Giải bài toán thiếu điện phải nhìn bằng con mắt thực tế

Áp lực cấp điện gia tăng

Tại tọa đàm "Giải quyết bài toán thiếu điện: cách nào?",Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) Nguyễn Quốc Trung cho biết, năm 2022 vận hành lưới điện quốc gia tương đối thuận lợi nhưng từ tháng 3.2023 đến nay xuất hiện nhiều khó khăn, tình hình trở nên căng thẳng.

Cần có cơ chế mở, thoáng cho các nhà đầu tư điện

Dự báo, trong tháng 6 và tháng 7 tới, nắng nóng sẽ đạt đến cực hạn; đầu tháng 7, tần suất lũ về cao, nước về thượng nguồn sông Đà nhiều hơn nên nếu không có gì thay đổi, căng thẳng cấp điện tại miền Bắc sẽ được giải tỏa. Đến tháng 8, qua giai đoạn mùa khô, các nhà máy điện sẽ được vận hành ổn định. Dù vậy, hiện tượng El Nino tái diễn năm nay, cộng với năm nhuận, mùa khô dài thêm 1 tháng vẫn khiến áp lực cấp điện gia tăng.

Nói về nguồn cung ứng điện hiện nay, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) Võ Quang Lâm cho biết, giai đoạn 2016 - 2022, miền Bắc tăng trưởng nhanh điện thương phẩm, cao hơn cả miền Trung và miền Nam - trung bình đạt 9,9%, nếu loại trừ 2 năm Covid-19 thì tăng 12 - 13%.

Vừa qua, tại miền Bắc có một số dự án điện công suất lớn được đưa vào vận hành là Nhà máy nhiệt điện Hải Dương, công suất 1.300MW; Nhà máy Nghi Sơn 2 công suất 1.200MW và Nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 công suất 1.200MW; tuy nhiên, do Nhiệt điện Thái Bình 2 mới hoạt động nên chỉ vận hành 600MW. Ngoài ra, từ năm 2016 đến nay, miền Bắc chưa có thêm dự án nguồn điện nào khởi công.

EVN hiện chiếm 38,4% tổng công suất hệ thống điện, còn lại của nhà đầu tư khác. EVN nắm 100% lưới truyền tải; với lưới phân phối bán lẻ, EVN chiếm 92%, còn lại các hợp tác xã, chủ đầu tư khác… Thời gian qua, một số nhà máy nhiệt điện than đang gặp sự cố EVN, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đang cố gắng tháng 7 - 8 tới đưa vào vận hành, hỗ trợ cho hệ thống điện thêm khoảng 1.000MW.

“Bình thường các nhà máy nhiệt điện vận hành 6.000 giờ/năm phải nghỉ để bảo dưỡng, sửa chữa nhưng vừa rồi huy động cao nên xác suất sự cố tăng, thời gian bị hỏng kéo dài. Chúng tôi cũng làm việc để tăng cường nguồn than để tăng cường cho nhà máy nhiệt điện để tăng cường khả năng cung ứng điện”, ông Lâm cho biết.

Về phân bổ nguồn, những năm qua, hệ thống điện năng lượng tái tạo phát triển rất mạnh, song phần lớn tập trung ở những vùng tiềm năng như Nam Trung bộ, Tây Nguyên. Trong khi đó, khu vực miền Bắc phát triển chủ yếu là thủy điện, nhiệt điện. Mặc dù nguồn năng lượng tái tạo phát triển nhiều, nhưng không phát triển ở miền Bắc, đây cũng là một trong những khó khăn, thách thức rất lớn cho việc vận hành hệ thống điện quốc gia, đặc biệt ở khu vực phía Bắc.

Miền Bắc gần như không có nguồn mới

Theo Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh Hà Đăng Sơn, tình trạng thiếu điện đã được cảnh báo 2 năm trước và được nhắc nhiều hơn từ năm 2022, đặc biệt là ở khu vực phía Bắc. Các tính toán đều nói rủi ro lớn trong cung ứng điện cho miền Bắc trong năm 2023 - 2024. Nguyên nhân như đại diện EVN chia sẻ là do miền Bắc gần như không có nguồn mới nào. Ngay cả nhiệt điện Thái Bình 2 cũng xây dựng gần 10 năm mới hòa lưới thành công; thủy điện thì 3 - 4 năm qua đều đã xây dựng xong.

Thực tế, điện tái tạo tại miền Bắc xây dựng khó khăn hơn miền Trung và miền Nam. Trong Quy hoạch điện VIII mới được phê duyệt nêu rõ tạo điều kiện tối đa cho điện mặt trời mái nhà, không nối lưới nhưng đến nay chưa có cơ chế, chính sách thực hiện. Đầu tư điện khí cũng khó khăn, mất nhiều thời gian. Lựa chọn khó khăn là vài năm tới là đầu tư nguồn điện cho Việt Nam như thế nào để phù hợp?

Theo ông Hà Đăng Sơn, việc ban hành chính sách khuyến khích đầu tư năng lượng tái tạo chưa phù hợp bởi sau khi hết cơ chế giá FIT, các doanh nghiệp đã xem xét vấn đề đầu tư cho các dự án điện mặt trời mái nhà nhưng gặp rất nhiều vướng mắc trong giấy phép xây dựng, phòng cháy chữa cháy. Bên cạnh đó, kết luận của Thanh tra Chính phủ vừa qua về điện mặt trời đã khiến các nhà đầu tư thật sự lo lắng về rủi ro pháp lý. Theo ông Sơn, thời điểm này cơ chế, chính sách phải thật sự mở, thoáng nhất để thu hút đầu tư, nếu không tình trạng thiếu điện còn tiếp diễn.

“Muốn giải quyết vấn đề thiếu điện phải nhìn bằng con mắt rất thực tế”, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nói. Trước mắt, những nhà máy điện than đang ở trong quy hoạch đã được phê duyệt cần đẩy nhanh tiến độ hơn. Bên cạnh đó, cần có chính sách ổn định và có thể dự báo được. “Thời gian qua chúng ta chứng kiến việc doanh nghiệp đã đầu tư rồi lại dừng do chính sách không ổn định. Quan trọng nhất là hệ thống chính sách ổn định, giảm bớt thủ tục hành chính, từ đó sẽ có giá điện hợp lý”, TS. Nguyễn Đình Cung nhấn mạnh.

Hạnh Nhung