Giảm đường có thể 'bỏ đói' ung thư? Khoa học lên tiếng

Tế bào ung thư tiêu thụ glucose với cường độ vượt trội so với tế bào bình thường.

Y học ung thư hiện đại đã đạt nhiều bước tiến quan trọng với các liệu pháp tiên tiến như miễn dịch trị liệu, xạ trị chính xác và thuốc nhắm trúng đích. Bên cạnh đó, trong nhiều thập kỷ, mối liên hệ giữa dinh dưỡng và ung thư cũng là chủ đề được giới khoa học quan tâm.

Các nghiên cứu gần đây tiếp tục củng cố một phát hiện then chốt: tế bào ung thư tiêu thụ glucose với cường độ vượt trội so với tế bào bình thường. Đặc điểm chuyển hóa đặc biệt này đang mở ra một hướng tiếp cận mới: điều chỉnh chế độ ăn như một biện pháp hỗ trợ nhằm “làm đói” khối u từ bên trong.

“Hiệu ứng Warburg” và cơn khát năng lượng của tế bào ung thư

Không giống tế bào khỏe mạnh, tế bào ung thư tăng sinh không kiểm soát và đòi hỏi một lượng năng lượng rất lớn. Để đáp ứng nhu cầu này, chúng tiêu thụ glucose ở mức cao bất thường - hiện tượng được gọi là “hiệu ứng Warburg”, do nhà khoa học Otto Warburg mô tả từ năm 1924. Theo đó, tế bào ung thư ưu tiên lên men glucose ngay cả khi môi trường có đủ oxy.

Nghiên cứu đang mở ra một hướng tiếp cận mới: bệnh nhân ung thư có thể điều chỉnh chế độ ăn như một biện pháp hỗ trợ nhằm “làm đói” khối u từ bên trong. Ảnh: Unsplash

Chính đặc điểm này giúp các khối u dễ dàng được phát hiện trên ảnh chụp PET, vốn sử dụng glucose đánh dấu phóng xạ. Trong các hình ảnh y khoa, mô ung thư hoạt động như những “nam châm hút đường”, hấp thụ glucose nhiều hơn rõ rệt so với mô lành xung quanh.

Không chỉ phụ thuộc vào glucose, nghiên cứu do các nhà khoa học Carlos Martínez-Garay và Nabil Djouder tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Quốc gia Tây Ban Nha thực hiện cho thấy một số khối u còn lệ thuộc mạnh vào:

• các axit amin cụ thể như glutamine và arginine;

• một số loại chất béo và vitamin thiết yếu;

• fructose - loại đường phổ biến trong thực phẩm chế biến sẵn.

Dinh dưỡng có thể làm chậm sự phát triển của khối u?

Những phát hiện này đang thúc đẩy sự hình thành của các chiến lược dinh dưỡng mới trong điều trị ung thư. Một trong những hướng tiếp cận được nghiên cứu nhiều nhất là chế độ ăn ketogenic - giàu chất béo và hạn chế tối đa carbohydrate. Chế độ này giúp hạ thấp lượng đường trong máu, qua đó làm giảm nguồn năng lượng chính của khối u.

Chế độ ăn ít carbohydrate là một hướng nghiên cứu đầy hứa hẹn trong việc chống lại sự phát triển của tế bào ung thư do đường thúc đẩy. Ảnh: iStock

Khi glucose bị hạn chế, cơ thể chuyển sang tạo ra các thể ketone. Trong khi tế bào khỏe mạnh có thể thích nghi và sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng này, phần lớn tế bào ung thư lại không có khả năng đó. Các thí nghiệm trên động vật cho thấy chế độ ăn ketogenic có thể làm chậm tốc độ phát triển của khối u và giảm nguy cơ di căn. Nhịn ăn gián đoạn cũng mang lại những kết quả tích cực khi buộc cơ thể thay đổi cơ chế chuyển hóa và sử dụng năng lượng dự trữ.

Tuy nhiên, việc áp dụng các chiến lược này trên bệnh nhân ung thư gặp không ít thách thức. Nhiều người đang điều trị phải đối mặt với mệt mỏi kéo dài hoặc suy dinh dưỡng, khiến việc hạn chế ăn uống trở nên rủi ro. Bài toán đặt ra là tìm được sự cân bằng giữa việc cắt giảm “nhiên liệu” của khối u và bảo đảm thể trạng cho người bệnh.

Dinh dưỡng chính xác: Hướng tiếp cận cá nhân hóa

Một điểm then chốt được các nhà khoa học nhấn mạnh là: không có một chế độ ăn chung cho mọi loại ung thư. Trong khi một số khối u phụ thuộc chủ yếu vào glucose, những loại khác lại cần các axit amin hoặc chất chuyển hóa đặc thù. Vì vậy, khái niệm “dinh dưỡng chính xác” đang được đề xuất như một hướng tiếp cận bổ trợ cho điều trị truyền thống.

Khái niệm “dinh dưỡng chính xác” đang được đề xuất như một hướng tiếp cận bổ trợ cho điều trị ung thư truyền thống.

Theo các nhà nghiên cứu Tây Ban Nha, dinh dưỡng chính xác cần dựa trên sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

• phân tích di truyền của khối u;

• đặc điểm hệ vi sinh đường ruột của bệnh nhân;

• các chỉ dấu chuyển hóa trong máu;

• và tình trạng sức khỏe tổng thể của từng cá nhân.

Câu chuyện của cố doanh nhân Steve Jobs thường được nhắc lại như một lời cảnh báo. Nhà sáng lập Apple từng trì hoãn phẫu thuật ung thư tuyến tụy và lựa chọn chế độ ăn trái cây nghiêm ngặt. Khi ông quyết định quay lại điều trị y khoa, bệnh đã tiến triển nặng hơn. Trường hợp này cho thấy dinh dưỡng chỉ có thể đóng vai trò hỗ trợ, không thể thay thế các can thiệp y tế cần thiết.

Cần thêm bằng chứng lâm sàng

Để dinh dưỡng thực sự trở thành một phần của phác đồ điều trị ung thư, các chuyên gia cho rằng cần thêm nhiều thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn. Mục tiêu là xác định rõ nhóm bệnh nhân nào có thể hưởng lợi nhiều nhất từ việc điều chỉnh chế độ ăn, cũng như cách áp dụng an toàn trong thực hành y khoa.

Việc giảm tiêu thụ đường, đặc biệt là fructose từ thực phẩm chế biến được đánh giá là một hướng đi giàu tiềm năng trong điều trị ung thư.

Trong đó, việc giảm tiêu thụ đường, đặc biệt là fructose từ thực phẩm chế biến được đánh giá là một hướng đi giàu tiềm năng. Nếu được kiểm soát hợp lý, việc hạn chế nguồn năng lượng của khối u, đồng thời vẫn đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, có thể góp phần nâng cao hiệu quả của các phương pháp điều trị hiện nay.

Bằng cách kết nối ung thư học phân tử với khoa học dinh dưỡng, giới nghiên cứu kỳ vọng sẽ bổ sung thêm một công cụ không xâm lấn trong cuộc chiến chống ung thư. Thông điệp rút ra khá rõ ràng: thực phẩm không phải là “thuốc chữa” ung thư, nhưng nếu được sử dụng đúng cách và đúng đối tượng, dinh dưỡng có thể trở thành một trợ lực quan trọng cho y học hiện đại.

Hồng Nhung