Dùng công cụ số để tuân thủ quy định xuất khẩu sang châu Âu

EU (châu Âu) là khối quốc gia có những tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cao và rất chặt chẽ trên thế giới phần lớn nhờ vào các bộ luật vững chắc của EU, nhằm bảo đảm thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng.

Ứng dụng công nghệ trong hoạt động xuất khẩu là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt vươn mình ra thế giới - Ảnh: IT

Điều kiện chung để đưa thực phẩm mới vào EU là phải bảo đảm thực phẩm không gây nguy cơ mất an toàn cho sức khỏe con người, dựa trên các bằng chứng khoa học hiện có. Mục đích sử dụng thực phẩm không gây hiểu lầm cho người tiêu dùng, đặc biệt là khi thực phẩm được dùng để thay thế một loại thực phẩm khác, và có sự thay đổi đáng kể về mặt dinh dưỡng.

EU mới đây đã ban hành các quy định mới tác động mạnh đến ngành ca cao, chủ yếu nhằm thực hiện Quy định chống mất rừng của EU (EUDR). Các công ty hiện buộc phải ưu tiên tính bền vững trong sản xuất và chuỗi cung ứng ca cao, bao gồm các vấn đề môi trường và xã hội.

Một trong những quy định trung tâm là Chỉ thị về Thẩm định trách nhiệm bền vững doanh nghiệp (CSDDD). Theo đó, các công ty lớn ở EU có trên 1.000 nhân viên và doanh thu toàn cầu từ 450 triệu euro phải xác định và giải quyết rủi ro vi phạm nhân quyền và hủy hoại môi trường trong chuỗi cung ứng. Các công ty ngoài EU có doanh thu hơn 450 triệu euro tại EU cũng phải tuân thủ. Mặc dù các doanh nghiệp nhỏ không bị áp trực tiếp, họ vẫn sẽ chịu áp lực từ khách hàng lớn yêu cầu cung cấp thông tin để đảm bảo tuân thủ.

Ủy ban châu Âu đang đề xuất sửa đổi CSDDD theo cách tiếp cận “Omnibus” nhằm điều chỉnh cho phù hợp với các quy định khác như Chỉ thị báo cáo bền vững doanh nghiệp (CSRD) và Hệ thống phân loại EU (EU Taxonomy). Tuy nhiên, đề xuất này đang gây tranh cãi vì sẽ làm giảm số lượng công ty phải tuân thủ tới 80%, giới hạn nghĩa vụ chỉ với nhà cung cấp trực tiếp, bỏ yêu cầu xây dựng kế hoạch khí hậu và giảm mức phạt. Đề xuất chưa được phê duyệt chính thức. Các công ty lớn như Ferrero, Mars, Nestlé, Unilever, Tony’s Chocolonely, Hershey’s, Mondelez cùng nhiều tổ chức phi chính phủ đang kêu gọi EU giữ nguyên tiêu chuẩn hiện tại.

Ngoài ra, quy định về cưỡng bức lao động của EU sẽ có hiệu lực từ năm 2027, áp dụng cho mọi sản phẩm bán tại EU, bất kể nguồn gốc hoặc giai đoạn sản xuất.

Đối với ngành ca cao, các quy định mới này đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc, điều mà nhiều bên trong chuỗi cung ứng hiện vẫn đang gặp khó khăn. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội cho các doanh nghiệp chủ động áp dụng thực hành bền vững và minh bạch để tạo lợi thế cạnh tranh. Một ví dụ tiêu biểu là công ty Bara Union (Bờ biển Ngà), đang đi đầu trong minh bạch hóa chuỗi cung ứng ca cao.

Từ ngày 30.12.2025, tất cả hàng hóa xuất khẩu vào EU thuộc 7 nhóm sau (cà phê, ca cao, đậu nành, dầu cọ, cao su, gỗ, gia súc...) sẽ phải tuân thủ Quy định chống mất rừng của Liên minh châu Âu (EUDR).

Yêu cầu chính của EUDR gồm các điều kiện sau: Hàng hóa không được sản xuất từ đất bị phá rừng sau ngày 1.1.2021; Quá trình sản xuất phải tuân thủ đầy đủ pháp luật của nước sản xuất; Doanh nghiệp nhập khẩu/trader tại châu Âu phải nộp Bản tự xác nhận (Due Diligence Statement - DDS) chứng minh sản phẩm hợp pháp và không liên quan đến phá rừng.

Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển khuyến nghị các doanh nghiệp cần sử dụng 5 nhóm công cụ số hỗ trợ tuân thủ EUDR:

Công cụ bản đồ cơ bản (Basic field mapping): Ứng dụng giúp nông dân/kỹ thuật viên đánh dấu vị trí nông trại.
Công cụ bản đồ chuyên sâu và phân tích không gian (Professional spatial analysis): Dùng cho hợp tác xã, BSO để xác minh vùng sản xuất không thuộc khu vực bị phá rừng.
Giám sát môi trường dựa trên vệ tinh: Cung cấp bằng chứng độc lập về hiện trạng che phủ rừng, biến động rừng.
Công cụ quản lý bền vững và truy xuất nguồn gốc: Quản lý thông tin sản xuất, chứng nhận bền vững, hồ sơ sản phẩm theo từng lô hàng.
Quản lý chuỗi cung ứng và rủi ro: Hệ thống tổng hợp giúp nhà xuất khẩu và khách hàng EU theo dõi rủi ro và đảm bảo tuân thủ toàn chuỗi.

Để đáp ứng các yêu cầu của EUDR, Thương vụ yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và dữ liệu liên quan đến vùng nguyên liệu. Trước hết, cần thu thập và cung cấp thông tin tọa độ địa lý (geodata) của vùng trồng để chứng minh khu vực sản xuất không liên quan đến nạn phá rừng sau ngày 1.1.2021. Đồng thời, cần có tài liệu pháp lý rõ ràng chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp và quá trình sản xuất tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam. Một yếu tố quan trọng khác là khả năng truy xuất nguồn gốc trong chuỗi cung ứng – từ nông trại đến nhà máy chế biến và xuất khẩu - để đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy cho đối tác nhập khẩu tại EU.

“Việc chuẩn bị các thông tin và tài liệu này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu pháp lý từ thị trường châu Âu, mà còn là bước khẳng định cam kết phát triển bền vững, tăng độ tin cậy với khách hàng quốc tế và duy trì năng lực cạnh tranh trong bối cảnh các quy định về môi trường và nhân quyền ngày càng siết chặt”, Thương vụ khẳng định.

Tuyết Nhung