhân dân nơi đây.

Để tưởng nhớ sự kiện này và tri ân công lao của vị tướng tài, trải qua bao biến thiên của thời gian, người dân trong xã vẫn duy trì tục làm bánh khúc trong Tết Lùng Cùng (sau Tết Nguyên đán đúng 1 tháng). Bà Nguyễn Thị Hồng Bích, người dân thôn Thượng chia sẻ: Tôi về làm dâu đã hơn 30 năm nay, năm nào cũng tham gia cùng gia đình làm bánh khúc. Mỗi người một việc, người chuẩn bị rau khúc, người ngâm gạo, đỗ, ướp thịt... rồi chuẩn bị lá chuối, bếp củi.

Từ chỗ chỉ có 3 thôn Thượng, Tâm, Tiền thuộc làng Lương Kiệt tổ chức, đến nay, Tết Lùng Cùng đã lan tỏa ra nhiều thôn, xóm trong xã, được nhân dân hưởng ứng, góp phần gắn kết thêm tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xóm. Vào ngày Tết, các thành viên trong gia đình lại được quây quần bên nhau, cùng làm món bánh có hương vị đặc trưng để dâng cúng tổ tiên, nhắc nhở con cháu luôn nhớ về quê hương, nguồn cội.

Nguyên liệu làm bánh khúc gồm bột gạo nếp pha cùng bột gạo tẻ với tỷ lệ nhất định, đỗ xanh, thịt lợn, gia vị và đặc biệt không thể thiếu lá khúc nếp. Đó là loại rau dại mọc hoang khắp các đồng bãi, bờ ruộng, mơn mởn trong tiết xuân với những màn mưa phùn giăng mắc.

Những ngọn rau khúc nếp non được lựa kỹ rồi đem rửa sạch, giã nhuyễn và trộn lẫn với bột gạo, sau đó đem nặn thành bánh. Đỗ xanh đồ chín, giã mịn. Thịt lợn thái miếng nhỏ, ướp mắm, tiêu rồi xào thơm với hành.

Năm nào cũng thế, cứ sáng mùng 1 tháng 2 âm lịch, người dân 3 thôn Thượng, Tâm, Tiền của xã Liên Minh lại nhộn nhịp. Trong xe lạnh của tiết Xuân, mùi thơm của bánh khúc tỏa ra từ mỗi căn bếp hấp dẫn vô cùng. Các bà, các chị chọn những chiếc bánh đẹp nhất, hạt xôi căng bóng, thơm lừng mùi lá khúc quện với nếp, đỗ như tấm lòng thơm thảo của con cháu cùng dâng lên bàn thờ gia tiên.

Lam Hồng