Gặp người 'ngoại đạo' được phong Anh hùng ngành Y tế

Trong ảnh, bà Diên quàng cổ chiếc khăn màu trắng

“Xông pha như nam giới”

Trong bài hát “Đẹp thay năm gái quê ta!”, nhạc sỹ Quách Mộng Lân khắc họa chân dung của 5 người phụ nữ Quảng Bình được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang và Anh Hùng Lao động trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước gồm: Nguyễn Thị Suốt (mẹ Suốt), Nguyễn Thị Khíu (mẹ Khíu), Trần Thị Lý, Trương Thị Diên và Đinh Thị Thu Hiệp, trong đó nữ Anh hùng Trương Thị Diên được miêu tả: “Chắc tay súng thép, hai trăm trận đánh oai hùng sông núi còn ghi/ Trương Thị Diên nữ Anh hùng Y tế đã lớn lên rồi cùng dòng sông”.

Còn trong cuốn Lịch sử Y tế Quảng Bình (1945-1995), ở trang 209 lại viết: “Y tá Trương Thị Diên, xã Thanh Trạch, huyện Bố Trạch - người phụ nữ mới sinh con đầu lòng đang trong thời kỳ nhũ nhi; mẹ già, chồng bị thương nhưng đã băng mình trong lửa đạn xông pha như nam giới đến cấp cứu, tải thương, cứu ngạt cho bộ đội, dân quân tự vệ... Với tinh thần dũng cảm, tận tụy phục vụ nhân dân, Trương Thị Diên được Quốc hội, Nhà nước tuyên dương Anh hùng của ngành Y tế, Bác Hồ tặng huy hiệu”.

Trong căn nhà khiêm nhường trên một con phố nhỏ của TP. Đồng Hới, Quảng Bình, mặc dù đã 87 tuổi, nhưng bà Trương Thị Diên vẫn rất minh mẫn và nhớ như in những ngày tháng oai hùng chống Mỹ.

Sinh ra và lớn lên bên bờ Nam sông Gianh, thuộc xã Thanh Trạch, huyện Bố Trạch, với tư chất thông minh, nhanh nhẹn, năm 19 tuổi, cô gái Trương Thị Diên được cử đi tập huấn lớp nghiệp vụ dạy vỡ lòng ngắn ngày. Sau khóa học, Trương Thị Diên trở về quê và được giao dạy 2 lớp vỡ lòng. Mặc dù cùng địa bàn trong xã Thanh Trạch nhưng 2 điểm trường lại cách xa nhau, buổi sáng cô dạy ở Hợp tác xã Ngư nghiệp Quang Thịnh, thôn Thanh Khê; chiều lại chạy về dạy ở thôn Thanh Hà.

Vốn là người hoạt bát, nhanh nhẹn, cô giáo trẻ Trương Thị Diên còn tham gia dân quân Thanh Khê, đảm nhận công tác y tế, trên vai lúc nào cũng có một túi cứu thương để sử dụng khi cần. Năm 1965, khi đang dạy học ở Hợp tác xã Ngư nghiệp Quang Thịnh, máy bay Mỹ ập đến ném bom, cô giáo Trương Thị Diên nhanh chóng đưa 25 cháu vào hầm trú ẩn còn mình nằm che cho các cháu trên miệng hầm. Kết thúc đợt oanh tạc, phòng học bị sập, cô giáo thì bị thương. Do nhầm tưởng nhà trường là kho chứa lương thực, vũ khí nên máy bay Mỹ thường xuyên đánh phá, nhiều phụ huynh không muốn cho con đi học. Cô giáo Diên đã đến từng nhà vận động và nói với phụ huynh: “Mình cam chịu để con em mình chuốc lấy số phận dốt nát tức là mắc mưu giặc Mỹ”.

Cùng đó, cô giáo Diên đã tham mưu cho chính quyền và các đoàn thể củng cố và phát triển thêm mạng lưới hầm hào vững chắc và sửa sang lại trường lớp, dần dần, các cháu lại đến học đông đủ… Cô giáo Trương Thị Diên nhiều năm liền đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua của ngành Giáo dục tỉnh Quảng Bình và được Bác Hồ tặng Huy hiệu.

Theo bà Diên, thời kỳ chống Mỹ cứu nước, địa bàn xã Thanh Trạch vừa có bến phà, bến cảng, là nơi trung chuyển hàng hóa, vũ khí, khí tài và bộ đội trước khi vào miền Nam nên thường xuyên bị máy bay Mỹ đánh phá. “Có những khi, nhận tin tàu của bộ đội ta bị cháy gần cảng Gianh, nhiều chiến sỹ bị thương, chúng tôi vội lao ngay ra, mỗi người mỗi việc. Nhiệm vụ cấp bách nên chẳng kịp nghĩ gì nhiều, cấp cứu xuyên đêm, gần như lúc đó chẳng còn nhớ đến mình có con nhỏ đang gửi nhờ người trông coi. Ở thời điểm đó, không riêng tôi mà rất nhiều người đã phải tạm quên đi việc gia đình, quên đi hoàn cảnh cá nhân để hướng đến cái chung lớn lao hơn” - nữ Anh hùng Trương Thị Diên tâm sự.

Danh hiệu Anh hùng Lao động Trương Thị Diên được phong tặng dưới danh nghĩa “Cán bộ y tế hợp tác xã nông nghiệp”

Hai lần được gặp Bác Hồ

Cuối năm 1966, bà Trương Thị Diên vinh dự cùng đoàn đại biểu tỉnh Quảng Bình ra Hà Nội dự Đại hội Anh hùng, Chiến sỹ thi đua chống Mỹ, cứu nước, do ông Đặng Gia Tất là Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng đoàn. “Mặc dù di chuyển bằng xe ô tô, nhưng đường xấu và vừa đi vừa tránh bom nên mất một tuần đoàn chúng tôi mới đến Hà Nội. Trong đoàn, tôi và chị Bình khi đó là Chủ tịch Hội Phụ nữ Quảng Bình có đem theo con nhỏ. Dịp này, tôi vinh dự được hai lần gặp Bác Hồ” - bà Diên kể.

Lần đầu bà Diên gặp Bác Hồ là vào ngày 30/12/1966. Lúc đó Bác Hồ đến dự khai mạc Đại hội và có bài phát biểu động viên khích lệ các đại biểu, đồng thời nhắc nhở các đại biểu không được tự mãn mà phải không ngừng rèn luyện để ngày càng tiến bộ. Bà Diên vẫn nhớ nằm lòng câu nói của Bác: “Sở dĩ có anh hùng là vì có đất nước anh hùng, có dân tộc anh hùng là vì có Mẹ Việt Nam anh hùng. Được phong anh hùng đã khó, giữ được anh hùng còn khó hơn”.

Nhìn lên bức ảnh được treo trang trọng trong phòng khách, bà Diên rưng rưng nhớ lại: “Trong giờ giải lao, Bác xuống hội trường nói chuyện với đoàn đại biểu tỉnh Quảng Bình. Bác ân cần hỏi chuyện từng người, từ ông Đặng Gia Tất, bà Nguyễn Thị Suốt, bà Lê Thị Phấn… Bất ngờ bác quay sang tôi hỏi: “Cô này làm chi?” Vì quá bất ngờ, đang bối rối, tôi chưa kịp trả lời thì ông Đặng Gia Tất nói: “Thưa Bác, cô này làm công tác y tế ạ!”. Vài ngày sau bà Diên bất ngờ nhận được bức ảnh từ một phóng viên gửi tặng, ghi lại khoảnh khắc Bác Hồ đang ân cần hỏi chuyện bà.

Bà Diên luôn kể về kỷ niệm khó quên với con cháu trong gia đình

Sau đại hội, bà Diên cùng đoàn đại biểu Quảng Bình vinh dự được gặp Bác Hồ lần thứ hai tại Phủ Chủ tịch. Tại đây, Bác ân cần dặn dò anh chị em khi về Quảng Bình phải anh dũng chiến đấu với địch, cố gắng phục vụ nhân dân tốt hơn nữa để góp phần đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Trước khi ra về, Bác còn tặng cho mỗi người 1 chiếc huy hiệu. Riêng bà Bình và bà Diên có con nhỏ nên được Bác tặng thêm mỗi người 1 gói kẹo.

Một năm sau ngày gặp Bác Hồ (1967), bà Trương Thị Diên vinh dự được Đảng, Nhà nước, Quốc hội phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động ngành Y tế. Những lời căn dặn của Bác luôn in sâu trong tâm khảm của nữ Anh hùng Lao động Trương Thị Diên. Đất nước thống nhất, được cử đi học ngành y, bà Diên luôn cố gắng học tập nâng cao trình độ, phấn đấu trong công tác và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao. Trước lúc nghỉ hưu, bác sĩ Trương Thị Diên là Trạm trưởng Trạm Bướu cổ tỉnh Quảng Bình.

Hoàng Nam