Dự kiến dành gần 17 tỷ USD cho Hà Nội, TP.HCM làm đường sắt đô thị

TP.HCM và Hà Nội sẽ có những cơ chế đặc thù để phát triển đường sắt đô thị. Ảnh: Quỳnh Danh.

Chiều 13/2, Bộ trưởng Giao thông Vận tải, thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội và TP.HCM.

Dự thảo Nghị quyết nêu 6 nhóm chính sách đặc thù gồm: Huy động nguồn vốn; trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư; phát triển đô thị theo mô hình TOD; phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; chính sách vật liệu xây dựng và bãi đổ thải; và các quy định áp dụng riêng cho TP.HCM.

Gần 17 tỷ USD cho Hà Nội, TP.HCM làm đường sắt đô thị

Trong đó, với nhóm chính sách về huy động vốn, dự thảo đề xuất trong quá trình chuẩn bị đầu tư dự án, Thủ tướng được quyền quyết định cân đối, bố trí kế hoạch hàng năm số vốn ngân sách Trung ương bổ sung tối đa 215.350 tỷ đồng (khoảng 8,61 tỷ USD) cho Hà Nội và 209.500 tỷ đồng (khoảng 8,38 tỷ USD) cho TP.HCM trong các kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 và 2031-2035 làm cơ sở quyết định đầu tư và thực hiện đầu tư các dự án thuộc danh mục kèm theo Nghị quyết.

Đồng thời, cho phép huy động vốn ODA, vốn vay ưu đãi mà không phải lập đề xuất dự án; HĐND TP có trách nhiệm bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn; UBND TP được bố trí vốn để triển khai trước một số công việc phục vụ cho dự án (chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng…).

Về chính sách phát triển đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) quy định khi lập, điều chỉnh quy hoạch TOD được quyết định các chỉ tiêu khác với quy chuẩn để khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất; UBND TP được quyết định chuyển nhượng chỉ tiêu sử dụng đất quy hoạch trong khu vực TOD; khi lập quy hoạch chi tiết phương án tuyến công trình, vị trí công trình không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch có liên quan.

Về phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực, dự thảo đề xuất được thực hiện tương tự chính sách của dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Ngoài ra, bổ sung thêm thẩm quyền cho phép UBND TP Hà Nội và TP.HCM được quyết định lựa chọn áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn cho các tuyến đường sắt đô thị sau khi có sự thống nhất của Bộ Giao thông Vận tải.

Cân nhắc chỉ định thầu với các dự án TOD

Thẩm tra tờ trình, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết các nhóm chính sách kể trên được xây dựng trên cơ sở kế thừa các chính sách đặc thù, đặc biệt đã được Quốc hội cho phép trong thời gian qua tại Luật Thủ đô, Nghị quyết số 172 về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Do đó, Ủy ban Kinh tế cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ.

Tuy vậy, cơ quan này đề nghị làm rõ trường hợp giảm hoặc bổ sung thêm dự án so với danh mục đi kèm Nghị quyết thì số vốn ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương để thực hiện dự án sẽ được xác định như thế nào.

Ủy ban Kinh tế cũng cho ý kiến về việc lập tổng mức đầu tư, dự thảo gói thầu, Nghị quyết xác định có 2 loại dự án là đường sắt đô thị và đường sắt đô thị theo mô hình TOD. Theo đó, tại điểm a xác định loại dự án được áp dụng chính sách là đường sắt đô thị và đường sắt đô thị theo mô hình TOD, tuy nhiên tại điểm b, c lại chỉ xác định là dự án.

Mặt khác, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam chỉ cho phép áp dụng chính sách này đối với dự án tuyến đường sắt, không bao gồm dự án thuộc khu vực TOD. Do đó, đề nghị Chính phủ thuyết minh, làm rõ.

Ủy ban Kinh tế cũng cho biết với việc chỉ định thầu các gói thầu thuộc dự án đường sắt đô thị là phù hợp, do tính chất đặc biệt cần đẩy nhanh tiến độ của loại dự án này, tuy nhiên đối với các dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD, đề nghị cân nhắc thực hiện công tác chỉ định thầu để bảo đảm tính cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả trong việc khai thác, phát triển khu vực TOD.

Với các quy định riêng cho TP.HCM, Ủy ban Kinh tế cơ bản đồng ý với đề xuất của Chính phủ. Tuy nhiên, dự thảo đang quy định “UBND TP được phép tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án có sử dụng đất để chỉnh trang phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng theo đồ án thiết kế đô thị riêng, đồ án quy hoạch đô thị vùng phụ cận các nhà ga thuộc tuyến đường sắt đô thị được cấp thẩm quyền phê duyệt” là chưa thống nhất với các quy định về dự án đường sắt đô thị, đường sắt đô thị theo mô hình TOD tại dự thảo Nghị quyết.

Bên cạnh đó, Luật Đất đai đã quy định về các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, trong đó có các dự án vùng phụ cận các điểm kết nối giao thông và các tuyến giao thông có tiềm năng phát triển, để làm cơ sở cho thành phố triển khai thực hiện các dự án chỉnh trang đô thị. Do đó, quy định nêu trên là không cần thiết.

Quang Thắng