Giải bài toán sử dụng vốn hiệu quả

Phát huy hiệu quả vốn tín dụng. Ảnh: H.M

Thực tiễn những năm gần đây cho thấy, tín dụng đã góp phần quan trọng vào quá trình phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, cùng với những đóng góp tích cực, quá trình mở rộng tín dụng cũng đặt ra nhiều thách thức liên quan đến hiệu quả phân bổ vốn, khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp, cũng như yêu cầu kiểm soát rủi ro và duy trì ổn định hệ thống tài chính trong bối cảnh chính sách điều hành đang có những điều chỉnh đáng kể.

Theo TS Cấn Văn Lực - chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam giai đoạn 2026 – 2030 ở mức 9-10%/năm. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng nêu trên, nền kinh tế Việt Nam đang đứng trước nhu cầu vốn cực kỳ lớn, ước tính tổng vốn đầu tư toàn xã hội cần huy động sẽ tương đương khoảng 39% GDP (khoảng 260 tỷ USD).

“Chúng ta không thể mãi đi theo mô hình tăng trưởng dựa trên khối lượng vốn lớn, Việt Nam cần hướng tới sự hiệu quả của đồng vốn. Thay vì huy động bằng mọi giá, chúng ta phải tập trung vào việc phân bổ và sử dụng nguồn lực sao cho tối ưu nhất” – ông Lực nói đồng thời cho rằng, quy mô tín dụng toàn nền kinh tế hiện đã lên tới hơn 17 triệu tỷ đồng, trong khi tốc độ huy động vốn chậm hơn, khiến áp lực cân đối vốn ngày càng rõ. Điều này khiến dư địa giảm lãi suất cho vay ngày càng hạn chế, đặc biệt với các khoản vay trung và dài hạn - nguồn vốn sống còn với doanh nghiệp trong giai đoạn phục hồi.

Thực tế thị trường cho thấy nghịch lý: Tín dụng tăng nhưng doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn. Ngân hàng muốn cho vay nhưng không thể hạ chuẩn tín dụng khi rủi ro đang lớn dần. Dòng vốn chủ yếu chảy vào nhóm doanh nghiệp có tài chính tốt, tài sản bảo đảm cao, trong khi doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo - khu vực cần vốn nhất - lại gặp nhiều rào cản.

Giới chuyên gia nhận định, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Mô hình mới cần kết hợp đồng thời đầu tư - bơm vốn - đổi mới sáng tạo, thay vì tiếp cận tuần tự như trước, nhằm đạt tăng trưởng nhanh, bền vững và bao trùm. Khoảng 80% vốn đầu tư công hiện nay dành cho hạ tầng giao thông, trong khi y tế - giáo dục chiếm 15% và khoa học - công nghệ chỉ khoảng 0,5%. Điều này cho thấy tăng trưởng vẫn chủ yếu dựa vào mở rộng quy mô, trong khi động lực năng suất và đổi mới sáng tạo còn yếu - điểm nghẽn lớn nhất của tăng trưởng dài hạn.

Ở chiều ngược lại, hệ thống ngân hàng cũng đang chịu sức ép lớn từ cấu trúc thị trường vốn mất cân đối. Hiện hơn 50% vốn của nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng, trong khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp và chứng khoán huy động vốn chưa thực sự phục hồi. Gánh nặng vốn trung và dài hạn tiếp tục dồn lên vai ngân hàng, làm gia tăng rủi ro hệ thống nếu tín dụng bị thúc đẩy quá nhanh.

Để thúc đẩy tăng trưởng một cách bền vững, các chuyên gia khuyến cáo, cần đẩy nhanh hoàn thiện cải cách thể chế hệ thống tài chính, ban hành khung pháp lý cho các mô hình mới, vấn đề mới như tài chính xanh, tiền kỹ thuật số, Trung tâm tài chính quốc tế, thị trường carbon… Phát triển thị trường tài chính cân bằng, tập trung phát triển thị trường vốn, thị trường phái sinh tài chính; đa dạng hóa các định chế tài chính (cho thuê tài chính, quỹ đầu tư, quỹ hưu trí...) để giảm áp lực lên tín dụng ngân hàng, giảm rủi ro và phát triển bền vững

Đặc biệt, giới chuyên gia cho rằng, cần phát triển kinh tế - xã hội ổn định vĩ mô, tăng niềm tin, đa dạng hóa các kênh đầu tư và cải thiện thực chất môi trường đầu tư - kinh doanh nhằm huy động nguồn lực từ dân, tổ chức; Giảm bớt các công cụ hành chính, tuân thủ nguyên tắc thị trường nhiều hơn; Tháo gỡ những dự án bị tồn đọng, vướng mắc kéo dài nhằm khơi thông nguồn lực; Chuẩn hóa, nâng cao hiệu quả phối hợp chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, xây dựng khung chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia; phát triển kinh tế tuần hoàn...

H.Hương