Gần nửa thế kỷ dệt nên sắc màu thổ cẩm

Giữ nghề bằng cả trái tim

Sinh năm 1958, tốt nghiệp Đại học Sư phạm Cần Thơ năm 1983, ông Mohamad từng là thầy giáo. Nhưng hoàn cảnh gia đình khó khăn buộc ông phải gác lại phấn trắng, bảng đen, cùng các chị nối nghiệp cha dệt thổ cẩm. Gắn bó với khung cửi từ thuở nhỏ, ông hiểu từng sợi chỉ, từng tấm vải đều chứa đựng công sức và tâm huyết của người làm nghề.

Ông Mohamad kể: “Việc phơi chỉ, suốt chỉ, quay sợi đã gắn với tuổi thơ tôi. Mẹ mất sớm, cha yếu dần, tôi và vợ tiếp tục giữ nghề, vì đó là linh hồn của gia đình và dân tộc mình”.

Ông Mohamad giới thiệu về các sản phẩm thổ cẩm và loại hình du lịch do ông làm chủ. Ảnh: DANH THÀNH

Từ năm 2000, ông Mohamad thành lập cơ sở dệt thổ cẩm truyền thống đồng bào Chăm tại ấp Phũm Soài, vừa tạo việc làm cho hơn 10 người lao động địa phương vừa mang sản phẩm truyền thống vươn xa. Bên cạnh mặt hàng chính là xà rông và khăn rằn, ông sáng tạo thêm túi xách, ba lô, nón, móc khóa… đều là sản phẩm thủ công tinh xảo. Có thời điểm, hàng dệt của ông xuất sang Campuchia, Malaysia, giúp nhiều hộ đồng bào Chăm cải thiện đời sống, thu nhập bình quân đầu người đạt gần 70 triệu đồng/năm.

“Tôi gắn bó với nghề dệt và cơ sở của ông Mohamad hơn 10 năm nay. Ông luôn tâm huyết trong việc gìn giữ nghề truyền thống của đồng bào Chăm, nhờ đó nghề dệt thổ cẩm được phát triển và mang lại thu nhập ổn định cho đồng bào”, bà Maridah chia sẻ.

Theo ông Mohamad, để tạo nên một tấm thổ cẩm đẹp, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, từ ngâm sợi, tẩy trắng, nhuộm màu, phơi khô, mắc sợi dọc rồi mới dệt hoa văn, trong đó nhuộm màu là khâu quan trọng nhất. Dù ngày nay đã chuyển sang dùng thuốc nhuộm công nghiệp nhưng ông vẫn giữ nguyên họa tiết truyền thống đặc trưng của đồng bào Chăm, như mặt võng, con thoi, lồng đèn, răng cưa, hoa lá…

Đây là những biểu tượng văn hóa tồn tại qua nhiều thế hệ của đồng bào. Mỗi sản phẩm ở đây đều được ông nâng niu như đứa con tinh thần, chứa đựng cả tâm hồn của người thợ.

Từ làng nghề đến điểm du lịch

Không dừng lại ở việc giữ nghề, ông Mohamad còn làm du lịch từ nghề. Năm 2024, được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, ông ra mắt tổ hợp tác du lịch cộng đồng làng Chăm Châu Phong. Ông trực tiếp mở tour tham quan xưởng dệt, phục dựng phòng cưới truyền thống đồng bào Chăm để du khách trải nghiệm, chụp ảnh lưu niệm.

Trong mỗi chuyến tham quan, ông vừa trình diễn dệt vừa kể chuyện về lịch sử làng nghề, về phong tục, tập quán của đồng bào Chăm nơi đây. Khách du lịch còn được hướng dẫn tham quan thánh đường Hồi giáo, kiến trúc ngôi nhà cổ, xem trình diễn trống Rappana...

“Đây là lần đầu tôi được tận mắt chứng kiến quy trình dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Chăm. Ông Mohamad không chỉ giới thiệu tỉ mỉ từng công đoạn mà còn kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện gắn với đời sống văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào Chăm”, chị Thái Thị Mỹ Duyên, du khách Thành phố Hồ Chí Minh nói.

2 năm liền (2019, 2020), ông Mohamad đại diện làng nghề tham gia Lễ hội tôn vinh nghề dệt thổ cẩm Việt Nam toàn quốc tại Đắk Nông, góp phần quảng bá hình ảnh đồng bào Chăm An Giang ra cả nước.

Đặc biệt, tháng 3/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Chăm xã Châu Phong là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là phần thưởng xứng đáng cho bao năm bền bỉ của những người “giữ hồn chỉ tơ”.

Riêng ông Mohamad được Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo), Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh tặng bằng khen, được người dân địa phương tín nhiệm chọn là người có uy tín.

Giữa căn nhà nhỏ ở Phũm Soài, tiếng khung cửi của ông Mohamad vẫn vang lên đều đặn như nhịp đập của một di sản đang sống. Mỗi tấm thổ cẩm không chỉ là sản phẩm thủ công tinh xảo mà là 1 mảnh văn hóa Chăm được dệt bằng tình yêu, ký ức và lòng tự tôn dân tộc. Từ những sợi chỉ bình dị ấy, sắc thổ cẩm Chăm mãi bền màu cùng thời gian.

“Tôi chỉ lo nếu không được gìn giữ và quảng bá nghề dệt thổ cẩm sẽ phai nhạt theo thời gian. Làm nghề lúc này không dễ nhưng chúng tôi vẫn động viên nhau cố gắng giữ lấy khung dệt, giữ lấy nghề cha ông. Còn sức, tôi vẫn sẽ tiếp tục kêu gọi bà con cùng gìn giữ nét truyền thống này”, ông Mohamad nói.

THANH HUYỀN