Du lịch làng nghề cần hướng đến phát triển bền vững

Tích cực khai mở tiềm năng du lịch làng nghề

Theo số liệu của Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay cả nước hơn 5.400 làng nghề và làng có nghề. Trong đó có 263 nghề truyền thống; 1.975 làng nghề, làng nghề truyền thống được công nhận. Đến tháng 6/2025, cả nước đã có 23 làng nghề được công nhận là điểm du lịch. Các nhóm làng nghề có hoạt động du lịch trên toàn quốc tập trung chủ yếu ở nhóm làng nghề thủ công mỹ nghệ, nhóm làng nghề dệt may – thêu thủ công, nhóm làng chế biến, ẩm thực truyền thống...

Tại nhiều địa phương, làng nghề cùng với đội ngũ nghệ nhân, bí quyết tay nghề không chỉ tạo ra các sản phẩm có giá trị trao đổi thương mại đồng thời còn có giá trị về văn hóa đang được quan tâm khai thác nhiều hơn, tạo thành loại hình du lịch văn hóa đặc sắc, hấp dẫn du khách.

Theo Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, nhiều điểm đến làng nghề hàng năm đã đón từ vài chục nghìn đến hàng triệu lượt du khách như: Làng gốm Bát Tràng Hà Nội đón 500.000-600.000 lượt khách/năm, làng Lụa Vạn Phúc đón 100.000 lượt khách/năm, làng nghề sinh vật cảnh Hồng Vân (Hà Nội) đón 100.000 lượt khách/năm; làng nghề hoa Vạn Thành (Lâm Đồng) đón 70.000 lượt khách/năm, làng nghề làm kẹo dừa Bến Tre đón khoảng 1 triệu khách/năm; làng hoa kiểng Chợ Lách (Vĩnh Long) đón 50 - 60.000 lượt khách/năm...

Các mô hình du lịch này đã góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập, đồng thời thúc đẩy bảo tồn văn hóa truyền thống và tăng sức hấp dẫn của du lịch địa phương…

Du lịch làng nghề kết hợp được đa dạng các giá trị văn hóa – sản xuất làng nghề - thủ công mỹ nghệ và dịch vụ du lịch. Sản phẩm thủ công, nghệ nhân, giá trị văn hóa làng nghề được khai thác, trở thành “câu chuyện” chọn lọc, sáng tạo để truyền tải đến với du khách, tạo ra các loại hình sản phẩm du lịch có tính đặc trưng mang bản sắc văn hóa vùng miền, cung cấp đa dạng các trải nghiệm cho du khách trong và ngoài nước, nhờ đó sản phẩm làng nghề được khai thác hiệu quả và gia tăng giá trị.

Trao đổi trong đợt khảo sát cuối năm cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tại Hưng Yên, Hải Phòng và đón các đoàn famtrip khảo sát du lịch, nhiều cán bộ địa phương đều cho rằng, sản phẩm du lịch làng nghề được xác định là một trong dòng sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc có tính hấp dẫn cao.

Hà Nội là địa phương có tài nguyên du lịch làng nghề rất phong phú, với khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, tính đến hết năm 2023 có 327 làng nghề, làng nghề truyền thống được UBND TP Hà Nội công nhận. Theo Sở Du lịch Hà Nội, hệ thống làng nghề này đã và đang trở thành nguồn tài nguyên du lịch nhân văn đặc sắc, mang lại lợi thế lớn cho phát triển du lịch văn hóa và du lịch cộng đồng của Thủ đô. Hà Nội có 26 điểm du lịch hiện đang khai thác giá trị của tài nguyên du lịch làng nghề, nông nghiệp, nông thôn.

Khách tham quan làng nghề dệt đũi Nam Cao, Hưng Yên.

Vẫn cần thêm nhiều giải pháp cụ thể, đồng bộ, bền vững

Mặc dù làng nghề được xác định là có nhiều tiềm năng, lợi thế trong phát triển du lịch Việt nhưng hiện vẫn còn rất nhiều địa phương khó khăn trong phát huy giá trị làng nghề, phục vụ du lịch. Như chia sẻ của ông Phạm Văn Hiệu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hưng Yên thì địa phương có rất nhiều làng nghề để khai thác phát triển du lịch: Làng nghề hương xạ Thôn Cao, làng nghề tương Bần, nước mắm Diêm Điền, làng nghề dệt chiếu Hới, làng nghề dệt đũi Nam Cao, nghề chạm bạc Đồng Xâm, Đúc đồng Lộng Thượng, làng nghề hoa cây cảnh… Thời gian qua, Hưng Yên cũng đã có những nỗ lực nhất định trong việc đẩy mạnh phát triển du lịch, trong đó có du lịch làng nghề nhưng vẫn chưa thể phát huy hết tiềm năng.

So với nhiều địa phương trên cả nước, hiện nay, Hà Nội phát huy khá tốt lợi thế về làng nghề trong phát triển du lịch. Tuy nhiên, Sở Du lịch Hà Nội cũng thẳng thắn thừa nhận, việc khai thác và phát huy lợi thế này để hình thành sản phẩm du lịch đặc trưng còn hạn chế; sức cạnh tranh của sản phẩm du lịch làng nghề chưa cao, chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế của Thủ đô. Công tác quy hoạch và quản lý không gian du lịch làng nghề còn nhiều khó khăn. Nhiều làng nghề nằm xen kẽ trong khu dân cư, hạ tầng giao thông chật hẹp, thiếu mặt bằng trưng bày, trải nghiệm; một số khu vực chưa được quy hoạch rõ ràng cho hoạt động du lịch – dịch vụ, dẫn tới khó khăn trong việc đầu tư và chuyển đổi mục đích sử dụng đất phục vụ phát triển du lịch làng nghề.

Nguồn nhân lực phục vụ du lịch làng nghề còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng. Phần lớn hoạt động du lịch tại làng nghề do người dân, nghệ nhân, hộ sản xuất trực tiếp đảm nhiệm, trong khi chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng phục vụ khách, thuyết minh, hướng dẫn và quản lý du lịch, dẫn đến chất lượng dịch vụ chưa cao và chưa thể hiện tính chuyên nghiệp. Hoạt động du lịch làng nghề hiện nay chủ yếu phát triển theo hướng mở rộng quy mô và số lượng điểm đến, trong khi những giá trị đặc trưng như nghề truyền thống, văn hóa và bản sắc làng nghề – yếu tố tạo nên sức hấp dẫn riêng có – chưa được khai thác sâu và phát huy hiệu quả…

Những khó khăn, hạn chế của du lịch Hà Nội, Hưng Yên không phải là cá biệt. Theo Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam Hà Văn Siêu, phát triển du lịch làng nghề ở Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Để khai thác hiệu quả tiềm năng này, cần có các giải pháp cụ thể, đồng bộ và bền vững. Trong đó, công tác quy hoạch, đầu tư hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật cho các làng ghề gắn với phát triển du lịch cần được tích hợp đồng bộ trên cơ sở thực hiện đồng thời với quy hoạch nông thôn và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đảm bảo tính đồng bộ của điểm đến du lịch.

Cần phát triển, nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch làng nghề và xây dựng thương hiệu du lịch làng nghề theo đặc trưng văn hóa, sản xuất, sinh thái của từng làng nghề. Đổi mới, nâng cao hiệu quả quảng bá thương hiệu và xúc tiến, hợp tác, liên kết phát triển du lịch làng nghề. Thực hiện đồng bộ các chính sách hỗ trợ cho phát triển du lịch tại các làng nghề…

N.Hoa