Giải mã chiến thuật có thể đã giúp Iran bắn hạ tiêm kích F-35 của Israel

Các lực lượng vũ trang Iran ngày 14/6 tuyên bố đã bắn hạ chiếc tiêm kích tàng hình F-35 thứ 3 của Israel, sau 2 vụ tương tự diễn ra vào đêm hôm trước. Nếu được xác nhận, đây sẽ là lần đầu tiên một máy bay chiến đấu thế hệ 5 bị tiêu diệt trong thực chiến.

Theo thông báo từ Văn phòng Quan hệ công chúng của Lục quân Iran, các máy bay Israel bị bắn hạ bởi hệ thống phòng không Bavar-373 – tổ hợp tên lửa đất đối không tầm xa do Iran tự phát triển, có khả năng đối phó với máy bay, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo. Hệ thống này được cho là đủ năng lực đánh chặn cả tiêm kích tàng hình F-35 và F-22.

Iran ngày 14/6 tuyên bố đã bắn hạ chiếc tiêm kích tàng hình F-35 thứ 3 của Israel. Ảnh minh họa: Press TV

F-35I Adir – niềm tự hào của Không quân Israel

F-35 là máy bay chiến đấu hiện đại nhất trong biên chế Không quân Israel, vượt trội so với các dòng F-15 và F-16 thế hệ cũ.

Israel cũng là quốc gia đầu tiên ngoài Mỹ đưa vào vận hành tiêm kích tàng hình F-35. Phiên bản dành riêng cho Israel được đặt tên là F-35I Adir (trong tiếng Hebrew có nghĩa là “hùng mạnh”).

Không giống các đồng minh khác, Israel được phép tùy chỉnh phần mềm điều khiển và tích hợp vũ khí nội địa, bao gồm tên lửa không đối không và bom dẫn đường. Điều này giúp F-35I phù hợp hơn với chiến thuật và hạ tầng công nghệ quân sự riêng của Tel Aviv.

F-35 được thiết kế với khả năng tàng hình trước radar, tốc độ bay cận siêu thanh, và có thể thực hiện các nhiệm vụ tấn công sâu trong lãnh thổ đối phương mà ít bị phát hiện. Israel đã sử dụng F-35 trong nhiều chiến dịch không kích tại Syria và được cho là từng đưa máy bay này tới không phận gần Iran trong các sứ mệnh do thám.

Tính đến năm 2025, Không quân Israel đã biên chế hơn 36 chiếc F-35I, với kế hoạch mở rộng lên tới 75 chiếc trong những năm tới. Đây được xem là xương sống trong chiến lược răn đe đường không của Israel, bên cạnh các dòng máy bay chiến đấu khác như F-15 và F-16.

Tiêm kích tàng hình F-35 của Israel. Ảnh: Defense News

Phiên bản F-35I do Israel vận hành được điều chỉnh để tăng khả năng tàng hình và tấn công sâu vào lãnh thổ đối phương với xác suất bị phát hiện thấp.

Tuy nhiên, theo giới quan sát, những hệ thống phòng không tiên tiến do một số nước phát triển, trong đó có Iran, đã bắt đầu chứng minh khả năng phát hiện và đối phó với loại máy bay này. Trong tuyên bố từ Tehran, việc bắn rơi các tiêm kích F-35 trong thời gian ngắn được coi là minh chứng cho hiệu quả chiến thuật phòng không và sự chủ động trong chỉ huy tác chiến.

Chiến thuật nghi binh của Iran?

Các nguồn tin thân cận với quân đội Iran cho rằng vào đêm đầu tiên của chiến dịch, các máy bay Israel đã hoạt động với ít trở ngại, khiến giới chỉ huy Israel tin rằng họ đã gây thiệt hại đáng kể cho mạng lưới radar của Iran.

Tuy nhiên, đây có thể là một phần trong kế hoạch nghi binh. Iran được cho là đã rút một số tổ hợp radar thật vào nơi ẩn giấu và thay thế bằng mô hình giả, một chiến thuật từng được Tehran sử dụng trong các cuộc diễn tập phòng không quy mô lớn. Những mô hình này không chỉ có hình dáng giống thật mà còn có thể phát tín hiệu giả để đánh lừa cảm biến của máy bay và tên lửa.

Trong đợt tấn công đầu tiên, Israel chủ yếu dùng máy bay không người lái mang cảm biến quang-điện và hồng ngoại để tấn công các mục tiêu radar. Tuy nhiên, sau khi UAV phát nổ, cảm biến bị phá hủy, khiến lực lượng tấn công khó xác minh được hệ thống nào là thật hay giả. Các thiết bị trinh sát khác như vệ tinh hoặc UAV tầm cao cũng bị hạn chế trong việc đánh giá thiệt hại một cách chính xác.

Những đánh giá sai lầm như vậy có thể đã dẫn đến việc Israel đưa tiêm kích F-35 vào sâu hơn trong không phận Iran trong các đợt tấn công tiếp theo, tạo điều kiện để hệ thống phòng không nước này kích hoạt trở lại và phản công. Giới phân tích cho rằng nếu Iran lựa chọn đánh trả ngay từ đêm đầu tiên, khi các tiêm kích còn hoạt động xa khu vực phòng không chủ lực, khả năng thành công sẽ thấp hơn.

Một yếu tố khác cũng được đề cập là vị trí địa lý: nếu các máy bay bị bắn hạ sớm và rơi gần biên giới Iraq, Iran sẽ khó thu giữ được xác máy bay để phục vụ đánh giá kỹ thuật, điều từng diễn ra sau vụ bắn hạ UAV RQ-170 của Mỹ năm 2011.

Trong khi đó, phía Israel chưa xác nhận những thông tin về việc mất F-35. Các nhà quan sát cho rằng động thái này nhằm duy trì tinh thần cho lực lượng vũ trang và bảo vệ hình ảnh năng lực không quân, vốn là một trong những trụ cột chiến lược của Tel Aviv. Việc thừa nhận thiệt hại cũng có thể gây căng thẳng trong quan hệ với Mỹ, quốc gia cung cấp F-35 và đặt ra nhiều giới hạn nghiêm ngặt đối với công nghệ máy bay này.

F-35 hiện chỉ được Washington bán cho một số đồng minh thân cận như Israel, Nhật Bản, Hàn Quốc hay các nước NATO, trong khi F-22, dòng tiêm kích tàng hình còn lại của Mỹ, chưa từng được xuất khẩu vì lý do an ninh công nghệ.

Dù nhiều hình ảnh được cho là mảnh vỡ F-35 đã lan truyền trên mạng, đến nay quân đội Iran vẫn chưa công bố chính thức. Giới phân tích nhận định đây có thể là động thái nhằm giữ bí mật mức độ công nghệ thu được, đồng thời khiến đối phương khó đánh giá chính xác những dữ liệu nào đã rơi vào tay Iran.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Press TV, Defense News