Gia đình người Chăm 5 thế hệ 'giữ lửa' nghề truyền thống

Đồng bào dân tộc Chăm ở xã Châu Phong (tỉnh An Giang) sinh sống tập trung ở 3 ấp Phũm Soài, Châu Giang và Hòa Long với trên 5.000 nhân khẩu, đều theo đạo Hồi giáo Islam.

Nơi đây không chỉ nổi tiếng với Thánh đường Mubarak - di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia - mà còn có nghề dệt thổ cẩm truyền thống lâu đời, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn nét đẹp văn hóa đặc trưng của địa phương.

Gia đình bà Saphia (47 tuổi, ngụ ấp Phũm Soài) là hộ điển hình “giữ lửa” nghề truyền thống của người Chăm An Giang.

Bà Saphia giới thiệu áo cưới của người Chăm. Ảnh: Trần Tuyên

Sinh ra và lớn lên trong gia đình 6 anh em, bà Saphia là thành viên duy nhất nối nghiệp ông bà tổ tiên. Năm 7 tuổi, cô bé Saphia được bà ngoại truyền dạy cách xe sợi, nhuộm vải, dệt hoa văn…

"Để có tấm thổ cẩm đẹp cần trải qua nhiều công đoạn khác nhau như ngâm sợi, tẩy trắng, tạo hoa văn, nhuộm màu, xả vải, phơi, suốt ép, mắc sợi, quấn trục và dệt" - bà Saphia chia sẻ.

Điểm độc đáo trong kỹ thuật nhuộm màu tơ vải truyền thống của người Chăm là những gam màu sặc sỡ lấy từ thiên nhiên như: mủ cây (klek), vỏ cây (pahud), trái mặc nưa… Vì thế, các tơ vải không bị phai màu khi sử dụng lâu mà thậm chí còn trở nên bóng hơn.

Bà Saphia là thế hệ thứ 4 duy trì nghề dệt thổ cẩm Chăm ở Châu Phong. Ảnh: Trần Tuyên

Theo bà Saphia, sản phẩm thổ cẩm của người Chăm ở Châu Phong vẫn giữ những hoa văn truyền thống đặc trưng như mặt võng, con thoi, cánh quạt, răng cưa, hoa lá…. Những hoa văn này mang ý nghĩa về thiên nhiên và cảnh sinh hoạt.

Những họa tiết tinh xảo trên nền vải là minh chứng cho trí tưởng tượng phong phú và đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Chăm. Mỗi tấm thổ cẩm hoàn thiện là kết tinh của sự kiên nhẫn, bền bỉ và niềm tự hào bản sắc văn hóa dân tộc.

Xà rông - trang phục không thể thiếu của đàn ông người Chăm. Ảnh: Trần Tuyên

Hai sản phẩm truyền thống ở đây là xà rông và khăn rằn, có giá từ 60-200 nghìn đồng. Ngoài ra, cơ sở của bà còn sản xuất thêm túi xách, ba lô, nón, áo cưới… Đây là những mặt hàng được du khách ưa chuộng, đặc biệt là du khách nước ngoài, khi mua làm đồ lưu niệm trong mỗi chuyến du lịch tham quan làng nghề.

“Dệt thổ cẩm không chỉ là một nghề mưu sinh mà còn là phần hồn không thể thiếu trong đời sống tinh thần của cộng đồng” - người phụ nữ Chăm gần 40 năm gắn bó với nghề tâm sự.

Không dừng lại ở việc giữ nghề, bà Saphia còn truyền nghề cho thế hệ thứ 5 - cháu gái Shakina, từ khi cô bé 12 tuổi. Giờ đây, ở tuổi 17, với đôi bàn tay khéo léo, cô gái này đã cho ra đời nhiều sản phẩm thổ cẩm tinh tế phục vụ sinh hoạt hằng ngày.

Shakina nối nghiệp nghề truyền thống của gia đình. Ảnh: Trần Tuyên

Nghề dệt thổ cẩm của người Chăm xã Châu Phong được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2023. Việc công nhận này là sự ghi nhận xứng đáng cho giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm.

Mới đây, làng Chăm Châu Phong thành lập tổ hợp tác du lịch cộng đồng với 12 thành viên. Tổ hợp tác có nhiệm vụ gắn kết các hộ dân xây dựng và phát triển những sản phẩm du lịch cộng đồng tại địa phương, được kỳ vọng sẽ góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế bền vững.

Trần Tuyên